SAĞLIKLI YAŞAM - Deneme Sınavı - 17

Bazal düzeydeki metabolik aktivite, vücudun her hangi bir aktivite yapmadığı zamanlarda, yaşamsal fonksiyonları devam ettirmek için harcadığı enerji miktarını nitelemektedir.

Ev dekorasyonu/boyama yapmak, orta tempolu yürüyüş, elektrik süpürgesiyle temizlik, golf oynamak, badminton oynamak, eşli tenis oynamak, yüksek tempolu yürüyüş, çim biçmek ve bahçe bakımı ve orta tempolu bisiklet sürmek orta yoğunluklu fiziksel aktivitelerken orta tempolu koşu yüksek yoğunluklu fiziksel aktiviteye örnektir.

Dünya Sağlık Örgütü, 65 yaş üzerindeki yaşlıların, sağlık durumlarının fiziksel aktivite yolu ile
geliştirilmesi için 6 temel kriteri ortaya koymuştur. Bu kriterler şu şekildedir:

1. Yaşlı bireyler, bir hafta boyunca en az 150 dakikalık koşu gibi aerobik, hafif-orta şiddet arasında değişen fiziksel aktiviteye ya da 75 dakikalık yüksek şiddetli fiziksel aktiviteye katılmalıdırlar. Katılabilecekleri fiziksel aktivite, orta ve yüksek şiddetli etkinliklerin kombinasyonu şeklinde de olabilir.

2. Kalp damar sistemi üzerinde büyük etkisi olan koşu gibi aerobik aktiviteler, en az on dakika sürecek şekilde tasarlanmalıdır.

3. Sağlık çıktılarının artması için yaşlı bireylerin yapacakları haftalık orta şiddetli fiziksel aktiviteyi 300, yüksek şiddetli fiziksel aktiviteyi ise 150 dakikaya kadar çıkarabilirler. Yapılacak etkinlik bu iki şiddetin kombinasyonu olarak da tasarlanabilir.

4. Hareketliliği düşük olan yaşlı bireylerin, haftada en az üç gün, dengeyi geliştirecek fiziksel aktiviteye katılmaları gereklidir.

5. Ağırlık kaldırmak gibi kas güçlendirici aktiviteler büyük kas gruplarını içermeli ve haftada en az iki gün yapılmalıdır.

6. Sağlık koşullarından dolayı fiziksel aktiviteye önerilen düzeyde katılamayacak olan yaşlı bireyler, mevcut koşullarında ve fiziksel kapasiteleri doğrultusunda olabildiğince fiziksel olarak aktif olmalıdırlar.

Bireylerin fiziksel uygunluk düzeyleri, fiziksel beceri düzeyleri, fiziksel aktivite yapılaşabilecek ortam, tesislere erişilebilirlik ve yaz kampları, spor okulları gibi fiziksel aktivite programlarının yürütüldüğü fiziksel aktivite programlarına erişilebilirlik ise fırsat sağlayan faktörler başlığı altında toplanabilir. Bu faktörler; aynı zamanda çeşitli fiziksel aktivite türlerine katılma imkânı sağlaması ve ilgi düzeyleri üzerinde farklılık yaratması yoluyla, bireylerin fiziksel aktivite düzeyini dolaylı yoldan etkilemektedir. Yapılan çalışmalar; tesis imkânlarına erişimin, bireylerde fiziksel aktivite düzeyini de etkilediğini göstermiştir.

Antidiüretik hormon, vücuttan idrar yoluyla sıvı atımını azaltan bir hormondur ve fiziksel etkinlikle beraber artış gösterir. Bu durumun temel fonksiyonu ise, etkinlik sırasında terleme yoluyla sıvı kaybı olduğundan, vücut sıvılarının mümkün olduğunca korunmasıdır.

Ütü yapmak, toz almak ve düşük tempolu yürüyüş hafif yoğunluklu fiziksel aktiviteye örnekken; ev dekorasyonu/boyama yapmak, orta tempolu yürüyüş, golf oynamak, çim biçmek ve bahçe bakımı yapmak orta yoğunluklu fiziksel aktiviteye örnektir.

Özerklik: Duygu, düşünce ve beklentilerine göre kendi yaşamını ve geleceğini, kendisinin belirleyebilmesi.

Dünya Sağlık Örgütüne göre mental sağlık; bireyin sahip olduğu yetenekleri kullanabilmesini, yaşamdaki olağan stres verici olaylarla başedebilmesini, üretken ve verimli çalışabilmesini, içinde yaşadığı topluma katkı sağlayabilmesini içeren bir iyi olma hâlidir.

Yaygın Anksiyete Bozukluğu (YAB): Yaşam koşulları hakkında gerçekçi olmayan veya gerçek sorunlarla orantısız bir biçimde aşırı endişe ile karakterizedir. Hastalar çoğu zaman kendilerini, gergin ve sinirli hissettiklerini söylerler.

Antisosyal Kişilik Bozukluğu: Toplumsal ve hukuksal yasalara uygun, toplumsal davranış biçimine ayak uydurmayan kişilerdir. Sürekli yalan söylerler, takma isimler kullanırlar, kişisel çıkarı, zevki için başkalarını aldatma ve dürüst olmayan davranışlar sergilerler. Tekrarlayan kavgalar ve şiddet eğilim gösteren, sinirli ve saldırgan kişilerdir. Düşüncesizce davranırlar ve gelecekle ilgili planları yoktur. Ailesini ve başkalarını düşünmezler. Başkasına verdikleri zarar karşısında üzülme, pişman olma, vicdan azabı çekme duyguları görülmez.

Çocuklarda ve ergenlerde psikolojik açıdan sağlık göstergeleri şunlardır: Psikolojik gelişim sürecini devam ettirebilmesi, yaşına ve gelişimine uygun davranışlar göstermesi, yaş ve seviyesine uygun oyun oynama becerisi göstermesi, yaş ve seviyesine uygun bilişsel öğrenme ve beceri geliştirebilmesi, doğru ve yanlış hissinin gelişmesi ve onları ayırt edebilmesi.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu: Dikkatsizlik, aşırı hareketlilik, dürtüsellik, okul başarısızlığı ve sosyal problemlerle karakterizedir.

İhmal, çocuğa bakmakla yükümlü kişinin bu yükümlülüğünü yerine getirmemesi, beslenme, giyim, tıbbi, sosyal ve duygusal gereksinimler ya da yaşam koşulları için gerekli ilgiyi göstermemesi gibi, çocuğu fiziksel ya da duygusal yönden ihmal etmesi şeklinde tanımlanmaktadır.

Damgalama (Stigmatizasyon), var olan fiziksel ve/veya psikolojik sorunlar, hastalıklar, engelilikler nedeniyle başka kişilerin veya toplumun; yargılaması, ayıplaması, kötü duruma düşürme, acıma, kusurlu görme gibi olumsuz olarak değerlendirmesi, etiketlemesidir.

Kadının, kocası tarafından istemediği yer, istemediği zaman veya istemediği pozisyonda cinsel ilişkiye zorlanmasına ise “evlilik içi tecavüz” denir.

Ergenlik, birey olma mücadelesi ve kimlik kazanma olgusu nedeniyle hem ebeveynleri ile psikolojik bir mücadele söz konusu olmakta hem de karşı cinse karşı ilgi duyma, kendini beğenme, büyüdüğünü ispat etme gibi psikolojik davranış şekilleri görülmektedir.

Fiziksel aktivite nasıl kategorize edilirse edilsin, bazı temel özellikleri içerisinde barındırması gerekir. Bu özellikler şunlardır:
• Fiziksel Aktivitenin Türü: Fiziksel aktivitenin yürütüldüğü koşulları tanımlamaktadır.
• Fiziksel Aktivitenin Yoğunluğu: Yürütülen fiziksel aktivite ile harcanan enerji düzeyini (hafif, orta, yüksek) tanımlamaktadır.
• Fiziksel Aktivitenin Süresi: Fiziksel aktivitenin, ne kadar uzun zaman içerisinde devam ettiğini tanımlamaktadır ve genellikle dakika ya da saat cinsinden gösterilir.
• Fiziksel Aktivitenin Sıklığı: Fiziksel aktivitenin, belirli bir sürede (hafta, ay) kaç defa devam ettirildiğini belirtmektedir.
• Fiziksel Aktivitenin Devamlılığı: Belirli bir zaman diliminde fiziksel aktiviteye devam etme oranını göstermektedir.

Doğru cevap D'dir.

Günlük yaşantımızda yaptığımız ve kalori harcamamıza neden olan her türlü hareket, fiziksel aktivite sayıldığından, her türlü sportif etkinlik bu kavramın altında yer alır. Ancak bu sadece sportif etkinliklerle de sınırlı değildir. Örneğin,
4. katta yer alan apartman dairesine, asansör yerine merdiven ile ulaşmayı tercih eden bir birey de fiziksel aktivite yapmıştır. Dikkat edilmesi gereken en önemli nokta ise tıpkı bir ilaç gibi belirli bir fiziksel aktivite programının, bir başkasına önerilemeyeceğidir. Yaşanılan sağlık sorunları, yaş, cinsiyet, engel durumu gibi birçok faktör, fiziksel aktivitenin özelliklerinin kısıtlanmasına neden olabilmektedir. Bir başka ifade ile bir birey için belirli özellikleri taşıyan fiziksel aktivite programı, bir diğeri için zararlı olabilir. Doğru cevap A'dır.

• Spor, bir fiziksel aktivitedir. Çünkü spor özelliği taşıyan her türlü etkinlik, istemli bedensel hareketler içermektedir.
• Spor, performans odaklı bir fiziksel aktivitedir.
• Kendi içerisinde bir amacı olan performans odaklı fiziksel bir aktivitedir. Başka bir ifade ile farklıspor türlerinin, farklı amaçları vardır. Örneğin; basketbol ve çim hokeyinin kendi içerisindeki amacı birbirinden farklıdır.                                      • Kendi içerisinde bir amacı olan performans odaklı ve belirli kurallara dayalı fiziksel bir aktivitedir. 

Spor yapmak için belirli bir gelir düzeyinin üzerinde olmak gerekmez. Doğru cevap B'dir.

Enerji yoğunluğu; besinle alınan enerjinin, besinin ağırlığına oranıdır.