SAĞLIK PSİKOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 2

Tam anlamıyla ağrı duyumunu anlamak için bazı kavramları bilmek gerekmektedir. Bunlardan en önemlisi nosiseptördür. Sinir sistemi dışında kalan tüm doku ve organlarda bulunan ağrı reseptör/alıcılarına nosiseptörler denilmektedir . Bu ağrı reseptörleri derinin yüzeysel alanlarında daha fazladır. Bu
nedenle, örneğin, kasa yapılan iğne girişi deriye yapılan girişten daha az ağrıya neden olabilir

Uluslararası Ağrı Araştırmaları Derneğine (IASP) göre ağrı beş eksenli bir sınıflandırma ile değerlendirilir. Bu sınıflandırmalara göre ilk eksen ağrının yer aldığı vücut bölgesi ile ilgilidir. İkinci eksen ağrının etkilediği sistemler; üçüncü eksen oluşum süresi; dördüncü eksen hastanın ifadesine göre (öznel) ağrının
şiddeti ve süresi; son eksen ise ağrının nedenleri/etiyolojisi üzerinedir. Genelde daha yaygın kullanılan nörofizyolojik mekanizmalara göre, süresine göre, kökenine (etiyolojik) göre ve ağrıyan bölgelere göre yapılan ağrı sınıflandırmasıdır (Bk. Merskey, 1994, akt. Aydın, 2002). Bu sınıflandırmadan başka ağrı sınıflandırmaları da mevcuttur (Aydın, 2002). Bunlardan bazıları derin ağrı, yüzeyel ağrı ve yansıyan ağrıdır. Derin Ağrıda eklem, tendon ve kaslardan gelen uyaranlar ince lifler yoluyla taşınır. Genelde zonklayıcı tarzdadır.
Yüzeyel ağrı deri ve mukozadan gelen ağrıdır. Yansıyan (refere) ağrı bazı organ ve derin organlardan gelip ağrıya neden olan yerden başka yere yansıyan ağrılardır.

Orta yaş, kadın olmak, göçmen olmak ve daha düşük sosyoekonomik düzeyden olmak ise kronik ağrı ile ilişkilendirilen en önemli sosyodemografik belirteçlerdir. Nitekim Bouhassira, Lantéri-Minet, Attal, Laurent ve Touboul (2008) Fransa’da gerçekleştirdikleri çalışmalarında, genel toplum içinde kronik ağrısı olanların oranını %31.7 olarak saptamıştır.

Ağrı alan yazınında sıklıkla kullanılan bazı kavramlar vardır. Bunlardan en
önemlileri olan Analjezi ağrı duyusunun olmaması; Anestezi ağrı da dahil
tüm hislerin kaybolması; Hipoaljezi ağrılı uyaranlara azalmış tepki; Hiperestezi
ağrılı uyaranlara artmış tepki; Parestezi belirli bir bölgede, herhangi bir uyaran
olmadan, iğnelenme, karıncalanma ya da uyuşma hissi olarak tanımlanır

Ağrı ile ilgili alan yazında dört ana kuram bulunmaktadır. Bunlar Spesifite kuramı, Patern kuramı ve Kapı-kontrol kuramı ile en son gözden geçirilmiş hali Nöromatriks Kuramdır. Bu kuramlar dışında Endorfin Modeli, İnteraktif Ağrı Modeli gibi henüz kuramsallaşmamış modeller de yer almaktadır.

Patern Kuramı ağrının psikolojik yönüne vurgu yapan bir kuramdır. Modern kuramların alt yapısını oluşturur. Bu kurama göre, vücuttan gelen uyarıların süresi ve şiddeti önemlidir. Uyarımlar omurilikte bekletilir, yeterli şiddette ve sürede birikince beyne iletilir. Beyin bu uyarımları ağrı şeklinde yorumlar.

Spesifite kuramına göre vücuttaki her uyaranın beyinde temsil edildiği bir reseptörü/alıcısı vardır. Deride yer alan sıcak, soğuk, dokunma ve ağrı duyularını algılayan özelleşmiş alıcılar beyinde temsil edilirler. İlgili yerlere uyaran verilince, beyinde ağrı duyusu oluşmaktadır. Ağrının tipi beyin tarafından tanımlanır.

Wong Baker Yüzler Ağrı Ölçeği özellikle 3-18 yaş arası çocuk ve gençlerde ağrı derecelendirmesi ve değerlendirmesi için kullanılan yaygın bir araçtır.

Günümüzde en yaygın tedavi yöntemleri ilaç (farmakolojik) tedavisi ve ilaç dışı (nonfarmakolojik) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. İlaç tedavileri, ağrının fizyolojik yönünü tedavi ederken; ilaç dışı yöntemler, ağrının duygusal, bilişsel/düşünsel, davranışsal ve sosyal yönüne odaklanır. İlaçla tedavide lokal anestezik, nonstereoid antienflamatuar, opioidler gibi narkotik ve narkotik olmayan analjezik ilaçlar kullanılmaktadır ancak gereksiz ve yoğun analjezik kullanımı önemli yan etkilere ve özellikle narkotiklerin kullanılması ise bağımlılığa ve doz artırımına neden olmaktadır. Analjezikler en fazla uygulanan ağrı giderme yöntemlerindendir ancak uygun kullanılmadığında, ciddi yan etkileri bulunmaktadır.

En geniş tıp kitabı Babilliler zamanında yazılmış. Doğru cevap A'dır.

“Sağlık; kaybedilen ve bir fırsatta hekim tarafından bulunup getirilen, ele geçirilen bir şeydir.” fikri Asklepios ile ilişkilendirilmiştir. Doğru cevap C'dır.

Halk sağlığını korumak amacıyla gıda kalıntıları, mikroorganizmalar ve temizlik maddeleri gibi artıkların ortamdan uzaklaştırılması işlemlerinin tamamına sanitasyon denir. Doğru cevap B'dir.

Avrupa’nın en yaygın salgın hastalığı çiçek olmuştur. Doğru cevap C'dir.

Tıp hizmetlerinin evden çıkıp tedavi merkezlerine kayması, sağlık sigortasının başlatılması ve sağlık uygulamalarında devlet desteğinin artması da biyomedikal modelin uzun zaman baskın olmasındaki etmenlerdendir. Doğru cevap D'dir.

Biyomedikal model sağlık psikolojisinin dört temel bakış açılarından biri değildir. Doğru cevap E'dir.

Psikolojik olarak sağlıksız davranışlar sergileyen bireyleri etkisiz hale getirme sağlık psikolojisinin temel amaçlarından biri değildir. Doğru cevap D'dir.

Prevalans zaman içinde belirli bir anda, var olan tüm olguların, epizodların ya da olayların toplam sayısını gösterir. Doğru cevap E'dir.

Hastalığı hücre yapısındaki bozulmalar, kimyasal dengesizlikler, bakteriler, virüsler ve genetik yatkınlıklar gibi alt düzey süreçlere indirgeyerek açıklaması biyomedikal modelin eleştirilmesine neden olmuştur. Doğru cevap E'dir.

Biyomedikal modelde ‘ya sağlıklısındır ya da hasta’ anlayışı söz konusudur, ikisi arasında süreklilik yoktur. Doğru cevap B'dir.

Eski Mısır'da bedendeki her organın özel bir tanrı ile ilgili olduğuna ve hastalığı ceza olarak veren tanrının tedavisini de vereceğine inanılmıştır. Doğru cevap A'dır.