SAĞLIK PSİKOLOJİSİ

Depresyon sürekli devam eden mutsuzluk, keyifsizlik, isteksizlik, zevk alamama, umutsuzluk, değersizlik ve suçluluk düşünceleri, halsizlik-enerji kaybı, uyku ve iştah değişiklikleri, hayatı yaşamaya değer bulmama ve intihar düşünceleri ile özellikli ruhsal bir bozukluktur.

Depresyon kadınlarda erkeklere göre daha sık görülmektedir. Özellikle doğum sonrası dönemde kadınlarda sık karşılaşılan ruhsal bir bozukluktur. Ayrıca yaş, psikososyal stresörler (boşanma, iflas, yakınlarını kaybetme vb.), kronik tıbbi hastalıklar (kanser, diyabet, koroner arter hastalıkları, romatizmal ve nörolojik hastalıklar vb.) da depresyon için birer risk etmeni olarak tanımlanmıştır. Alkol-madde kullanım bozuklukları, anksiyete (kaygı bozuklukları), şizofreni gibi ruhsal bozukluklar ile pek çok tıbbi hastalık ve kullanılan bazı ilaçlar da depresyon riskini arttırabilmektedir. Depresyon ilaç ve/veya psikoterapi (konuşma tedavisi) ile tedavi edilebilen bir bozukluktur.

Gün içinde yaşanan duygusal tepkiler, üzüntü ve sıkıntı durumları depresyon olarak düşünülmemelidir. Depresyonun bir bozukluk olarak kabul edilebilmesi için süreklilik göstermesi (en az iki hafta sürmesi) ve kişinin günlük yaşantısını, sosyal ve mesleki işlevselliğini olumsuz etkilemesi gereklidir. Depresyon yaşayan hastalar okul/işlerine düzenli devam etmekte zorlanırlar, kişiler arası ilişkilerini sürdüremezler, evde sorumluluklarını yerine getiremezler, hatta kendine bakımları azalabilir.

Durkheim’a göre “Ölen kişi tarafından ölümle sonuçlanacağı bilinerek yapılan olumlu ya da olumsuz bir edimin doğrudan veya dolaylı sonucu olan her ölüm olayına intihar denir.” ve intiharlar toplumsal kaynaklıdır.

Obsesif-kompulsif bozukluk kişinin saçma olduğunu bildiği halde düşündüğü ve kişiye rahatsızlık veren, yineleyici takıntılı düşünceler ile kişinin bu düşünceleri engellemek amacıyla yineleyici davranışlarda bulunması durumudur. Örneğin, obsesif-kompulsif bozukluğu olan bir hasta elleri temiz olduğu halde ellerinin kirli olduğu düşüncesiyle saatlerce ve defalarca elini yıkayabilir.

Obsesif-kompulsif bozukluk kişinin saçma olduğunu bildiği halde düşündüğü ve kişiye rahatsızlık veren, yineleyici takıntılı düşünceler ile kişinin bu düşünceleri engellemek amacıyla yineleyici davranışlarda bulunması durumudur. Örneğin, obsesif-kompulsif bozukluğu olan bir hasta elleri temiz olduğu halde ellerinin kirli olduğu düşüncesiyle saatlerce ve defalarca elini yıkayabilir. Bir başka hasta da sürekli ocağı, kapıları, pencereleri kapatıp kapatmadığını kontrol edebilir.

Demans (bunama) başta bellek olmak üzere bilişsel/zihinsel işlevlerin ilerleyici olarak bozulmasıdır. Bilişsel/zihinsel işlevler bellek, dikkat, konuşma, akıl yürütme, hesap yapma, yer-yön bulma, tanıma, sosyal ilişkileri yürütme, empati kurma gibi işlevlerdir.

Lewy cisimcikli demans ise Parkinson hastalığına benzer bir durum olup motor koordinasyonda bozulma, görsel halüsinasyonlar (varsanılar) ve demans ile seyretmektedir.

Şizofreni düşünce, algı, lisan, bilişsel işlevler, davranış, sosyal ve mesleki işlevsellik gibi alanlarda bozulmalarla seyreden kronik (uzun süreli) psikotik bir bozukluktur.

Psikotik hastalarda anormal, dağınık davranışlar ve konuşma ile negatif psikotik belirtiler olarak da bilinen çevreye karşı ilgisizlik hali (apati), sosyal içe çekilme, zevk alamama (anhedoni), konuşma yoksulluğu, enerji kaybı, kişisel bakım ve hijyenin azalması gibi belirtiler de görülebilmektedir.

Şizofreni düşünce, algı, lisan, bilişsel işlevler, davranış, sosyal ve mesleki işlevsellik gibi alanlarda bozulmalarla seyreden kronik (uzun süreli) psikotik bir bozukluktur.

Ruhsal bozuklukların tanı ve tedavisinin önündeki en önemli engeller damgalanma (stigmatization) ve psikososyal destek sistemlerinin yetersiz oluşudur.

Psikoz gerçeği değerlendirmede bozukluk olmasıdır. Psikotik bozukluğu olan hastalarda sanrı adı verilen, kişinin içinde bulunduğu çevre ve kültürü ile bağdaşmayan, aksi kanıtlar olduğu halde inanmaktan vazgeçmediği yanlış inançlar görülebilir. Örneğin hasta başkalarının kendisini izlediğini, ona zarar vereceklerini, onu aldattıklarını düşünüp bunlara inanabilir ve yaşamını bu inançlarına göre sürdürebilir.

Alzheimer hastalığı en sık görülen demans nedenidir.

Kaygı (anksiyete) belirli ya da belirli olmayan stresli durumlar karşısında endişe ve korku hissetme halidir.

Fobi ise bir nesneye karşı duyulan korku biçiminde tarif edilmektedir.

Yaygın anksiyete bozukluğu (YAB), panik bozukluk, özgül fobiler, sosyal fobi, obsesif-kompulsif bozukluk (OKB), akut stres bozuk luğu ve travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gibi farklı türleri bulunmaktadır. En sık görüleni özgül fobilerdir.

Obsesif-kompulsif bozukluk kişinin saçma olduğunu bildiği halde düşündüğü ve kişiye rahatsızlık veren, yineleyici takıntılı düşünceler ile kişinin bu düşünceleri engellemek amacıyla yineleyici davranışlarda bulunması durumudur.

Depresyon sürekli devam eden mutsuzluk, keyifsizlik, isteksizlik, zevk alamama, umutsuzluk, değersizlik ve suçluluk düşünceleri, halsizlik-enerji kaybı, uyku ve iştah değişiklikleri, hayatı yaşamaya değer bulmama ve intihar düşünceleri ile özellikli ruhsal bir bozukluktur.

Obsesif-kompulsif bozukluk kişinin saçma olduğunu bildiği halde düşündüğü ve kişiye rahatsızlık veren, yineleyici takıntılı düşünceler ile kişinin bu düşünceleri engellemek amacıyla yineleyici davranışlarda bulunması durumudur. Örneğin, obsesif-kompulsif bozukluğu olan bir hasta elleri temiz olduğu halde ellerinin kirli olduğu düşüncesiyle saatlerce ve defalarca elini yıkayabilir.