SAĞLIK PSİKOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 5

Sağlık psikolojisinin amacı hastalıkların etiyolojisinde davranışların rolünü değerlendirmek, sağlıksız davranışları yordamak, psikoloji ve fizyoloji arasındaki etkileşimi ele almak ve hastalık yaşantısında ve hastalığın tedavisinde psikolojinin rolünü ortaya koymaktır (Ogden, 2016).

Doğru cevap C şıkkıdır.

Depresyon sürekli devam eden mutsuzluk, keyifsizlik, isteksizlik, zevk alamama, umutsuzluk, değersizlik ve suçluluk düşünceleri, halsizlik-enerji kaybı, uyku ve iştah değişiklikleri, hayatı yaşamaya değer bulmama ve intihar düşünceleri ile özellikli ruhsal bir bozukluktur.

Depresyon kadınlarda erkeklere göre daha sık görülmektedir. Özellikle doğum sonrası dönemde kadınlarda sık karşılaşılan ruhsal bir bozukluktur. Ayrıca yaş, psikososyal stresörler (boşanma, iflas, yakınlarını kaybetme vb.), kronik tıbbi hastalıklar (kanser, diyabet, koroner arter hastalıkları, romatizmal ve nörolojik hastalıklar vb.) da depresyon için birer risk etmeni olarak tanımlanmıştır.

İntihar (özkıyım), insanın bilerek ve isteyerek yaşamına son vermesi olup tüm dünyada sık görülen önemli bir halk sağlığı sorunudur ve intiharlar toplumsal kaynaklıdır. Özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerde intihar oranları daha yüksek bulunmaktadır. İntihar yöntemleri bölgeye ve kültürlere göre değişiklik göstermekle beraber zehirlenme, ası ve ateşli silah yoluyla gerçekleştirilmektedir.

Özgül fobi kişinin bir nesne ya da duruma karşı yoğun korku duyması ve bunlardan kaçınması halidir. Yükseklik fobisi, örümcek, kedi, köpek, yılan gibi hayvan fobileri, kapalı alan fobisi, kan-yaralanma fobisi sık görülmektedir.

Yaygın anksiyete bozukluğu ise sürekli endişe ve gerginlik hissi ile seyreden yaygın ve yoğun bir kaygı durumudur. Hastalarda uyku bozuklukları, kas ağrıları, dikkat ve konsantrasyon güçlüğü gibi belirtiler de görülebilir. Kadınlarda daha sıktır.

Panik bozukluk ani başlayan korku, panik hissi ile beraber çarpıntı, nefes darlığı, titreme, baş dönmesi, bulantı, kusma vb. bedensel kaygı belirtileri ile seyreden panik atakların tekrarlayıcı biçimde ortaya çıkması durumudur. Panik bozuklukta hastalar panik atak yaşamasalar dahi panik atak yaşama korkusu duyarlar. Bu nedenle panik atak yaşayacakları ortamlara giremeyebilirler. Kalp-damar hastalığı bulunan, özellikle de miyokard enfarktüsü geçiren kişilerde panik bozukluk sık görülmektedir.

Her ne kadar ileri yaş demans için bir risk etmeni ise de demans beyni etkileyen çeşitli hastalık ya da bozukluklara bağlı olarak her yaşta ortaya çıkabilmektedir. Diğer bir deyişle demans yaşlanmanın doğal bir parçası değildir.

Lewy cisimcikli demans Parkinson hastalığına benzer bir durum olup motor koordinasyonda bozulma, görsel halüsinasyonlar (varsanılar) ve demans ile seyretmektedir.

Psikoz gerçeği değerlendirmede bozukluk olmasıdır. Psikotik bozukluğu olan hastalarda sanrı adı verilen, kişinin içinde bulunduğu çevre ve kültürü ile bağdaşmayan, aksi kanıtlar olduğu halde inanmaktan vazgeçmediği yanlış inançlar görülebilir.

Şizofreni düşünce, algı, lisan, bilişsel işlevler, davranış, sosyal ve mesleki işlevsellik gibi alanlarda bozulmalarla seyreden kronik (uzun süreli) psikotik bir bozukluktur. Şizofrenide belirtiler alevlenmeler ve yatışmalarla seyredebilir.Genellikle ergenlik-genç erişkinlik döneminde başlar, erkeklerde kadınlara oranla daha erken yaşlarda başlayabilir. Sosyal içe çekilme ise psikotik bozukluğu olan hastalarda görülen belirtilerden biridir.

Bowlby’e göre bebeklerin annelerinden ayrılma tepkileri yetişkinlerin yas tepkilerine çok benzemektedir. Ayrılık sonrası ağlama, öfke nöbetleri, protesto, sitem, isyan ve inatçılık gibi davranışlar aslında kaybın geri döndürülmesi için ortaya çıkan yas tepkileridir. Doğru cevap D'dir.

Yas ile birey biyolojik, psikolojik ve sosyal bir değişim süreci içine girer. Doğru cevap C'dir.

Anoreksiya nervozada hastalar sağlık için tehdit oluşturacak derecede zayıflar ancak kilolu olmaktan ve kilo almaktan dolayı duydukları endişe yine de devam ederler.

Blumiya aşırı miktarda yeme ve sonrasında kendisini kusturma ile ilgilidir.

Tıkanırcasına yeme bozukluğundan muzdarip bir kişi bir seferde aşırı miktarda yemek yer ancak diğer iki gruptan farklı olarak aşırı yemeyi telafi edici bir davranışta bulunmaz.

Ruminasyon bozukluğunda (Geri çıkarma ya da geviş getirme bozukluğu olarak da adlandırılır.) hastalar çiğneyip yuttukları yiyecekleri geri çıkararak yeniden çiğnerler. Çok yaygın bir bozukluk olmamakla beraber bebeklerde katı gıdaya başlamayla birlikte daha sık görülmekte ve erkeklerde daha fazla meydana gelmektedir

Uyku hijyeni sağlıklı miktarda ve kalitede uyku ihtiyacının karşılanmasını ve bunun için gerekli olan tüm davranış/çevre düzenlemelerini ve alışkanlıkları ifade eder. Sağlıklı bir bireyin uyku ihtiyacı yeni doğanlarda 16-18 saat, okul öncesi dönemdeki çocuklarda 11-12 saat, okul çağındaki çocuklar ve ergenlerde 10 saat ve yetişkinlerde 7-8 saattir

Huzursuz bacak sendromu çoğunlukla uykuya geçmeden hemen önce başlayan ve gece sonuna doğru azalan bacakların pozisyonunu değiştirme ve hareket ettirme dürtüsüyle karakterize bir durumdur.

İnsomnia uykuya geçişte ve uykunun devamlılığında problemler ile karakterize bir bozukluk olup kişiler kimi zaman çok erken uyanıp tekrar uykuya dalmakta güçlük çekerler.

Narkolepsi gün içinde gelen uyku atakları, uyku felci (katapleksi), hipokretin (bir nöropeptid türü) eksikliği ve REM uyku evresinde anormalliklerle görülebilen aşırı uyuma sendromudur.

Solunumla ilişkili uyku bozuklukları grubunda tıkayıcı uyku apnesi/hipopnesi, merkezi uyku apnesi ve uyku ile ilişkili solunum yavaşlaması karşımıza çıkar. Tıkayıcı uyku apnesinde kişide ağız ve gırtlaktaki dokuların normal hava akışını engellemesiyle solunumda durma ve ardından yüksek sesli horlama görülür. Bu kişiler uyanıkken solunumla ilgili bu tür problemleri yaşamaz ve gün içinde uykulu olduklarını ifade ederler.

Hipersomnia aşırı uyuma problemidir.

Bariyer oluşturan yöntemler kondom, spermisid ve diyafram gibi doğum kontrol araçlarının kullanımını ifade eder. Kondom erkeklerin, diyafram ise kadınların spermlerin yumurtalara erişimini engellemek üzere kullandıkları lateksten yapılan elastik ürünlerdir. Spermisid ise spermlerin vajina içerisinde ölmesini sağlayan bir tür kimyasaldır. Hormonal yöntemler doğum kontrol hapları, enjeksiyonlar ve bantlar gibi hormonal değişimi tetikleyerek gebe kalınmasını engellemektedir. Rahim içi teknikler ise ilgili uzman doktorlar tarafından spiral gibi araçların rahim içine yerleştirilmesiyle spermin yumurtaya ulaşmasını engeller

Depresyon, sürekli devam eden mutsuzluk, keyifsizlik,
isteksizlik, zevk alamama, umutsuzluk,
değersizlik ve suçluluk düşünceleri, halsizlik-enerji
kaybı, uyku ve iştah değişiklikleri, hayatı yaşamaya
değer bulmama ve intihar düşünceleri ile özellikli
ruhsal bir bozukluktur.

Takıntılı düşünceler obsesif-kompulsif bozukluğuna neden olabilen bir etmendir.

Panik bozukluk ani başlayan korku, panik hissi
ile beraber çarpıntı, nefes darlığı, titreme, baş dönmesi,
bulantı, kusma vb. bedensel kaygı belirtileri ile seyreden panik atakların tekrarlayıcı biçimde ortaya çıkması durumudur.