SAĞLIK SİGORTACILIĞI

Osmanlı döneminde ilk resmi sosyal güvenlik kurumu 1886 yılında askerler için kurulan “Askeri Tekaüt Sandığı”dır.

Özel sigortaların meslek kuruluşu olan "Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği" 1987 yılında "Kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu" olma hakkını elde etmiştir.

Sosyal güvenlik sistemi, Osmanlı İmparatorluğu’nda sağlık sigortası yerine geçen uygulamalardan değildir

Sosyal güvenlik mevzuatında genel sağlık sigortası ile ilgili konularda verilen görevleri yapmak Genel Sağlık Sigortası Genel Müdürlüğünün görevidir.

SGK 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile, kısa ve uzun vadeli sigorta kollarının yürütülmesinden sorumlu tutulmuştur.

Tüm nüfusun sağlık sigortasının olmaması sosyal sağlık sigortacılığının yeniden yapılanma nedenlerinden değildir.

1990 yılında hastalık branşı kurulmuştur

Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği Türkiye’de özel sigorta şirketleri meslek örgütüdür.

Sosyal sigortaların gelişmiş olması Türkiye’de özel sağlık sigortası sektöründe yaşanan sorunlardan birisi değildir.

Sosyal Sigortalar Kurumu, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı’nın verdiği hizmet primli sistem kapsamında ele alınmaktadır. Primli sistemin yanında bazı yasa ve uygulamalarla, devletin genel bütçesinden, bazı çalışan ve nüfus gruplarının sağlık giderleri karşılanmıştır. Bu hizmetler de primsiz sistem olarak adlandırılmaktadır. Ödeme gücü olmayan vatandaşların sağlık giderlerinin karşılanması için kabul edilen Yeşil Kart uygulaması primsiz sisteme örnektir.

Söz konusu dönemde aile yapısının koruyucu bir birim olma işlevini sürdürmesi sebebiyle, Osmanlı İmparatorluğu’nda sınırlı ve dağınık sosyal koruma önlemleri, gerçek bir sosyal güvenlik sistemine dönüşememiştir.

Osmanlı dönemindeki ilk resmi sosyal güvenlik kurumu 1886 yılında askerler için kurulan “Askeri Tekaüt Sandığı”dır. Daha sonra sivil memurlar (1881), tersane işçileri (1909), Hicaz Demiryolu (1910) ve Şirket-i Hayriye çalışanları (1917) için yardım sandıkları kurulmuştur. Bu gelişmeler İmparatorlukta sosyal güvenlik kurumlarının oluşmaya başladığını göstermektedir.

Amele Birliği, 1946 yılında ilk genel nitelikli sosyal sigortaların kuruluşuna kadar, üyeleri ve ailelerine hastalık, kaza, yaşlılık ve ölüm hallerinde, çağın koşullarına göre önemli yardımlar sağlayan bir sosyal güvenlik kurumu olarak işlev görmüştür.

Emekli Sandığı (ES) kamu kesiminde çalışan memurlarla, bunların dul ve yetimlerinin sosyal güvenliklerini sağlamak amacıyla 5434 sayılı Kanunla 1949 yılında kurulmuştur. Maliye Bakanlığı’na bağlı olan Sandığın tüzel kişiliği bulunmaktaydı. ES üyeleri ve bakmakla yükümlü olduklarına yaşlılık, malullük ve ölüm hallerinde sosyal güvence sağlamıştır.

1992 yılında 3816 sayılı “Ödeme Gücü Olmayan Vatandaşların Tedavi Giderlerinin Yeşil Kart Verilerek Devlet Tarafından Karşılanması Hakkında Kanun” ile Yeşil Kart uygulaması yürürlüğe girmiştir. Bu uygulama ile genel sağlık sigortası kuruluncaya kadar, hiçbir sosyal güvenlik kurumuna bağlı olmayan fakir vatandaşların sağlık harcamaları devlet tarafından karşılanmıştır. Sağlık hizmetinin ücretsiz olarak verilmesini sağlayan Yeşil Kart, asgari ücretin vergi ve sosyal sigorta primleri dışındaki miktarının 1/3’ünden az olan ve Türkiye’de ikamet eden Türkiye vatandaşlarına, oluşturulan il ve ilçe idare kurullarının kararı üzerine valilik ve kaymakamlık tarafından verilmekteydi.

Sosyal sağlık sigortası kurumlarının yaşadığı sorunlar; tüm nüfusun sağlık güvencesi kapsamında olmaması, sağlık hizmetleri ile ilgili sorunlar, sağlık sigortası prim oranları ile ilgili sorunlar, sağlık sigortalarının kapsamı ve yararlanma koşullarına ilişkin sorunlar, sağlık sigortası gelir gider durumuna ilişkin sorunlar olarak sıralanabilir. Coğrafi koşullar ile ilgili sorunlar sosyal sağlık sigortası kurumlarının yaşadığı sorunlardan biri değildir.

Yaşanılan sorunlar, Türkiye’de özel sağlık sigortalarının yaygınlaşmasını engellemiştir. Bu sorunlar; sağlık hizmetleri maliyetlerinin yüksek olması, sağlık hizmetlerinin üyelerce sık kullanılması, karşılıklı iyi niyet prensibine uyulmaması, üyelerin sigorta yaptırmadan önce farklı sağlık beyanında bulunmaları ve özel sağlık sigortasının üyeler ve hizmet sunun kurumlar tarafından suistimale uğramasıdır. Sağlık hizmetleri maliyetlerinin düşük olması özel sağlık sigortacılığında yaşanan sorunlardan biri değildir.

Türkiye'de sosyal sigortacılık ilkelerine dayalı olarak sağlık yardımı yapan SSK, ES ve Bağ-Kur'un kapsamı tüm nüfusun sağlık sigortası kapsamına alınmasını sağlayamamıştır. Bu nedenle Yeşil Kart gibi primsiz sistemle işleyen sağlık yardımları yapılmış, bu yardımlar genel bütçeden karşılanmıştır. Ancak sağlık sigortası alanındaki bu parçalanmış yapı, sistemde birçok sorunu beraberinde getirmiştir. Bu sorunlar ve sorunların çözümü için yeniden yapılanma arayışları ve bu arayışların sonucunda sigortalıları tek çatı altında toplamak amacıyla Sosyal Güvenlik Kurumu kurulmuştur.

Sigorta Şirketleri, aralarında “meslek kuruluşu” şeklinde örgütlenme ihtiyacı duymuşlar ve başlangıçta, “Türkiye Sigortacılar Sendikası” adıyla ilk meslek kuruluşu oluşturulmuştur. Bu sendika 1916 yılında “Türkiye’de Çalışan Sigorta Şirketleri Cemiyeti”ne dönüştürülmüştür. 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra, bu Cemiyet kaldırılarak, yerine “Sigortacılar Kulübü” kurulmuştur. Bu Kulüp yerini 1927 yılında kurulan “Sigortacılar Cemiyeti Daire-i Merkeziyesi”ne bırakmıştır. Türkiye’de çalışmakta olan yerli ve yabancı tüm sigorta şirketlerinin zorunlu olarak üye oldukları bu kuruluş, 1959 yılında Sigorta Şirketlerinin Murakabesi Hakkında 7397 Sayılı Kanunla “Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği” ve 1975 yılında “Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği” adını almıştır.

Aile yapısının koruyucu bir birim olma işlevini sürdürmesiyle, Osmanlı İmparatorluğu’nda sınırlı ve dağınık sosyal koruma önlemleri, gerçek bir sosyal güvenlik sistemine dönüşememiştir. Bu anlamda, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki sosyal güvenlik uygulamaları; 1) aile içi yardımlar, 2) din kurallarına göre yapılan yardımlar, 3) meslek kuruluşları içerisindeki yardımlar ve 4) vakıflarca yapılan yardımlar olarak gerçekleşmiştir.