SAĞLIK SİGORTACILIĞI

Sağlık hizmetlerinin sık kullanılması: Ödenen tazminatların fazlalığı diğer bir deyişle tazminat/prim dengesinin sigorta şirketi aleyhine olması, ele alınması gereken sorunlardan biridir. Sigorta kapsamında olan bir kişi için, sağlık hizmeti fiyatı sıfır olacağından, bu durum bireyi daha çok ve daha sık sağlık hizmeti tüketmeye yöneltmektedir.

Primli sistemin yanında bazı yasa ve uygulamalarla, devletin genel bütçesinden, bazı çalışan ve nüfus gruplarının sağlık giderleri karşılanmıştır. Bu hizmetler de primsiz sistem olarak adlandırılmaktadır.

İmparatorlukta 1830’lu yıllarda meydana gelen ilk sanayileşme girişimleri, sınırlı da
olsa işçilerin istihdamında artışa neden olmuştur.

Osmanlı İmparatorluğu’ndaki sosyal güvenlik uygulamaları; 1) aile içi yardımlar, 2) din kurallarına göre yapılan yardımlar, 3) meslek kuruluşları içerisindeki yardımlar ve 4) vakıflarca yapılan yardımlar olarak gerçekleşmiştir.

Vakıf, varlıklı kişilerin çoğunlukla taşınmaz mallarının gelirlerini, dini ve sosyal amaçlı hizmetlerin görülmesi için kurmuş oldukları kurumlara tahsis etmeleri ve malların mülkiyetini de bu kurumlara devretmeleri ile oluşur.

Osmanlı döneminde ilk resmi sosyal güvenlik kurumu 1886 yılında askerler için kurulan “Askeri Tekaüt Sandığı”dır.

Cumhuriyet ilan edilmeden önce, sosyal sigortaların ilk uygulama örneği madencilik sektörü ile ilgili olan, 1921 tarihli Ereğli Havza-i Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanunu’dur.

İşçiler de benzer yardımlaşma sandıkları kurmuşlardır. En önemlisi 1923 yılında Zonguldak ve Ereğli bölgesinde maden işçilerinin kurdukları Amele Birliği ve İhtiyat ve Teavün Sandıkları olmak üzere, Samsun Tütün İşçileri Teavün Cemiyeti ile İstanbul’da elektrik fabrikası işçilerinin kurduğu Yardım ve Teavün Sandığı’dır.

Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) 1952 tarihli 102 sayılı “Sosyal Güvenliğin Asgari Normlarına İlişkin Sözleşmesi” 1971 yılında onaylanmış, 1974 yılında yürürlüğe girmiştir.

İşçi Sigortaları Kurumu adıyla 1945 yılında kurulan ve 1965 yılında kapsam yönünden sosyal güvenlik alanında ulaştığı düzeye uygun olarak Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) adını alan, özel hukuk hükümlerine tabi olarak faaliyet gösteren, idari ve mali bakımdan özerk bir devlet kurumuydu.

Özel sağlık sigortacılığında yaşanan sorunlar genel olarak aşağıdaki başlıkları
kapsamaktadır:

Sağlık hizmetlerinin sık kullanılması, Karşılıklı iyi niyet prensibine uymama, Farklı sağlık beyanında bulunma, Maliyetlerin düşülmesi, Mevzuat eksikliğinin giderilmesi.

Avrupa’da bugün tanımlanan anlamıyla sosyal güvenlik sistemlerinin oluşabilmesi, ancak sanayi devriminin gerçekleşmesi ve işçi sınıfının oluşmasıyla mümkün olabilmiştir. Osmanlı İmparatorluğu ise sanayileşme sürecine girmemiş ve dolayısıyla sosyal korumayı talep edecek bir işçi sınıfı oluşmamıştır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Türkiye’de mevcut sosyal ve sağlık sigortası uygulamalarını açıklayabilmek, yorumlayabilmek ve geleceğe yönelik programlar geliştirebilmek için geçmişin çok iyi analiz edilmesi gerekmektedir. Çünkü Türkiye’de uzun yıllar farklı sosyal sigorta kurumları, farklı norm ve standartlarda sosyal sağlık sigortacılığı hizmeti vermişlerdir. Bunlar arasında; Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK), Bağ-Kur ve Emekli Sandığı1 (ES) ön plana çıkmıştır. Bu kurumların verdiği bu hizmet primli sistem kapsamında ele alınmaktadır. Primli sistemin yanında bazı yasa ve uygulamalarla, devletin genel bütçesinden, bazı çalışan ve nüfus gruplarının sağlık giderleri karşılanmıştır. Bu hizmetler de primsiz sistem olarak adlandırılmaktadır. Ödeme gücü olmayan vatandaşların sağlık giderlerinin karşılanması için kabul edilen Yeşil Kart uygulaması primsiz sisteme örnektir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Osmanlı İmparatorluğu’nda özel sigortalar tamamen yabancı şirketlerin elinde ve genellikle Osmanlı topraklarında yaşayan yabancılar tarafından yürütülmüştür. Önceleri hiçbir hukuki düzenlemeye tabi olmadan merkezden gelen emirler doğrultusunda satış yapan sigorta acenteleri, İngilizce ve Fransızca hazırlanan poliçeleri kullanılmıştır. İngiliz sigorta şirketleri 1872 yılında açtıkları temsilcilikleri ile ilk sigortacılık faaliyetlerini başlatmışlardır. Fransız şirketi faaliyetlerine 1878 yılında başlamışlardır. Bu yıllarda, Alman, İtalyan, İsviçre gibi yabancı ülkelerin sigorta şirketlerinin çalışmaları ile sigortacılık genişlemeye başlamıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.

1863 yılında Ereğli kömür madenlerinde grev yapılmasını ve 1865 yılında kömür madenlerinde çalışanlara yönelik Dilaver Paşa Nizamnamesi çıkarılmasını sağlamıştır. Osmanlı döneminde sosyal güvenlikle ilgili hazırlanan ilk çalışma; ‘Dilaver Paşa Nizamnamesi’dir. Buna göre, hafif hastaların madende bir doktor tarafından tedavi edileceği, ağır hastaların ise evlerine gönderileceği hükümleri getirilmiştir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Osmanlı döneminde ilk resmi sosyal güvenlik kurumu 1886 yılında askerler için kurulan “Askeri Tekaüt Sandığı”dır. Daha sonra sivil memurlar (1881), tersane işçileri (1909), Hicaz Demiryolu (1910) ve Şirket-i Hayriye çalışanları (1917) için yardım sandıkları kurulmuştur. Bu gelişmeler İmparatorlukta sosyal güvenlik kurumlarının oluşmaya başladığını göstermektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Türkiye’de ilk kez sosyal sigortaların kurulması 1936 tarihli ve 3008 sayılı İş Kanunu ile gerçekleşmiş ve sosyal güvenliğin bugün de geçerli olan bazı temel ilkeleri belirlenmiştir. Ancak Kanunda öngörülen sistem, İkinci Dünya Savaşı’nın araya girmesi nedeniyle 1945 yılına kadar oluşturulamamıştır. Doğru cevap B seçeneğidir.

2006 yılına kadar, Emekli Sandığı, Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) ve Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu (Bağ-Kur) olmak üzere üç sosyal güvenlik kurumu, sosyal sağlık sigortası hizmeti vermiştir. Bu tarihten sonra kurumların birleştirilmesi ile oluşturulan Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) sosyal sağlık sigortası hizmetini vermeye başlamıştır.  İşçi Sigortaları Kurumu adıyla 1945 yılında kurulan ve 1965 yılında kapsam yönünden sosyal güvenlik alanında ulaştığı düzeye uygun olarak Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) adını alan, özel hukuk hükümlerine tabi olarak faaliyet gösteren, idari ve mali bakımdan özerk bir devlet kurumuydu. Doğru cevap A seçeneğidir?

Emekli Sandığı (ES) kamu kesiminde çalışan memurlarla, bunların dul ve yetimlerinin sosyal güvenliklerini sağlamak amacıyla 5434 sayılı Kanunla 1949 yılında kurulmuştur. Doğru cevap C seçeneğidir

Bağ-Kur, 1971 yılında 1479 sayılı kanunla kurulmuştur. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bağlı, özel hukuk hükümlerine tabi, mali ve idari bakımdan özerk bir kamu tüzel kişiliğine sahip bir kuruluştu. Bağ-Kur bir genel müdürlük şeklinde örgütlenmiştir. Sigortalılarına; malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası hakkı sağlayan Bağ-Kur’a 1985 tarihinde kabul edilen 3235 sayılı kanun ile 3 yıllık bir süre içinde kademeli olarak sağlık sigortası uygulama görevi de verilmiştir. Ev kadınları ile herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna tabi olmayan kişileri de isteğe bağlı sigortalı olarak kapsamına almıştır. Doğru cevap B seçeneğidir.