SANAT TARİHİ - Deneme Sınavı - 18

Helenistik Dönem mimarları, Klasik Dönem’in yapı ölçüleri ve mimari elemanlar arasındaki ideal oranlar sistemini (Kanon) yeni uygulamalarla daha da geliştirmişlerdir. Plan tasarımında değişmeyen eş bir birimi (modül) temel alan geometrik ve matematiksel tasarım anlayışı ilk kez Helenistik Dönem tapınaklarında uygulanmıştır. Antik Çağ’ın en önemli mimarlık tarihçisi sayılan Vitruvius’a göre, bu uygulamanın mucidi Anadolulu mimar Hermogenes’tir.

a,b,c,d şıkları da Antik Yunan mimari dönemlerinin farklılığını ortaya koymaktadır ama en önemli olanı sütun başlıklarının biçimidir.

*Tapınakların görünümü ve yapısal ögeleri ilk bakışta Yunan tapınaklarını hatırlatmakla birlikte, plan ve mekân düzeni açısından belirgin farklılıklar taşır. Roma mimarlığını, kendinden önceki Yunan mimarlık geleneğinden ayıran en belirgin farklılık, daha çok cephelerin görünümüne ağırlık veren ve iç mekân tasarımını ikinci plana iten önceki anlayışı değiştirmesi olmuştur. Romalı mimarlar cephelerle ve iç mekân arasında boyut, oran ve süslemeleri ile daha uyumlu ve görkemli bir mimarlık anlayışı ortaya koymuştur.

* Yüksek bir podyum üzerinde yükselen Roma ve Etrüsk Tapınaklarına ön cephelerindeki basamaklarla çıkılırken Yunan Tapınakları dört yönde basamaklıdır. Farklılıklar bununla sınırlı değildir. İtalya örneklerinde kare formlu cella (kutsal iç mekân) genellikle Jupiter, Juno ve Minerva’ya olmak üzere üç bölüme ayrılmıştır ve sadece ön cephede (iki veya üç sıra) sütun sırası yer alır. Buna karşılık Yunan tapınaklarında cella dikdörtgen biçimlidir ve dört yönden sütun sıraları ile çevrelenmiştir.

Pantheon Tapınağı:

I-Dairesel planlıdır.

II-Kubbe tasarımlıdır.

III-Kubbesinde bir açıklık bulunmaktadır.

IV-Girişi üçgen alınlıklıdır.

V-Tüm tanrılar anlamına gelmektedir.

Roma heykel sanatının özellikleri şunlardır:

I-Propaganda aracıdır

II-Gerçekçi ifadeler içerir

IV-Belgesel yönü ortaya çıkar

Yunan heykel sanatının özelliklerinden biri: "III-Simgesel anlatımların yer almasıdır".

Roma resim sanatının en nitelikli örnekleri arasında yer alan ve büyük boyutlu figürleriyle dikkat çeken duvar resimleri Misterler Evi'nde bulunmaktadır.

I-Büyük İskender ve Pers Kralı III. Darius arasındaki Issos Savaşı'nı anlatan

II-Perslilerin korku ve panik havasını gerçekçi bir şekilde idafe eden

III-Yunan sanatçı Philoxenos'dan kopyalanan

IV-At figürlerindeki kısaltımlarla dikkat çeken

Yukarıda özellikleri belirtilen Roma mozaiği "Danseden Faun Evi" nde bulunmaktadır.

Korinth Düzeninin temel ögesi olan sütun başlığı Klasik Dönem Yunan Sanatı'nda ortaya çıkmıştır. Önceleri tapınakların iç mekânlarda tercih edilen Korinth sütun başlığının diğer mimari unsurlarla birlikte bir düzen meydana getirmesi için ise hemen hemen yüz yıl sonraya denk gelmektedir.

Dinî mimaride daha önceleri bir tapınakla ilişkili olan altarların (sunak),
seküler bir nitelik kazanarak bağımsız yapılara dönüşmesi ve büyük boyutlu tapınakların tasarımında tek veya çift sıra sütun dizili (peripteros ve dipteros) planların giderek daha az tercih edilmesi, bunun yerine agoraların çevresinde prostylos (ön sıra sütunlu) planlı ve daha küçük boyutlu tapınakların yer alması Helenistik dönemde ortaya çıkan eğilimlerdir.

Bu dönem Yunan heykelleri, bacak ve kolların gövdeden ayrılması, çıplak oluşları ve desteğe ihtiyaç duymamaları nedeniyle Doğu ve Mısır örneklerinden ayrılır.

Arkaik dönem Yunan heykel sanatında Girit-Peloponnesos, Attika ve İonya (Batı Anadolu) bölgesi olmak üzere üç farklı ekolün olduğu kabul edilir.

Roma mimarlığı Cumhuriyet Dönemi sonuna kadar büyük ölçüde etkisi altında kaldığı Etrüsk ve Yunan geleneğinden M.S. I. yüzyılda ayrılarak özgünlüğünü elde etmiştir.

Roma mimarlığını kendinden önceki Yunan mimarlık geleneğinden ayıran en belirgin farklılık, daha çok cephelerin görünümüne ağırlık veren ve iç mekân tasarımını ikinci plana iten önceki anlayışı değiştirmesi olmuştur.

MÖ 13 yılında senato tarafından imparator Augustus’un askerî başarıları için adanan Ara Pacis Augustae (Barış Sunağı) kabartmaları bu sanat anlayışının hiç kuşkusuz en ünlü yapıtıdır. Basamaklarla çıkılan bir podyum üzerinde yükselen anıtın pano- larında dinİ kıyafetler içerisindeki İmparator Augustus, ailesi, resmî görevliler ve Vesta rahibeleri ile birlikte dinî bir törende betimlenmiştir.

Arkakik dönem M. Ö. 700'lü yıllarda başlayıp 500'lere kadar devam etmiştir.

O bölgenin çarşısı anlamına gelen agora, şehrin merkezinde bulunan en işlek bölgedir.

Bu yapı Helenistik dönemde M.Ö 197-159 yıllarında II. Eumenes tarafından inşa ettirilmiştir.

Dünya mimarlık tarihinin en ünlü anıtlarından biri olan Pantheon Tapınağı M.S. 118-125 yılları arasında İmparator Hadrianus tarafından inşa ettirilmiştir.

M.S. 2. yy'dan itibaren Roma dönemi portrelerinde ilk kez tasvir edilen kişilerin iç dünyasını yansıtan bir yaklaşım görülmüştür.

Titus Takı, İmparator Titus'un ağabeyi Domitianus tarafından M.S. 81'de yaptırılmış çok önemli bir yapıdır.