Sağlık ve Sağlıklı Yaşam Kavramı

Sağlık, “sadece hastalık ve sakatlığın olmaması değil, fiziksel (bedensel), mental (zihinsel–akılsal, duygusal) ve sosyal yönden tam bir iyilik hali” olarak ifade edilmektedir.

Sağlığın pozitif anlamda en iyi tanımını  Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ=WHO) 1948’de yapmıştır.

Her bireyin gerek kendisi gerekse ailesi için, yiyecek, giyim, mesken, tıbbi bakım, gerekli sosyal hizmetler dâhil olmak üzere sağlığını ve refahını temin edecek uygun bir hayat seviyesine ve işsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, ihtiyarlık veya geçim imkânlarından iradesi dışında mahrum bırakacak diğer hallerde güvenliğe hakkı vardır.

Sağlık hakkı, Anayasa’da, devlete verilen yükümlülüklere uygun olarak, Türk kamu hukukunda “pozitif statü hakları” içerisinde incelenmektedir. Böylece, kişinin temel insani ihtiyacı ilkesinden hareketle devletten talep etme/isteme hakkı doğmaktadır.

Sağlıkta özgürlük, bir kimsenin, cinsiyet ve üreme özgürlüklerileri de dahil olmak
üzere, kendi sağlığının ve vücudunun korunması/ kontrolünü elinde bulundurması, işkence, rızaya dayanmayan tıbbi ve deneysel müdahaleler gibi müdahalelere tabi olmaması, sağlığının korunması ve hatta daha iyi hâle getirilmesi ve geliştirilmesini içermektedir. Ek olarak, insanların ulaşabilecekleri en yüksek sağlık standartlarından, eşit şekilde faydalanmasına olanak tanıyan bir sağlık örgütlenmesine ve sağlık hizmet sunum sistemine sahip olma hakkını da içermektedir.

Genetik hastalıklar, genellikle vücuttaki tüm hücrelerde bulunan ve döllenme ile birlikte ortaya çıkan hastalıklardır.

Bugün, erişkinler için kabul edilen en önemli fiziksel aktiviteler, normal günlük aktivitenin dışında, haftada 3-4 defa, en az 45 dakika belirli bir tempoda düz yolda yürüyüş ve haftada 2-3 defa 30 dakikalık yüzmedir.

Enerjinin az alınması; malnutrisyon denilen sorunla karşılaşılmasına neden olur ki
vücut, yaşamı devam ettirebilmek için yapı taşlarını yıkmak zorunda kalabilir. Bu durum zayıflık, bağışıklık sisteminde düşüşler görülmesine neden olabilir.

Kişinin bedeninin dışındaki, onu doğrudan veya dolaylı etkileyen her şeye “çevre” denir. Bu anlamda; üzerimizdeki giysiler, kullandığımız gözlük, kol saati, soluduğumuz hava, içtiğimiz su, yediğimiz yiyecek, karşımızdaki arkadaşımız, bitkiler, hayvanlar, böcekler, ay, güneş hepsi çevremizdir.

Çevre temel olarak dört bölümde incelenir:
1. Fiziksel Çevre
2. Kimyasal Çevre
3. Biyolojik Çevre
4. Sosyokültürel Çevre

Biyolojik çevrenin bileşenleri şunlardır:
• Bitkiler
• Hayvanlar
• Mikroorganizmalar

Boy: Kişinin başının en üstünden, topuğunun yerle temas ettiği mesafedir. Bebeklerde ölçümü yatarak, çocuk ve erişkinlerde ise ayakta, dik durumda (baş, sırt-omuz, kalça ve topuğun aynı düzlemde olması sağlanarak) yapılır.

Beden (Vücut) Kitle İndeksi (BMİ): Ağırlığın (kg), boyun (m) karesine bölünmesi
ile elde edilen bir değerlendirme ölçütüdür. Çocuklarda değerlendirirken cinsiyete özgü grafik / eğrileri vardır.

Bel Çevresi: En alt kaburga kemiği ile kalça/leğen kemiğinin üst sınırı bulunur. Orta noktadan geçen çevre, elastik olmayan mezura ile ölçülür. Normal kişilerde göbek deliğinin üzerine dek gelebilir. Ancak kilolu/şişman kişilerde göbek deliği yanıltıcı olabilir.

Yaşa Özel Ölüm Hızı: Bir toplumda, o yıl içinde meydana gelen o yaş grubundaki
ölümlerin, o toplumdaki o yaş grubunun yıl ortası sayısına bölünmesidir (binde).

Mortalite Hızı: O hastalık nedeniyle o yıl ölenlerin sayısının, o toplumda, o yıl içerisindeki toplam ölüm sayısına bölünmesidir (yüzde, binde, yüz binde olabilir).

Sağlık hizmetlerinde, kişileri önce sağlam iken korumak, buna karşın hastalanır ise erken ve uygun tedavi vermek ve gereğinde de rehabilite etmek diye tanımlanabilecek çağdaş sağlık anlayışı dönemine geçilmiştir.

Entegre Hizmet: Sağlık hizmeti sunumlarının sağlığı geliştirici, koruyucu, tedavi ve
rehabilite edici hizmetler olarak bir arada sunulması gerekir. Halk sağlığı da bu hizmetlerin bir arada sunulmasının plan ve politikalarını geliştirmede rol alır.

“Hasta Hakları” kavramı, her ne kadar hekimlik mesleği kadar eski olup, etik ve deontolojik kurallar içerisinde yer alsa da kavramsal olarak ilk defa Amerika Hastaneler Birliği tarafından 1972’de tanımlanmış ve yayımlanmıştır. Bunu, 1981’de, Lizbon’daki Dünya Tabipler Birliğinin bildirgesi izlemiştir. Ardından hem dünyada hem ülkemizde hasta hakları kavramına en çok sahip çıkan meslek grubunun hekimler olduğu görülmüştür.

Hastalar, tanı ve tedavi sürecinde hekimlerine, bakımlarını yapan hemşirelere ve ilgili diğer sağlık personeline karşı dürüst olmalıdırlar. Kendileri ile ilgili bilgileri gizlememeliler, içtenlik ve samimiyet içinde paylaşmalılar, yalan söylememeliler, yanıltıcı bilgiler vermemelidirler.