SAĞLIK PSİKOLOJİSİ

Depresyon sürekli devam eden mutsuzluk, keyifsizlik, isteksizlik, zevk alamama, umutsuzluk, değersizlik ve suçluluk düşünceleri, halsizlik-enerji kaybı, uyku ve iştah değişiklikleri, hayatı yaşamaya değer bulmama ve intihar düşünceleri ile özellikli ruhsal bir bozukluktur.

Depresyon kadınlarda erkeklere göre daha sık görülmektedir. Özellikle doğum sonrası dönemde kadınlarda sık karşılaşılan ruhsal bir bozukluktur. Ayrıca yaş, psikososyal stresörler (boşanma, iflas, yakınlarını kaybetme vb.), kronik tıbbi hastalıklar (kanser, diyabet, koroner arter hastalıkları, romatizmal ve nörolojik hastalıklar vb.) da depresyon için birer risk etmeni olarak tanımlanmıştır.

İntihar (özkıyım), insanın bilerek ve isteyerek yaşamına son vermesi olup tüm dünyada sık görülen önemli bir halk sağlığı sorunudur ve intiharlar toplumsal kaynaklıdır. Özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerde intihar oranları daha yüksek bulunmaktadır. İntihar yöntemleri bölgeye ve kültürlere göre değişiklik göstermekle beraber zehirlenme, ası ve ateşli silah yoluyla gerçekleştirilmektedir.

Özgül fobi kişinin bir nesne ya da duruma karşı yoğun korku duyması ve bunlardan kaçınması halidir. Yükseklik fobisi, örümcek, kedi, köpek, yılan gibi hayvan fobileri, kapalı alan fobisi, kan-yaralanma fobisi sık görülmektedir.

Yaygın anksiyete bozukluğu ise sürekli endişe ve gerginlik hissi ile seyreden yaygın ve yoğun bir kaygı durumudur. Hastalarda uyku bozuklukları, kas ağrıları, dikkat ve konsantrasyon güçlüğü gibi belirtiler de görülebilir. Kadınlarda daha sıktır.

Panik bozukluk ani başlayan korku, panik hissi ile beraber çarpıntı, nefes darlığı, titreme, baş dönmesi, bulantı, kusma vb. bedensel kaygı belirtileri ile seyreden panik atakların tekrarlayıcı biçimde ortaya çıkması durumudur. Panik bozuklukta hastalar panik atak yaşamasalar dahi panik atak yaşama korkusu duyarlar. Bu nedenle panik atak yaşayacakları ortamlara giremeyebilirler. Kalp-damar hastalığı bulunan, özellikle de miyokard enfarktüsü geçiren kişilerde panik bozukluk sık görülmektedir.

Her ne kadar ileri yaş demans için bir risk etmeni ise de demans beyni etkileyen çeşitli hastalık ya da bozukluklara bağlı olarak her yaşta ortaya çıkabilmektedir. Diğer bir deyişle demans yaşlanmanın doğal bir parçası değildir.

Lewy cisimcikli demans Parkinson hastalığına benzer bir durum olup motor koordinasyonda bozulma, görsel halüsinasyonlar (varsanılar) ve demans ile seyretmektedir.

Psikoz gerçeği değerlendirmede bozukluk olmasıdır. Psikotik bozukluğu olan hastalarda sanrı adı verilen, kişinin içinde bulunduğu çevre ve kültürü ile bağdaşmayan, aksi kanıtlar olduğu halde inanmaktan vazgeçmediği yanlış inançlar görülebilir.

Şizofreni düşünce, algı, lisan, bilişsel işlevler, davranış, sosyal ve mesleki işlevsellik gibi alanlarda bozulmalarla seyreden kronik (uzun süreli) psikotik bir bozukluktur. Şizofrenide belirtiler alevlenmeler ve yatışmalarla seyredebilir.Genellikle ergenlik-genç erişkinlik döneminde başlar, erkeklerde kadınlara oranla daha erken yaşlarda başlayabilir. Sosyal içe çekilme ise psikotik bozukluğu olan hastalarda görülen belirtilerden biridir.

Depresyon, sürekli devam eden mutsuzluk, keyifsizlik,
isteksizlik, zevk alamama, umutsuzluk,
değersizlik ve suçluluk düşünceleri, halsizlik-enerji
kaybı, uyku ve iştah değişiklikleri, hayatı yaşamaya
değer bulmama ve intihar düşünceleri ile özellikli
ruhsal bir bozukluktur.

Takıntılı düşünceler obsesif-kompulsif bozukluğuna neden olabilen bir etmendir.

Panik bozukluk ani başlayan korku, panik hissi
ile beraber çarpıntı, nefes darlığı, titreme, baş dönmesi,
bulantı, kusma vb. bedensel kaygı belirtileri ile seyreden panik atakların tekrarlayıcı biçimde ortaya çıkması durumudur.

Travma sonrası stres bozukluğu ruhsal travma yaşayan kişilerde erken dönemde ortaya çıkan veya uzun süren, travmayla ilişkili yoğun kaygı ve kaçınma ile seyreden ruhsal bozukluklardır. Bu kişiler travmaları tekrar tekrar
yaşantılayabilir ve travmayla ilişkili kişi veya ortamlardan kaçınabilirler. Örneğin trafik kazası geçiren
ve yakınlarını kaybeden bir kişi arabayla seyahat etmekten kaçınabilir.

Demans yaşlanmanın doğal bir parçası değildir.

Psikoz gerçeği değerlendirmede bozukluk olmasıdır.

Şizofreni, kronik (uzun süreli) bir bozukluktur.

Sosyal fobi sosyal ortamlarda hastaların yoğun kaygı duymaları, bu nedenle belirgin bir şekilde sosyal ortamlardan kaçınmaları hali olarak tanımlanabilir.

Dünyada yaklaşık 800000 kişinin her yıl intihar ederek öldüğü, 15-29 yaş arasında ölümlerin en sık ikinci nedeninin intihar olduğu bilinmektedir.

Ağır depresyon durumlarında hastalarda psikoz olarak tanımlanan gerçeği değerlendirme bozuklukları da görülebilir.