SAĞLIK PSİKOLOJİSİ

The Eatwell Guide tüketilmesi gereken besin grubu ve ortalama miktarları hakkında kılavuzluk eden İngiltere’nin öncülük ettiği bir sistemdir. Bu sisteme göre beş
grup yiyecek tanımlanmıştır. Ekmek, pirinç, patates ve makarna gibi yiyeceklerin oluşturduğu grup ve meyve-sebze grubu gün içinde ve mümkünse
her öğünde ideal tabağımızın çoğunluğunu oluşturmalıdır. Diğer gruplardan et ve bakliyat türü iyecekler ile süt ürünleri ise daha az miktarlarda tüketilmeli, son grup olan yağ ve şeker içeriği yüksek gıdalar ise en az miktarda tüketilmeli, hatta mümkünse hiç tüketilmemelidir.

Kortizol seviyede artma gerçekleşir.

Planlanmış davranış kuramı gerekçeli eylem kuramının bir uzantısıdır ve davranışın en güçlü belirleyicisi olan niyete etki eden üç önemli yapıyı ele alır. Bunlar tutum, öznel normlar ve algılanan davranışsal kontroldür.

Beslenme ve yeme bozukluklarının tanım ve değerlendirme kriterleri Psikiyatrik Hastalıkların Tanı Ölçütleri El Kitabı’nın güncel versiyonunda çeşitli gruplara ayrılmıştır. Bunlar anoreksiya nervoza, bulimiya nervoza, tıkanırcasına yeme bozukluğu, pika, ruminasyon bozukluğu, kaçıngan/ kısıtlı yiyecek alımı bozukluğu ve tanımlanmış veya
tanımlanmamış diğer beslenme ve yeme bozukluklarıdır.

Fiziksel aktivitenin bugüne kadar ölçebildiğimiz çok sayıda olumlu etkisi vardır. Bu etkiler fiziksel ve zihinsel sağlığa faydalar olarak gruplandırılabilir.
Fiziksel sağlığa faydalar arasında kilo kaybı, hastalıklardan korunma ya da kronik hastalıklarla baş etme yer alırken, zihinsel sağlığa faydalar olumsuz
duygular ve depresyonla etkin baş etme gibi etkileri kapsar.

Özellikle ölüm sebebi sıralamalarının başlarında yer alan kardiyovasküler hastalıklar
ve çeşitli kanser türleri için riskin azaltılmasında fiziksel aktivitenin rolünü görmekteyiz.

İngiliz Spor ve Egzersiz Bilimleri Birliği  ve Amerikan Kalp Birliği  gibi dünya genelinde konu ile ilgili ileri gelen kuruluşlara göre 19- 65 yaş arasındaki bir yetişkinin haftada ortalama 150 dakika yürümesi gerekir.

Odanın hafif serin olması uykuya geçişi kolaylaştırır.

Cinsel olarak aktif kişilerin HIV testini yılda en az 1 kez düzenli olarak yaptırmaları gerekir.

İleri yaş prostat problemleri için risk etmenidir.

Ekmek, pirinç, patates ve makarna gibi yiyeceklerin oluşturduğu grup ve meyve-sebze grubu gün içinde ve mümkünse her öğünde ideal tabağımızın çoğunluğunu oluşturmalıdır. Diğer gruplardan et ve bakliyat türü yiyecekler ile süt ürünleri ise daha az miktarlarda tüketilmeli, son grup olan yağ ve şeker içeriği yüksek gıdalar ise en az miktarda tüketilmeli, hatta mümkünse hiç tüketilmemelidir. Tam tahıllı yiyeceklerin işlenmiş olanlarına kıyasla daha sağlıklı olduğu düşünülmektedir. İşlenmiş karbonhidratlar bazı besin değerlerini (Ör. lif) kaybedebildiğinden sağlık üzerindeki etkileri değişebilmektedir. Benzer şekilde bazı meyvelerin şeker oranı oldukça yüksek, bazı et ve süt ürünlerinin ise yağ miktarı fazla olabilir. Her gruptan besini tüketirken yağ oranı düşük olanları tercih etmek ve önerilen günlük en az beş porsiyon çeşitli meyve sebze grubunun sadece şeker oranı en yüksek olan meyvelerden oluşmaması sistemi doğru kullanmak adına birer adım olabilir.

Yeme davranışının gelişimsel modelinde öne çıkan süreçler maruz kalma, sosyal öğrenme ve ilişkisel öğrenmedir.

Beden imgesi ile ilgili problemler yeme bozuklukları ve depresyon gibi klinik durumları ortaya çıkarabilir ve sosyal ilişkiler gibi alanlarda işlevselliği olumsuz yönde etkileyebilir. Beden imgesindeki problemler, beden görünüşünde değişikliğe yönelik birçok tutum ve davranışı da beraberinde getirmektedir. Böylece kişiler zayıflamak ve kas oranını artırmak için aşırı egzersiz yapma ya da besin alımını kısıtlama, takviye edici ürünleri kontrolsüz tüketme ve sık aralıklarla estetik ameliyatlar yaptırma gibi yollara başvurmaktadır.

Fiziksel sağlığa faydalar arasında kilo kaybı, hastalıklardan korunma ya da kronik hastalıklarla baş etme yer alırken, zihinsel sağlığa faydalar olumsuz duygular ve depresyonla etkin baş etme gibi etkileri kapsar.

Doğru şekilde yapılmayan egzersizler kas ve iskelet sisteminin yanında bağışıklık sistemi aksaklıkları ve enflamasyona (yangı, iltihaplanma) yol açabilmektedir. Olması gereken sınırların üzerinde bir egzersiz programı stres, tükenmişlik, kaygı ve uyku bozuklukları gibi problemlere de yol açabilmektedir.

Kuramlar arası model değişime hazır olma ya da karar verme modeli olarak da bilinir ve bireylerin beş farklı davranış değişim aşamasından birinde bulunduğu varsayımına dayanır.

Motivasyonel görüşmenin amacı kişinin söz konusu çatışmalarını çözmesini sağlamak ve böylece değişim için ihtiyaç duyduğu motivasyona sahip olmasına yardımcı olmaktır. Öz yeterliği artırmak, direnmeyle savaşmak ve danışanların şimdiki durumlarıyla hayal ettikleri durum arasındaki uyuşmazlık konusunda farkındalık oluşturmak gibi stratejilerle kişilerin iç çatışmalarından kaynaklanan davranıştaki değişime engel durumların çözümü sağlanır.

Uyku bir döngü şeklinde çeşitli evreleri içinde barındıran bir sistemdir. 2. Evre: Göz hareketlerinin durduğu, ara ara hızlı beyin dalgalarıyla bölünen yavaş beyin dalgalarının gözlendiği evredir. Bu evre ilk uykuya geçiş evresini takiben derin uykuya hazırlık evresi olarak düşünülebilir.

Uykusuzluk ve aşırı uyuma bozukluğu grubunda yer alan uyku-uyanıklık problemleri insomnia (uykusuzluk), aşırı uyuma (hipersomnia) bozukluğu ve narkolepsidir.

Doğum kontrol yöntemleri bariyer oluşturan, hormonal ve rahim içi teknikler olarak gruplandırılabilir. Bunun yanı sıra takvim ve geri çekme yöntemi gibi güvenilirliği daha az gebelik kontrol yolları da ülkemizde ve dünya genelinde kullanılmaktadır.