SAĞLIKLI YAŞAM - Deneme Sınavı - 9

Tütün kullanımı ile kanser arasında ilişki olabileceği ilk kez  1761 yılında ortaya
atılmıştır. Doğru yanıt c seçeneğidir.

Tablo 7.4 Dünya’da Bazı Ülkelerde Alkol Kullanım Sıklığı ve Yıllık Kişi Başına Alkol Tüketim Miktarı (lt) (2016 yılı) başlıklı tabloya göre soru oluşturulmuştur. Doğru yanıt c seçeneğidir.

Kişilik bozuklukları (alkol bağımlılığı olanların %50’sinde); bilişsel bozukluklar,  şiddete ve cinsel istismara maruz kalma; alkolü ilk deneme yaşının
düşük olması; kişinin orta ve ileri yaşta olması, değişime hazır olmama; motivasyonsuzluk; sosyal destekten yoksun olma, yalnızlık; psikolojik ve fiziksel travma yaşama; işini kaybetme, ekonomik zorluklar; aşırı özlem duyma gibi durumların alkol bağımlılığı ile ilişkileri bulunmuştur. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Kretek, Endonezya’ya özgü yaklaşık %15-40 kıyılmış kuru karanfil ve %60-85 tütünün karıştırılmasıyla elde edilen tütün ürünüdür. Doğru yanıt D seçeneğidir.

İnternet bağımlılığı ile ilgili bazı özel sağlık sorunları da terimlendirilmiş ve tanımlanmıştır. Bunların tam Türkçe karşılıkları henüz yoktur:
• Ego Sörfü: Düzenli aralıklarla internette
kendi ismini aratan ve hakkında internette ne gibi bilgilere ulaşıldığını kontrol edenkişiler.
• Enfornografi: Pornografi ve enformasyon sözcüklerinden üretilmiş bir kelime olup, “cinsel konulardaki bilgi ve öğrenme merakını ve açlığını internetten dindirmeye çalışma” olarak tanımlanmaktadır.
• Blog İfşacılığı: Bilinmemesi ve yayılmaması herkes açısından daha yararlı olan bilgileri online yayımlama merakı.
Doğru yanıt B seçeneğidir.

Su, 100˚C’de 20 dakika kaynatıldığında, içeriğindeki patojen (hastalık yapıcı) mikroorganizmaların önemli bir bölümü yok edilebilir.

Su, hastalık yapan (patojen) mikroorganizma içermemelidir.

Filtrasyon: Çöktürülen suyun yavaş veya hızlı bir şekilde kum filtreleri veya aktif kömür filtrelerinden geçirilmesi işlemidir.

Erişkin bir kişinin, günde; 2,5-3,7 lt suya ihtiyacı vardır.

Kara, deniz ve hava yollarında, fosil yakıtlı motorlu araçlar kullanmak (egzos gazı) insan eliyle ortaya çıkan hava kirliliğidir.

Su kesintisinden sonra sular yeniden geldiğinde 3-5 dakika ilk gelen su içilmemelidir.

Elektrikli ısıtma araçları ile insanlar arasında en az 1m uzaklık olmalıdır.

Sinekler: İshal, dizanteri, konjunktivit, tifo, kolera, parazitlere neden olur.

İkame: Zararlı, tehlikeli bir madde veya yöntem yerine daha az zararlı ya da zararsız madde veya yöntemin kullanılmasıdır.

Salgın hastalıklar, insan eliyle olan aetler arasındadır.

“Psikoaktif madde, Merkezî Sinir Sisteminde (MSS) önemli derecede uyarma veya depresyon oluşturan, algılama, duygu durum, zihinsel durum, davranış ve motor (hareket sistemi) fonksiyonlarda bozukluk yapan maddelerdir.”

1. Tütünün yanmasından oluşan dumanın kullanımı
• Sigara (cigarette )
• Puro (cigar)
• Pipo (pipe)
• Nargile/Tömbeki (hookah, water pipe)
• Sarmalık kıyılmış tütün
2. Tütünün dumansız olarak kullanımı (smokeless tobacco)
• Çiğneme (chewing tobacco, Maraş otu)
• Enfiye (snuff)
• Nikotin preparatları hâlinde (nikotin suyu, sakızı, lolipopu, bandı, tableti, granülleri, spreyi)

3. Tütünün başka amaçlarla sanayide kullanımı
• Nikotin, sitrik asit, malik asit, selüloz, yağ, piktin, çiçeklerinden esans vb. maddeler elde etmek

Sigara dumanı ölçümlerinde, içerisinde düşük katran saptanan sigaralar “light” ve “ultra light” olarak tanımlanmaktadır. Filtresiz sigaralar 25-30 mg, tam harman sigaralar 15 mg, light sigaralar 7-15 mg, ultra-light sigaralar ise 1-6 mg katran içerir.

Bu stratejiyi, İngilizce kelimelerin baş harflerinden akrostiş olarak tanımlanmıştır:
M-POWER…
• M: Tütün kullanımının ve önleme politikalarının izlenmesi (Monitor, tobacco use and
prevention policies)
• P: İnsanların sigara dumanından (pasif etkilenimden) korunması (Protect people
from tobacco smoke)
• O: Sigarayı bırakmak isteyenlere yardım edilmesi (Offer help to quit tobacco use)
• W: Bireylerin, sigaranın zararları konusunda uyarılması (Warn about dangers of tobacco)
• E: Tütün reklamı, tanıtımı ve sponsorluğu ile ilgili yasakların uygulanması (Enforce
bans on tobacco advertising, promotion and sponsorship)
• R: Tütüne uygulanan vergi miktarının artırılması (Raise taxes on tobacco)

“Aşırı alkol tüketimi, kişinin beslenme düzenini kötüleştirmenin yanı sıra B1 vitamini emilimini ve depolanmasını da önler. İlk aşaması olan Wernicke’de; kişide çift görme, göz kapağı ve göz hareketlerinde bozulma, yürüyemeyecek kadar sıkıntı veren kas koordinasyon kaybı, konfüzyon (kafa karışıklığı) gibi belirtiler görülür. Sağlık durumu, Korsakoff sendromu’na dönüşürse; kişide bellek kayıpları, bilinçsizce hikâye uydurma olarak bilinen “konfabülasyon (masallama)” görülür. Bunun dışında, hastalık öncesine dair bellek kaybı, kelimenin anlamını ve bağlamını anlamakta zorluk, halüsinasyonlar da görülebilir.”