SAĞLIK POLİTİKALARI

Normatif ihtiyaç, gerçek durumla teknik olarak belirlenmiş olması gereken standartlar arasındaki fark olarak tanımlanmaktadır.

Karşılaştırmalı ihtiyaç aynı özelliklere sahip bireylerin aldıkları hizmetler arasında oluşan farklılıktan ortaya çıkar.

Bireylerin sağlık hizmeti talebi üzerinde cinsiyet, yaş, eğitim vb. bireysel nitelikler başta olmak üzere fiyat ve gelir esneklikleri, sağlık hizmetlerine ulaşmanın kolaylığı, finansman yöntemlerinin etkisi ve sağlık sigortalarının yaygınlığı gibi faktörler etkili olmaktadır.

Başabaş noktasının yukarısında kâr elde edilirken başabaş noktasının altındaki satışlarda zarar edilir. Başabaş noktasının uygulanabilmesi için sabit ve değişken maliyetlerin belirlenmesi gerekmektedir. Başabaş noktası olarak ifade edilen formül kullanılarak her teklif edilen fiyat için hesaplanabilir.

Zamana Göre Fiyat Farklılaştırması: Aynı hizmetin farklı zamanlarda farklı fiyata satılmasıdır. Sağlık hizmetlerinde hekimin hastalarına hafta sonu farklı fiyat uygulanarak hizmet vermesi örnek verilebilir.

Resmî fiyatlandırma, hükümet tarafından bazı mal ve hizmetlerin fiyatının belirlenip düzenlendiği fiyatlandırma yöntemidir.

İşletme Hakkı Devri modelinde, mülkiyeti kamuda kalmak üzere, belli bir süreliğine mevcut bir tesisin işletme hakkını özel sektöre devretmesi söz konusudur.

Yap-işlet-Devret modelinde özel sektöre kamuya ait bir arazi üzerinde tesis inşa etme hakkı verilmekte ve belirli bir süre özel sektörün tesisi işletmesi ve süre sonunda kamuya devretmesi söz konusu olmaktadır. Otoyol, köprü, tünel yapımı, havaalanı, liman gibi pek çok alanda uygulanabilir.

Maliyete dayalı fiyatlandırmada, mal ve hizmetin maliyetine yüzde olarak belirlenen kâr eklenerek fiyat belirlenir. Maliyete dayalı fiyatlandırmada “başabaş noktası analizi” ön plana çıkmaktadır. Maliyete dayalı fiyatlandırma pek çok üretim ve hizmet sektöründe uygulanmaktadır. Maliyet odaklı fiyatlandırma maliyet artı ve hedef fiyatlandırma olmak üzere iki şekilde yapılır.

Sağlık hizmetlerinin ikamesi yoktur, yerine başka bir hizmet konulamaz ve acil olma özelliği söz konusudur. Sağlık hizmetlerinde bilgi asimetrisi ya da asimetrik bilgi (taraflardan birinin bildiğini diğerinin bilmeme ya da eksik bilme durumudur) vardır. Hizmet üretimi homojen değildir. Her hastaya göre farklı tedavi uygulandığından sürekli değişebilen bir olgudur. Sağlık hizmetlerinde risk ve belirsizlik vardır. Sağlık hizmetlerinde piyasa koşullarında rekabet edilemez.

Sağlıkta meydana gelen bozulma, azalma ya da sağlığın yokluğu şeklinde tanımlanan sağlık ihtiyacı temelde dört şekilde ele alınmaktadır. Bunlar normatif ihtiyaç, hissedilen ya da algılanan ihtiyaç, ifade edilen ihtiyaç ve karşılaştırmalı ihtiyaç olarak ortaya çıkmaktadır (Top,1998; Naldöken vd, 2018)

Normatif ihtiyaç, gerçek durumla teknik olarak belirlenmiş olması gereken standartlar arasındaki fark olarak tanımlanmaktadır. Normatif sağlık ihtiyacı bilimsel ya da kliniksel sağlık ihtiyacı olarak da nitelendirilir. Örneğin bir şeker hastasının kandaki şeker seviyesi ile standartlara göre belirlenen düzey arasındaki fark normatif ihtiyaçtır.

Sağlık hizmetleri piyasasının kendine özgü özellikleri sağlık hizmetleri talebini etkileyen faktörlerin geniş bir çerçevede sınıflandırılmasına yol açmıştır. Bireylerin sağlık hizmeti talebi üzerinde cinsiyet, yaş, eğitim vb. bireysel nitelikler başta olmak üzere fiyat ve gelir esneklikleri, sağlık hizmetlerine ulaşmanın kolaylığı, finansman yöntemlerinin etkisi ve sağlık sigortalarının yaygınlığı gibi faktörler etkili olmaktadır.

Sağlık hizmetlerine olan talebi ortaya koymada bir kişinin yılda ortalama hekime başvurma sayısı önemli bir ölçüt olmaktadır. Türkiye’de kişi başı hekime başvuru sayısı 2017 yılı itibariyle birinci basamak hizmetlerinde 2.9, ikinci ve üçüncü basamak sağlık hizmetlerinde ise 6’dır.

200000*0,25 = 50000 TL

(200000+50000)/(2000) = 125 TL

Başabaş noktası toplam maliyetleri karşılayabilmek için ne kadarlık bir üretim hacminin gerçekleştirilmesi gerektiği sorusuna cevap arar.

Toplam Gelir=Toplam Maliyet

Toplam Gelir=Sabit Maliyet+Değişken Maliyet

Satış fiyatı*Üretim Miktarı=Sabit Maliyet +(Birim Değişken Maliyet*Üretim Miktarı)

Satış fiyatı*Üretim Miktarı-(Birim Değişken maliyet*Üretim Miktarı)=Sabit Maliyet

Üretim Miktarı* (Satış fiyatı-Birim Değişken Maliyet)=Sabit Maliyet

Piyasa mekanizmasının potansiyel kazanımları ancak tam rekabet koşullarının sağlanmasıyla ortaya çıkmaktadır. Tam rekabet piyasasının dört ana özelliği şunlardır (Yalta ve Yalta, 2019).

Küresel sağlık politikalarında rol oynayan kuruluşların, bu alandaki faaliyetlerini üç farklı yoldan yürüttüğü söylenebilir. Birincisi, dünya genelinde düzenleyici adımlar atmak ve standartlar getirmek; ikincisi tüm dünyanın ortak adımlar atmasına olanak tanımak üzere kapsamlı küresel politika gündemleri oluşturmak (HIV/AIDS vb.); üçüncü olarak ise ulusal sağlık uygulamalarının, küresel politikalar yoluyla nasıl destekleneceğini ya da sınırlandırılacağını belirlemek ve sağlık kaynaklarının bölüşümünü sağlamak (Koivusalo 2014).

Dünya Bankası sağlık alanında Dünya Sağlık Örgütü ile birlikte sağlık reformlarını teşvik ederken; ülkelerde sağlık finansman sistemlerinin maliyet etkili olmamasına, kapsam dışılığın fazla olmasına ve sosyal güvenlik kurumları arasında eşitsizliklerin artmasına dayalı olarak sağlık krizi yaşandığı tespitlerini yapmaktadır.

Dünya Ticaret Örgütü ve Dünya Bankası yanında Uluslararası Para Fonu(IMF)’nu da üye ülkelere parasal destek sağlarken yapısal uyum programları çerçevesinde kredi sağlamaktadır. IMF belli koşullara bağlı olarak kredi desteği sağlamaktadır. Örneğin IMF, 11 Mayıs 2005’te Türkiye’ye verilecek 10 milyar dolarlık krediyi ancak sosyal sigortalar sisteminde reforma gidilmesi halinde verilebileceğini bildirmiştir (Frankfurter Allgemeine Zeitng, 23 Ocak 2006; Aktaran Deppe, 2011). Sağlık reformları adı altında sistemlerin yeniden yapılanma biçimleri toptan bir dönüşümün gerçekleşmesini öngörmek yerine zaman içinde küçük küçük değişimlerle özel sektörün kamusal ve yarı kamusal alanlarda payını en üst düzeye çıkartabileceği düşünülmektedir (Loeppky, 2014).