SAĞLIK PSİKOLOJİSİ

Ayurveda terimi “uzun yaşamaya dair tüm bilgi” ya da “yaşam bilgisi” anlamına gelmektedir. Chraca adındaki bir hekimin MS 2. yüzyılda yazdığı düşünülen bir kitapta günah hastalığın birinci nedeni olmakla birlikte yine de hijyen kurallarına, din ve ahlaka dair önerilerde bulunulmuştur. Bu kitapta yazılanlara göre insan gençliğin ve canlılığın korunması, servetin arttırılması ve barışın tüm dünyaya yerleşmesi şeklinde üç amaç için çaba harcamalıdır. Sağlığın uzun süre korunabilmesi için ise besin, uyku ve sabır gereklidir. Ayurveda’yı uygulayan hekimler beden, zihinsel varlık ve kişiliği birbiriyle etkileşim içindeki bir bütün olarak görmüşlerdir. Bu görüş günümüzün bütüncül (holistik) anlayışını yansıtmaktadır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Taoizm'de Chi yaşam enerjisi olup nefes alıp verme, ruha ve yaşama dair canlılık ilkesi ya da özüdür. Chi’nin dolaşımı sırasında tıkanması, yetmezliği ya da aşırı akışı Yin ve Yang arasındaki dengesizliğe ve hastalıklara yol açar. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Miletoslu Leukippos ve Trakyalı Demokritos maddenin temel yapısının atomlar olduğunu ve sağlığın da değişik atom kombinasyonlarına bağlı olduğunu ileri sürmüşlerdir. Leukippos “Hiçbir şey sebepsiz, nedensiz meydana gelemez. Her şey belirli bir sebeple ve zorunlu olarak meydana gelir.” diyerek günümüzdeki determinizm anlayışının temelini atmıştır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

“İnsan sevgisi olan her yerde meslek sevgisi de vardır.” diyen Hippokrates MÖ 460-370 yılları arasında Bodrum’un karşısındaki Kos (İstanköy) adasında yaşamış ve tıbbı büyü, kehanet ve dinsel inançlardan kurtarmıştır. Hastalıklara tamamen biyolojik açıdan yaklaşarak tanrılara dua etmenin ya da diğer doğaüstü güçlerin sağlık ve hastalık alanında etkisinin olmayacağını savunmuştur. Doğru yanıt A seçeneğidir.

İbn-i Sina (980-1037), Avrupa’da bilinen adıyla Avicenna, hastalıkların hava yoluyla bulaşmış olabileceği fikrini ortaya atarak hijyen bilimini geliştirmiştir. Yazdığı Şifa Kitabı’nda akıl, akıl ile beden ilişkisi, duyma ve algılama konularını tartışmıştır. Bazı bedensel (somatik) hastalıkların psikolojik açıklamaları olabileceğini belirterek bedensel ve ruhsal hastalıkları bir arada düşünmüştür. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Dunbar (1943) ve Alexander (1966) psikosomatik kavramını ileri sürerek hastalıkların oluşmasında psikolojik etmenlerin payı olduğu düşüncesinin gelişmesinde önemli katkılar sağlamışlardır. Böylece biyomedikal model yerine biyopsikososyal model gelişmiştir. Engel’in (1980) tanımladığı biyopsikososyal modele göre insan karmaşık bir sistemdir, hastalığa tek bir etmen değil, çoklu etmen neden olur. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Marks (1996) sağlığın çok değişkenli bir yapı olduğunu, merkezinde yaş, cinsiyet ve genetik özellikler gibi sabit etmenlerin olduğu bir çekirdek içerdiğini ileri sürmüştür. Bu çekirdeğin etrafında ise bireyin yaşam biçimi (etkin ya da sedanter), sosyal etkiler, yaşam ve çalışma koşulları, kültür ve çevresel etmenler gibi değişebilen etmenler bulunmaktadır. Çekirdekteki ve etraftaki etmenler birbirleriyle sürekli etkileşim halindedirler. Freud için sevebilen ve çalışabilen insan sağlıklıdır. Winnicott (2007) için de “oyun oynayan insan sağlıklıdır”. Witmer ve Sweeney (1992) Freud’un sevme ve çalışma işlevlerine üç görev daha eklemişlerdir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Psikoloji alan yazınında ise sağlık gibi hastalık kavramının da sosyal boyutları üzerinde durulmaktadır. Bir sosyolog olan Parsons (1958) hekimi hastanın biyolojik sağlığına değil, olağan yaşam sürecine tekrar dönmek isteği ve yeteneğine yardımcı olan bir insan olarak tanımlar. Parsons için hekimler ve tıp alanında çalışanların yaptıkları tekrar-sosyalleştirme biçimidir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Sağlık ve hastalık cinsiyet, coğrafi konum, zaman ve sosyal sınıf gibi birçok sosyo-demografik değişkene göre değişir. İki bireyin ikisi de sigaranın zararlı olduğunu bilmesine rağmen sadece biri bırakabilir. Memesinde şişlik hisseden iki kadından sadece biri doktora gidebilir. Kalp krizi geçiren iki kişiden biri altı ay içinde ikinci kez kalp krizi geçirirken diğeri bir ay içinde işine geri dönebilir. Tüm bu örnekler insanlar arasında farklılıkların varlığını göstermektedir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Sağlık psikolojisinin sağlık politikalarının oluşturulması ile ilgili alt alanı halk sağlığı psikolojisidir. Sağlığın geliştirilmesi ve hastalıkların önlenmesini amaç edinen bu alt alan bireyin sağlığını sosyal, ekonomik ve politik belirleyicilerin bir sonucu olarak kabul eder. Bu alanda çalışan psikologlar için sağlığın geliştirilmesi ve hastalıkların önlenmesi tedavilerin etkinliğinden daha önemlidir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Doğru yanıt B seçeneğidir.

Doğru yanıt E seçeneğidir.

Doğru yanıt E seçeneğidir.

Doğru yanıt D seçeneğidir. "Klinik sağlık psikolojisi" sağlık psikolojisinin alt alanlarındandır.

Doğru yanıt A seçeneğidir.

Doğru yanıt E seçeneğidir.

Doğru yanıt D seçeneğidir.

Doğru yanıt A seçeneğidir.

Doğru yanıt E seçeneğidir.

Doğru yanıt A seçeneğidir.