SAĞLIK SİGORTACILIĞI - Deneme Sınavı - 3

Genel Sağlık Sigortası: Ortamsal Faktörler Açısından Bir Değerlendirme

Herkesin sigorta kapsamına alınması bağlamında ele alındığında, GSS reformu girişimi ve uygulanması Türkiye sağlık politikası ve siyaseti arenasında büyük bir adım olduğu belirtilebilir. Ancak, GSS’nin amaçlarına ulaşabilme başarısı çok sayıda ortamsal faktöre bağlı olmaktadır. Bu faktörlerden özellikle dört tanesi hayati bir fonksiyona sahiptir. Bunlar;

1) politik ortam,

2) ekonomik ortam ve işgücü piyasası,

3) paydaş çıkarlarının yönetimi ve

4) sağlık sisteminin yönetişimi ve ilişkili diğer reformlar.

Türkiye sağlık politikası gündeminin üst sıralarında tutulmuştur. 2006 yılında SGK ve GSS yasalarının kabul edilmesi ve 1 Ekim 2008 tarihinde de GSS’nin fiili olarak uygulanmaya başlaması ile birlikte Türkiye, zaten var olan ancak parçalı bir yapıda olan sosyal sigortadan yana tercihini ortaya koymuştur.

Doğrudan cepten yapılan harcamalar: Sağlık harcamalarının doğrudan bireylerin ceplerinden ödendiği mekanizmadır. Bilindiği üzere doğrudan cepten harcamaların üç çeşidi vardır:

1) Katkı payları,

2) doğrudan ödemeler,

3) enformal ödemeler.

1 Ekim 2008 tarihine kadar geçerli olan Türkiye’deki sağlık finansman sistemi (hem kamu hem de özel finansman karışımı) oldukça regresif bir yapıya sahipti. Bunun temel nedenlerini şu şekilde belirtmek mümkündür: 1) Sigortasız ve eksik sigortalı nüfusun varlığı, 2) farklı finansman rejimlerinin ve fayda paketlerinin varlığı ve 3) parçalı bir yapının varlığı. Bunların sonucu olarak; finansman katkıları (ödemeler) ve faydalar hakkaniyetsiz olarak dağıtılmıştı, kamusal olarak finanse edilen sağlık hizmetleri ağırlıklı olarak dolaylı vergilere dayalıydı, sistemde yüksek doğrudan ve enformal ödemeler söz konusuydu ve cepten ödemelerin yükü oldukça yüksekti.

Aslında GSS’nin uygulanmaya başlaması zamanlama açısından bir talihsizlik olmuştur. Ekonomik krizin başlangıcı ile paralel bir uygulama süreci başlamıştır. Ekonomik kriz ortamlarında sosyal güvenlik sistemleri genellikle zayıflamaktadır. Bu zayıflamanın altında yatan temel neden ise işsizliğin artması ve kayıt dışı istihdamın artmasıdır. İşsizliğin artması bu dönemde iki nedenden dolayı olmaktadır. Birincisi bazı çalışanların kriz sebebiyle işten çıkarılmasıdır. İkincisi ise, ekonomik daralmadan dolayı tasarrufların daralması ve var olan tasarrufların da yeni istihdam alanları yaratacak yatırımlara yönlendirilmemesidir. İstihdamın azalması ve kayıt dışının artması ise değinildiği üzere çalışanların prim ödemelerine dayalı olan bir sosyal sağlık sigorta sisteminin erozyona uğraması anlamına gelmektedir.

Özel sağlık sigortacılığının doğası gereği; risk seçimi yoluna gitmesi, pahalı olması, doğal olarak kar güdüsü ile oldukça agresif bir yapıda olması ve dayanışmaya müsait olmaması gibi nedenlerden dolayı sağlık sistemi içinde ağırlıklı bir finansman mekanizması konumuna gelmesi pek arzulanan bir durum da değildir

GSS Kanununun kabulü 2006 yılında olmuş ise de, bilindiği üzere uygulaması 2008
yılında başlamıştır.

2006 yılında SGK ve GSS yasalarının kabul edilmesi ve 1 Ekim 2008 tarihinde de GSS’nin fiili olarak uygulanmaya başlamıştır.

Sağlık hizmetlerinin finansmanı ağırlıklı olarak genel vergilerden karşılanıyorsa söz konusu sağlık sistemi Beveridge sağlık modeli/sistemi olarak adlandırılmaktadır.

Sosyal sağlık sigortası: Sağlık hizmetlerinin finansmanında ağırlıklı olarak sosyal primler kullanılıyorsa söz konusu sağlık sistemi Bismarck sağlık sistemi/modeli olarak adlandırılmaktadır.

ağırlıklı olarak dört ana finansman mekanizması söz konusudur. Bunların içerisinden de genel vergiler ve sosyal sağlık sigortası yöntemleri ön plana çıkmaktadır.
1. Genel vergiler: Sağlık hizmetlerinin finansmanı ağırlıklı olarak genel vergilerden karşılanıyorsa söz konusu sağlık sistemi Beveridge sağlık modeli/sistemi olarak adlandırılmaktadır.
2. Sosyal sağlık sigortası: Sağlık hizmetlerinin finansmanında ağırlıklı olarak sosyal primler kullanılıyorsa söz konusu sağlık sistemi Bismarck sağlık sistemi/modeli olarak adlandırılmaktadır.
3. Özel sağlık sigortası: Sağlık hizmetleri finansmanında ağırlıklı olarak özel primlerin kullanılması durumunda söz konusu sağlık sisteminin özel sağlık sigortası ile finanse edildiği belirtilir.
4. Doğrudan cepten yapılan harcamalar: Sağlık harcamalarının doğrudan bireylerin ceplerinden ödendiği mekanizmadır. Bilindiği üzere doğrudan cepten harcamaların üç çeşidi vardır: 1) Katkı payları, 2) doğrudan ödemeler ve 3) enformal ödemeler.

Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) bile sağlık hizmetlerinin talebinin finansmanının tümü doğrudan cepten yapılan harcamalardan oluşmamakta, yaklaşık olarak %40’ı kamu kaynaklarından sağlanmaktadır.

Bir sağlık sisteminin ağırlıklı olarak genel vergilerden sağlık politikası amaçlarını sağlar/karşılar (özellikle de hakkaniyet ve dayanışma başta olmak üzere) bir biçimde (nitelikte) finanse edilebilmesi için üç ana koşulun yerine getirilmiş olması gerekmektedir. Bunlar:
1. Ülkenin vergileme sistemi adaletli olmalı (vergide adalet ilkesi),
2. Ülkenin genel refah düzeyi yüksek olmalı ve bu dengeli dağılmış olmalı ve
3. Genel bütçe tahsisatında sağlık geleneksel olarak öncelikli bir yere sahip olmalı.

uygunluk, genellikle sağlık finansman mekanizmalarının değerlendirilmesinde yeterince dikkate alınmayan bir olgudur. Uygunluk ağırlıklı olarak, belirli bir finansman mekanizmasının başarılı bir şekilde uygulanabilmesi için yeterli yönetsel kapasitenin ve paydaşların yeterli desteğinin olup olmadığı bağlamında ele alınmaktadır.

GSS 1 Ocak 2012 tarihinde zorunlu hale gelmiştir.

özel sağlık sigortacılığının doğası gereği; risk seçimi yoluna gitmesi, pahalı olması, doğal olarak kar güdüsü ile oldukça agresif bir yapıda olması ve dayanışmaya müsait olmaması gibi nedenlerden dolayı sağlık sistemi içinde ağırlıklı bir finansman mekanizması konumuna gelmesi pek arzulanan bir durum da değildir.

Ücretli sağlık sigortası sağlık finansman mekanizması arasında değildir

Sosyal sağlık sigortası Bismarck sağlık sistemi olarak isimlendirilmektedir

Özel sağlık sigortası - Sağlık hizmetlerinin finansmanı ağırlıklı olarak genel vergilerden karşılanıyorsa söz konusu sağlık sistemi Beveridge sağlık modeli/sistemi olarak adlandırılmaktadır eşleşmesi yanlıştır.

Türkiye sosyal devlet olmanın gereği çerçevesinde yukarıdaki sağlık sistemlerini kurmuştur