SAĞLIK POLİTİKALARI

Ancak bunlar arasında değişmez niteliği olan ve evrensel sağlık
politikası değişmezleri vardır. Bu değişmezler şu şekilde sıralanmaktadır (Gerston, 2015);
• Gündemde belirlenen konular,
• Bu konuların muhatabı, zamanı ve
yorumlayanları,
• Bu konuların etkilediği kaynaklar,
• Konularla ilgili kurumsal yapılar,
• Konuları ele alan hükümet birimleri. 

Değerlendirme maddeler arasında yer almamaktadır. Doğru yanıt c seçeneğidir.

Gündem belirleme aşamasında sağlıkla ilgili görüş ve meselelerin çeşitli kanallar vasıtasıyla aşağıdan yukarı doğru ya da yukarıdan aşağıya doğru ilgili kurumların dikkatine sunulması sağlanır. Doğru yanıt a seçeneğidir.

John Kingdon (2010)’un gündem belirleme modeli ise hükümetin içinde ya da dışındaki politika girişimcilerine odaklanır.  Bu model sorunlarla bu sorunu oluşturan durumu ve politik kurumların özelliğini kombine ederek gündem oluşturur. Üç ayrı alana dikkat çekerek bu alanların tetiklediği süreçler yoluyla
oluşan bir gündemi tanımlar. Bu üç alan; problem, politika ve siyasettir. Doğru yanıt d seçeneğidir.

Politika formüle etmenin en önemli özelliği ve gündem oluşturmadan en önemli farkı, halkın gözünün
önünde cereyan etmemesidir. Çünkü gündem belirleme halkın müdahil olduğu bir alanda gerçekleşirken
politika formüle edilmesi teknokrasinin dahil olduğu belirli bir uzmanlığa dayalı bir süreçtir. Doğru yanıt a seçeneğidir.

Pozitif dışsallık: Alınan bir kararın birincil kişilerin yanında ikincil ve üçüncül
kişilere sağladığı fayda. Doğru yanıt b seçeneğidir.

Bu modelin pratikte üç uygulama şekli bulunmaktadır; yukarıdan aşağıya, aşağıdan yukarıya ve sentez modeli. Yukarıdan aşağıya uygulama modeli,  vurgusunu karar vericilerin yetenekleri üzerine yaparak, onların açık ve net bir biçimde belirledikleri politika hedefleri ve uygulama aşaması üzerindeki kontrollerini ön plana çıkarır. Doğru yanıt d seçeneğidir.

Sağlık politikasının değerlendirilmesinde rehber niteliğinde ilkeler bulunmaktadır.
Bunları şu şekilde sıralayabiliriz (Demir, 2018);
• Üst yönetim desteği,
• Katılımcılık ve şeffaflık,
• Verimlilik ve etkililik,
• Tutarlılık.

Doğru yanıt e seçeneğidir.

Durumsal faktörler sağlık politikasını etkileyen ya da etkileyebilecek (Ör. Savaşlar ya da kuraklık) geçici ya da özel şartların ortaya çıkardığı
durumlardır. Doğru yanıt b seçeneğidir.

Türkiye’de sağlık politikalarını etkileyen uluslararası kuruluşlar; Birleşmiş Milletler, Uluslararası Çalışma Örgütü, Birleşmiş Milletler Eğitim, Dünya Sağlık Örgütü, Bilim ve Kültür Kurumu, Uluslararası Çalışma Örgütü, Birleşmiş
Milletler Çevre Programı, Uluslararası Finansal Kuruluşlar ve Avrupa Birliğidir.

Birleşmiş Milletler (UN) sağlık politikasının belirlenmesinde  rol oynayan uluslararası aktörler arasındadır. Doğru yanıt e seçeneğidir.

Yeşilay Türkiye’de sağlık politikalarını etkileyen ulusal kuruluşlardandır. Doğru yanıt d seçeneğidir.

Sağlık ve kamu politikasının en önemli ortak özelliği onları etkileyen değişkenlerin karmaşıklığıdır. İhtiyaçlar, duygular, öngörülemez olaylar ve birtakım rasyonel olmayan kararlar sağlık politikası oluşturma sürecini etkilemektedir. Ancak bunlar arasında değişmez niteliği olan ve evrensel sağlık politikası değişmezleri vardır. Bu değişmezler şu şekilde sıralanmaktadır (Gerston, 2015);

- Gündemde belirlenen konular,

- Bu konuların muhatabı, zamanı ve yorumlayanları,

- Bu konuların etkilediği kaynaklar,

- Konularla ilgili kurumsal yapılar,

- Konuları ele alan hükümet birimleri.

Hall ve arkadaşlarına (1975) göre bir konunun hükümetin gündemine girebilmesi için üç özelliğe sahip olması gerekir; meşruiyet, yapılabilirlik ve destek. Meşruiyet; konunun hükümetle ilgili olması ve hükümetin müdahale etme zorunluluğunun bulunması durumudur. Ayrıca meşruiyet, vatandaşların konu hakkında hükümetin yasa oluşturması ve bu soruna karşı savunma oluşturması ile ilgili beklentisini ifade eder. Yapılabilirlik ise politikanın uygulanma potansiyeli ile ilgilidir. Belirlenen sorunun çözümü ile ilgili; teknik ve teorik bilgi birikimi, kaynaklar, çalışan yeteneklerinin elverişliliği, yönetim yeteneği ve zorunlu altyapıların varlığı yapılabilirliği meydana getirir. Bu değerlendirme ışığında eğer önerilen potansiyel politika yapılabilirliği geçememişse o politika gündemden düşer. Son olarak destek ise; konu ile ilgili kamu desteğini ifade eder. Seçenekler ağırlıklı olarak yapılabilirlik ile ilgili başlıklardan oluşmakta olup hükümetin yasa oluşturmasına ilişkin beklenti, meşruiyet başlığında değerlendirilebilir.

Gündem belirleme kamuoyu ilgisinin azalması, sorunun yanlış anlaşılması gibi nedenlerle belirli riskler içermektedir. Bu riskleri açıklamak için Anthony Downs tarafından geliştirilen “meseleye dikkat çekme süreci” yaklaşımı incelenmelidir. Meseleye dikkat çekme süreci, kamuoyunun dikkatinin türü ne olursa olsun herhangi bir mesele üzerinde nadiren yoğunlaştığı ve kamuoyu ilgisinin çabucak dağıldığı fikrine dayanır. Bu sürecin adımları şu şekilde sıralanmaktadır (Sahfritz vd., 2017);
• Sorun öncesi aşama (kamuoyunun ilgisinin henüz çekilmediği an),
• Alarma geçiş, keşfetme ve coşkulu ruh hali,
• Değişimin maliyetini idrak etme (zorluğun fark edilmesi),
• Kamuoyu ilgisinin düşmesi,
• Sorun sonrası aşama ve gündemden düşme.

John Kingdon (2010)’un gündem belirleme modeli hükümetin içinde ya da dışındaki politika girişimcilerine odaklanır. Bu model “politika penceresi” olarak bilinen ve politika oluşturma fırsatına sahip tarafların hükümetin formal gündemine konuları getirme avantajına sahip taraflara odaklanması şeklinde açıklanmaktadır. Bu model sorunlarla bu sorunu oluşturan durumu ve politik kurumların özelliğini kombine ederek gündem oluşturur. Üç ayrı alana dikkat çekerek bu alanların tetiklediği süreçler yoluyla oluşan bir gündemi tanımlar. Bu üç alan; problem, politika ve siyasettir. Bu alanların her birindeki akışın durumuna göre gündem meydana gelir. Problem akışında, hükümet  müdahalesinin gerekliliğine inanılan problem algısı akışı belirler. Politika akışında ise, neden sonuç analizleri çerçevesinde problemin bitmeyen analizleri ve çözümleri ile muhtemel cevaplar bir akış meydana getirir. Bu akış çalışması önceden başlamış problemlerle ilgili süreci içerir. Son olarak siyaset akışı ise önceki iki akıştan farklı olarak parti programlarında bildirilen siyasetin gündemindeki konu akışını
açıklamaktadır (Buse vd., 2012).

Alarma geçiş ise Anthony Downs tarafından geliştirilen “meseleye dikkat çekme süreci” yaklaşımının bir adımıdır.

Çoklu perspektifle değerlendirildiğinde gündemin farklı seviyelerinden de bahsetmek gerekir. Bu seviyeler; gündem evreni, sistemik gündem, kurumsal gündem ve karar gündemi şeklinde sıralanmaktadır. Karar vermeme ise politika oluşumuna ilişkin bir talebin henüz seslendirilmeden susturulması ya da ilgili karar verme düzlemlerine ulaşmadan önce örtülmesi ya da ortadan kaldırılmasıdır.

Sağlık politikasını formüle edenler kadar formüle edildiği yerler de önemlidir. Bu yerleri şu şekilde sıralayabiliriz (Demir, 2011);
• Bürokrasi içerisinde,
• Çıkar gruplarının ofislerinde,
• Meclis komite odalarında,
• Özel komisyonların toplantılarında,
• Düşünce kuruluşlarında.

Politika formüle etmenin en önemli özelliği ve gündem oluşturmadan en önemli farkı, halkın gözünün önünde cereyan etmemesidir.

Politika yapım sürecinde bir probleme yönelik gündem belirlendikten sonra, o probleme yönelik olarak çözümün formüle edilmesi süreci başlar. Sağlık politikalarının formüle edilme aşaması sağlık sorununu çözmek için bir tür yöntem geliştirme olarak da tanımlanabilir. Bir matematik probleminin çözümünde formül ne kadar önemli ise gündemde belirlenen problemi çözebilme yeteneği için de politika formüle etmek bir o kadar önemlidir. Politika formüle edilmeden önce problemin doğru olarak teşhis edilmesi gerekir. Ancak bu şekilde gerçek anlamda politika çözme yeteneğine kavuşulur.

Genel olarak politik oluşturma sürecinde kullanılan beş karar modeli bulunmaktadır. Bunlar rasyonel kapsamlı karar modeli, artırımcı karar modeli, normatif optimum karar modeli, karma tarama karar modeli ve çöp kutusu karar modelidir. Soru kökünde rasyonel kapsamlı karar modeli anlatılmaktadır.

"Farklı bilgi, kurumsal çıkar ya da kamu görüşü bulunan aktörler arasında pazarlık ve uzlaşmayı içerme" ifadesi artırımcı karar modeli ile ilişkilidir. Diğer seçeneklerde normatif optimum karar modeline ilişkin ifadeler yer almaktadır.

Politik, ekonomik, sosyal, yerel, bölgesel, kültürel ve uluslararası pek çok faktör sağlık politikasını etkilemektedir. Lecihter (1979) bu faktörleri belirli kategoriler altında toplayarak açıklamaktadır. Yapılan sınıflamaya göre bu faktörler; durumsal, yapısal, kültürel ve uluslararası (ya da dışsal) faktörlerdir (Buse vd., 2012).