SAĞLIKLI YAŞAM - Deneme Sınavı - 15

Kalp damar sistemi üzerinde büyük etkisi olan koşu gibi aerobik aktiviteler, yetişkinler için en az on dakika sürecek şekilde tasarlanmalıdır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Yaşlı bireyler, bir hafta boyunca en az 150 dakikalık koşu gibi aerobik, hafif-orta şiddet arasında değişen fiziksel aktiviteye ya da 75 dakikalık yüksek şiddetli fiziksel aktiviteye katılmalıdırlar. Katılabilecekleri fiziksel
aktivite, orta ve yüksek şiddetli etkinliklerin kombinasyonu şeklinde de olabilir. Sağlık çıktılarının artması için yaşlı bireylerin yapacakları haftalık orta şiddetli fiziksel aktiviteyi 300, yüksek şiddetli fiziksel aktiviteyi ise 150 dakikaya kadar çıkarabilirler. Yapılacak etkinlik bu iki şiddetin kombinasyonu olarak da tasarlanabilir. Kalp damar sistemi üzerinde büyük etkisi olan koşu gibi aerobik aktiviteler, en az on dakika sürecek şekilde tasarlanmalıdır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Fiziksel uygunluk; bireyin, günlük işleri yorgunluk duymaksızın canlı bir şekilde yapabilme durumlarıdır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Kalbin atım hacmi, bir kasılmada vücuda gönderilen kan miktarını ifade etmektedir. Nabız olarak da nitelenen kalp atım hızı, normal bir birey için ortalama, 75’tir. Bu iki temel değişken birlikte değerlendirildiğinde; kalbin bir dakikada kaç defa attığı ve bir atımda ne kadar kanı vücuda gönderdiğini bildiğimize göre, kalp debisi denilen ve bir dakikada vücuda gönderilen kan miktarının da hesaplanması olanaklı hâle gelmektedir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Matruşka bebeklerin küçükten büyüğe doğru iç içe geçmiş olması gibi insanın yaptığı her türlü etkinlik de aslında en küçüğünden büyüğüne, fiziksel aktivite çatısı altında sayılabilir. Örneğin; yürüyüş yapmak, tarlada çalışmak, bahçe işleri ile uğraşmak, halı saha maçına katılmak ya da profesyonel sporcu gibi antrenman yapmak, buna örnek gösterilebilir.

Fiziksel aktivite nasıl kategorize edilirse edilsin, bazı temel özellikleri içerisinde barındırması gerekir. Bu özellikler şunlardır:

• Fiziksel Aktivitenin Türü: Fiziksel aktivitenin yürütüldüğü koşulları tanımlamaktadır.

• Fiziksel Aktivitenin Yoğunluğu: Yürütülen fiziksel aktivite ile harcanan enerji düzeyini (hafif, orta, yüksek) tanımlamaktadır.

• Fiziksel Aktivitenin Süresi: Fiziksel aktivitenin, ne kadar uzun zaman içerisinde devam ettiğini tanımlamaktadır ve genellikle dakika ya da saat cinsinden gösterilir.

• Fiziksel Aktivitenin Sıklığı: Fiziksel aktivitenin, belirli bir sürede (hafta, ay) kaç defa devam ettirildiğini belirtmektedir.

• Fiziksel Aktivitenin Devamlılığı: Belirli bir zaman diliminde fiziksel aktiviteye devam etme oranını göstermektedir.

En basit tanımı ile antrenman, bir amaç ya da hedef doğrultusunda yapılan, planlanmış, yapılandırılmış ve düzenli olarak tekrar eden fiziksel aktivitelerin toplamıdır.

Ottawa Sözleşmesi’nde (1986) vurgulanan sağlığın temel koşullarını gerçekleştirmek için tanımlanan eylemler şunlardır: Savun (advocate), kolaylaştır (enable) ve aracı ol (mediate). Doğru yanıt A'dır.

Sağlık okur-yazarlığı; genel okur-yazarlık ile ilişkili olup, insanların, yaşamları boyunca sağlık hizmetleri ile ilgili konularda düşünce ve tutum geliştirerek karar verebilmek; sağlıklarını korumak, sürdürmek ve geliştirmek; yaşam kalitesini yükseltmek için sağlıkla ilgili bilgi kaynaklarına ulaşabilmek, sağlık ile ilgili bilgileri ve mesajları doğru olarak algılamak ve anlamak hususundaki istekleri ve kapasiteleridir. Doğru yanıt B'dir.

B7 vitamini (Biotin), saç ve cilt sağlığı için önemli olan ve enerji metabolizmasında görev alan bir vitamindir. Doğru yanıt D şıkkında verilmiştir.

Kas yapısında görülen değişimlerden bir tanesi de hipertrofi olarak isimlendirilir. Hipertrofi, kas lif kalınlığının artmasıdır.  Hiperplazi, kas lifi sayısındaki artışı nitelemektedir. Fiziksel aktivite ile kas dokusunda görülebilecek fonksiyonel temel değişimlerden bir diğeri de kuvvet artışı olacaktır.  Bunun yanında kasların; insülin hormonuna hassasiyetleri, glukoz transfer kapasitesi gibi daha birçok değişim, fiziksel aktivite sonucunda görülmektedir.

Endorfin hormonları, ağrı kesici özelliği olan hormonlardır. Egzersiz sırasında, kasların sürekli kasılmasından dolayı oluşan yükle birlikte endorfin seviyesi de artmaktadır. Bu artış, egzersiz nedeniyle oluşan ağrı ve stresin etkisinin önlenmesi ve azaltılması ile ilgilidir.

Kanser: Fiziksel aktivite ile ilişkisi olan bir diğer sağlık sorunu ise kanserdir.

Obezite: Yirminci yüzyılda görülen sağlık sorunlarında, vücut kompozisyonunun hızla değişmesinin ve kilolu bireylerin çoğalmasının önemli etkisi vardır.

Diyabet (Şeker Hastalığı): Fiziksel aktiviteye düzenli katılım ve dengeli beslenmenin olumlu etkilerinin görüldüğü en temel sağlık sorunlarından birisi de, diyabet hastalığıdır.

Kemik hastalıkları: Kemik sağlığı açısından, çocuk ve ergen dönemde; gelişimsel katkı sunan, fiziksel aktiviteye katılım, yetişkin ve yaşlılık döneminde ise sakatlık ve hastalık gibi risk faktörlerine karşı önemli derece korunma imkânı taşımaktadır

Çocuk ve Ergenlerde Fiziksel Aktivite ve Sağlık

Ergen bireylerde fiziksel aktivitenin sağladığı avantajlardan bir diğeri de kan basıncı ile ilişkilidir.

Pedometre ve akselerolometre cihazları ile kilolu ve obez ergenlerin, fiziksel aktivite düzeyini takip eden, daha objektif çalışmalar ise fiziksel aktivite düzeyinin artması ile başta kalp-damar sağlığı olmak üzere bir çok açıdan önemli olan kardiyorespirütüer fiziksel uygunluk düzeyinin de arttığını vurgulamıştır

Çocuk ve ergenlerde düzenli fiziksel aktivitenin, kemik mineral yoğunluğu üzerinde olumlu etkilere sahip olduğunu göstermiştir.

Amerikalı ergenler üzerinde yaptıkları çalışmada, fiziksel aktivite seviyesindeki artışın, stres seviyesinde azalmaya sebep olduğunu ortaya koymuşlardır.

Toz Almak Hafif

Düşük Tempolu Yürüyüş Hafif

Elektrik Süpürgesiyle Temizlik Orta

Badminton Oynamak Orta

Yüzmek Yüksek

Haftalık orta şiddetli fiziksel aktiviteyi 300, yüksek şiddetli fiziksel aktiviteyi ise 150 dakikaya kadar çıkarabilirler.

 Koşu gibi aerobik aktiviteler, en az 10 dakika sürecek şekilde tasarlanmalıdır.

 Haftada en az üç gün, dengeyi geliştirecek fiziksel aktiviteye katılmaları gereklidir.

 Ağırlık kaldırmak gibi kas güçlendirici aktiviteler haftada en az iki gün yapılmalıdır

 Bir hafta boyunca en az 150 dakikalık koşu gibi hafif-orta şiddetli ya da 75 dakikalık yüksek şiddetli fiziksel aktiviteye katılmalıdırlar.

Özellikle sosyo ekonomik durumun, fiziksel aktivite imkânlarına ulaşmak için doğrudan bir etken olduğunu ve bu yolla bireylerin fiziksel aktivite düzeyinin etkilendiğini vurgulamışlardır.

 Bu bağlamda “Yetenekli miyim?” sorusunun, temel olarak fiziksel aktivite boyunca devam eden etkinliklere yönelik yeterlilik ile ilişkili olduğunu vurgulayarak, yeterlilik duygusunun fiziksel aktiviteye katılımda doğrudan bir neden olabileceğine de değinmişlerdir.

 Ergenlerin yaşadıkları çevrenin gelişmişlik düzeyi (kent, taşra); kilo ve beden kitle endeks değerleri üzerinde anlamlı olarak farklılık oluşturmaktadır.

 Son olarak sosyal desteğin, fiziksel aktiviteye katılımda temel etmenlerden bir tanesi olduğunu vurgulamıştır.

Karbonhidratlar

Deodorant ve Antiperspitant (Ter Önleyici): Koltuk altına uygulanan bu ürünlerden deodorantlar, kokuyu önlemeye veya maskelemeye; antiperspitantlar ise terlemeyi önlemeye çalışırlar.

Günlük toplam uyku süresi gereksinimi, yaşa göre değişir. Yenidoğan (ilk 28 günlük) bebek için 16-18 saat uyumak yeterli iken bu süre, giderek azalır ve okul öncesi çocuklar için 11-12 saat uyku yeterlidir. Okul çocukları, uyku süresince büyüme hormonu salgılayacağı için en az 10 saat uyumalıdır. Erişkinler için ise 7-8 saat yeterlidir.