SAĞLIK PSİKOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 15

Hans Hugo Bruno Selye; Bireyde bir dizi tepki yaratan çevresel uyaranlara stresör; bireyin bu tür uyaranlara karşı gösterdiği tepkiye ise stres adını vermiş ve stresi “bireyin çeşitli çevresel stresörlere karşı gösterdiği genel bir tepki” olarak tanımlamıştır

En uygun (optimal) stres düzeyi Allen (1984) tarafından şöyle tanımlanmıştır. En uygun stres düzeyi bireyi tehdit eden bir durumdan kurtulmak yada bir sorunuçözmek için gösterilebilecek performansın en iyi olduğu düzeyi ifade eder

Savaş ya da kaç tepkisi korkutucu bir durumla yüzleşmek ya da o durumdan
kurtulmak için bizi harekete geçiren fizyolojik ve
psikolojik tepkiler setidir.

Bir uyaran olarak stres modeli :  Bu modele göre stres genellikle çevre tarafından ortaya çıkarılmış hastalık ve felaket gibi durumları tanımlamakta ve kişide bir tepkiye yol açmaktadır bu modele göre bazı olayların herkes tarafından stres verici olarak algılandığı varsayılmış ve olayların değerlendirilmesinde meydana gelebilecek kişisel farklılıklar, başa çıkma ve sosyal destek gibi kavramların sürece olan etkileri göz ardı edildiği için model eleştirilmiştir.

Fizyolojik sistemdeki değişiklikler Stres Tepki Düzeyi adı ile alınır

Kendler, Karkowski ve Prescott (1998) stresli yaşam olaylarının hem yaygın anksiyete bozukluğu hem de depresyon için önemli risk etmenleri olduğunu belirtmişlerdir.

Baş etme dinamik bir yapıdır. Lazarus baş etmeyi de kişi ve stresör arasındaki etkileşim olarak
görür ve ona göre baş etmenin amacı:
• Stresli çevresel koşulları azaltmak, önceki
duruma dönme olasılığını artırmak,
• Olumsuz olaylara uyum sağlamak veya tolere etmek,
• Olumlu bir kendilik algısı sürdürebilmek,
• Duygusal dengeyi sürdürebilmek ve
• Diğer insanlarla doyurucu ilişkiler kurabilmektir

Değerlendirmelere bağlı olarak stres düzeylerinde meydana gelen kişiler arası farklılıklar gibi stresle baş etmede kullanılan yöntemler de farklılık göstermektedir.

Çocuklar problem-odaklı, ergenler duygu-odaklı, orta yaştaki bireyler problem-odaklı, yaşlılar ise duygu-odaklı baş etme stratejilerini daha sık kullanmaktadırlar. Kadınlar genellikle duygu-odaklı, erkekler problem-odaklı olmayı tercih ederler.

Sosyal Destek ve Stres ile İlişkisi

Stres destek hipotezi soysal karşılaştırma kuramını kullanır, yani başkalarının varlığı, bireye kendini başkalarıyla karşılaştırma yoluyla uygun baş etme stratejisi seçme imkanı verir. Rol kuramından da yararlanır, yani sosyal destek bireylere rollerini değiştirme ve koşulun gereklerine göre kimlikte değişiklik yapma imkanı verir.

Ekmek, pirinç, patates ve makarna gibi yiyeceklerin oluşturduğu grup ve meyve-sebze grubu gün içinde ve mümkünse her öğünde ideal tabağımızın çoğunluğunu oluşturmalıdır. Diğer gruplardan et ve bakliyat türü yiyecekler ile süt ürünleri ise daha az miktarlarda tüketilmeli, son grup olan yağ ve şeker içeriği yüksek gıdalar ise en az miktarda tüketilmeli, hatta mümkünse hiç tüketilmemelidir. Tam tahıllı yiyeceklerin işlenmiş olanlarına kıyasla daha sağlıklı olduğu düşünülmektedir. İşlenmiş karbonhidratlar bazı besin değerlerini (Ör. lif) kaybedebildiğinden sağlık üzerindeki etkileri değişebilmektedir. Benzer şekilde bazı meyvelerin şeker oranı oldukça yüksek, bazı et ve süt ürünlerinin ise yağ miktarı fazla olabilir. Her gruptan besini tüketirken yağ oranı düşük olanları tercih etmek ve önerilen günlük en az beş porsiyon çeşitli meyve sebze grubunun sadece şeker oranı en yüksek olan meyvelerden oluşmaması sistemi doğru kullanmak adına birer adım olabilir.

Yeme davranışının gelişimsel modelinde öne çıkan süreçler maruz kalma, sosyal öğrenme ve ilişkisel öğrenmedir.

Beden imgesi ile ilgili problemler yeme bozuklukları ve depresyon gibi klinik durumları ortaya çıkarabilir ve sosyal ilişkiler gibi alanlarda işlevselliği olumsuz yönde etkileyebilir. Beden imgesindeki problemler, beden görünüşünde değişikliğe yönelik birçok tutum ve davranışı da beraberinde getirmektedir. Böylece kişiler zayıflamak ve kas oranını artırmak için aşırı egzersiz yapma ya da besin alımını kısıtlama, takviye edici ürünleri kontrolsüz tüketme ve sık aralıklarla estetik ameliyatlar yaptırma gibi yollara başvurmaktadır.

Fiziksel sağlığa faydalar arasında kilo kaybı, hastalıklardan korunma ya da kronik hastalıklarla baş etme yer alırken, zihinsel sağlığa faydalar olumsuz duygular ve depresyonla etkin baş etme gibi etkileri kapsar.

Doğru şekilde yapılmayan egzersizler kas ve iskelet sisteminin yanında bağışıklık sistemi aksaklıkları ve enflamasyona (yangı, iltihaplanma) yol açabilmektedir. Olması gereken sınırların üzerinde bir egzersiz programı stres, tükenmişlik, kaygı ve uyku bozuklukları gibi problemlere de yol açabilmektedir.

Motivasyonel görüşmenin amacı kişinin söz konusu çatışmalarını çözmesini sağlamak ve böylece değişim için ihtiyaç duyduğu motivasyona sahip olmasına yardımcı olmaktır. Öz yeterliği artırmak, direnmeyle savaşmak ve danışanların şimdiki durumlarıyla hayal ettikleri durum arasındaki uyuşmazlık konusunda farkındalık oluşturmak gibi stratejilerle kişilerin iç çatışmalarından kaynaklanan davranıştaki değişime engel durumların çözümü sağlanır.

Uyku bir döngü şeklinde çeşitli evreleri içinde barındıran bir sistemdir. 2. Evre: Göz hareketlerinin durduğu, ara ara hızlı beyin dalgalarıyla bölünen yavaş beyin dalgalarının gözlendiği evredir. Bu evre ilk uykuya geçiş evresini takiben derin uykuya hazırlık evresi olarak düşünülebilir.

Uykusuzluk ve aşırı uyuma bozukluğu grubunda yer alan uyku-uyanıklık problemleri insomnia (uykusuzluk), aşırı uyuma (hipersomnia) bozukluğu ve narkolepsidir.

Doğum kontrol yöntemleri bariyer oluşturan, hormonal ve rahim içi teknikler olarak gruplandırılabilir. Bunun yanı sıra takvim ve geri çekme yöntemi gibi güvenilirliği daha az gebelik kontrol yolları da ülkemizde ve dünya genelinde kullanılmaktadır.

The Eatwell Plate ve güncellenmiş versiyonu The Eatwell Guide tüketilmesi gereken besin grubu ve ortalama miktarları hakkında kılavuzluk eden İngiltere’nin öncülük ettiği bir sistemdir. Bu sisteme göre beş grup yiyecek tanımlanmıştır. Ekmek, pirinç, patates ve makarna gibi yiyeceklerin oluşturduğu grup ve meyve-sebze grubu gün içinde ve mümkünse her öğünde ideal tabağımızın çoğunluğunu oluşturmalıdır. Diğer gruplardan et ve bakliyat türü yiyecekler ile süt ürünleri ise daha az miktarlarda tüketilmeli, son grup olan yağ ve şeker içeriği yük-sek gıdalar ise en az miktarda tüketilmeli, hatta mümkünse hiç tüketilmemelidir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Her bir grup içindeki yiyeceklerin belirli özellikleri farklılaşabilmektedir. Örneğin tam tahıllı yiyeceklerin işlenmiş olanlarına kıyasla daha sağlıklı olduğu düşünülmektedir. İşlenmiş karbonhidratlar bazı besin değerlerini (Ör. lif ) kaybedebildiğinden sağlık üzerindeki etkileri değişe- bilmektedir. Benzer şekilde bazı meyvelerin şeker oranı oldukça yüksek, bazı et ve süt ürünlerinin ise yağ miktarı fazla olabilir. Her gruptan besini tüketirken yağ oranı düşük olanları tercih etmek ve önerilen günlük en az beş porsiyon çeşitli meyve-sebze grubunun sadece şeker oranı en yüksek olan meyvelerden oluşmaması sistemi doğru kullanmak adına birer adım olabilir.

Doğru cevap C seçeneğidir.