Sağlık Politikası ve Etik

Sağlık alanında etkin rol oynayan ve küresel çaptaki sağlık sorunlarının çözümünde yardımcı olan uluslararası nitelikteki kuruluşlardan en önemlisi Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)dür.

Dünya Sağlık Örgütü 7 Nisan 1948 tarihinde kurulmuştur.

Alman hukukçu Georg Jellinek'in insan haklarını devletin aldığı davranış modeline göre belirlediği sınıflamaya Klasik İnsan Hakları Sınıflaması denir.

Georg Jellinek'in Klasik İnsan hakları Sınıflamasına göre, "Negatif Statü Hakları", devletten herhangi bir aktif eylemde bulunması beklenmeyen, tam tersine devlete karışmama yükümlülüğü yükleyen haklardır.

Fransız Hukukçu Karel Vasak'ın sınıflamasına göre, "2. Kuşak Haklar", tarihsel süreçte İngiltere’de yaşanan sanayi devrimi sonrası ortaya çıkan sosyal, ekonomik, kültürel haklardır.

Ülkemizde sağlık politikalarının belirlenmesi, sağlık hizmetleri sunumunun gerçekleştirilmesi görevlerini yerine getirme yükümlülüğü Sağlık Bakanlığı'na verilmiştir.

Sağlık Bakanlığı 23 Nisan 1920 tarihinde Ankara’da açılan Gazi Büyük Millet Meclisimizce ilk kurulan Hükümet’i içerisinde, 3 Mayıs 1920 tarihinde görevine başlamıştır.

Sağlık politikasının belirlenmesinde öncelikli kriter ülkenin sağlık hizmetlerinin kalitesini artırmak, vatandaşın sağlık hizmetine erişimini sağlamak, bu hizmetlerin sürdürülebilirliğini sağlamak, sonuçta gelişmişlik düzeyinin de bir göstergesi olan sağlık ölçütlerini yakalamaktır.

Yararlılık ilkesi, zarar vermeme ilkesi, mahremiyet ilkesi Hipokrat’ın hekim odaklı paternalist yaklaşım tıp
uygulamasının temelini oluşturur. 

Hipokratik paternalist yaklaşım yerini hasta odaklı hastanın özerkliğine dayalı bir uygulamaya bırakmıştır.

Bu uluslararası Sözleşme, taraf devletlerin, insan hakları ve temel özgürlüklerin idamesi ve daha da gerçekleştirilmesi vurgusu yapılarak biyoloji ve tıp alanında yaşanan hızlı gelişmelerin olduğu, insana, hem birey hem de insan türünün bir üyesi olarak saygı gösterilmesi ihtiyacına inanarak ve insan onurunu güvence altına almanın önemini kabul ederek, biyoloji ve tıbbın kötüye kullanılmasının, insan onurunu tehlikeye sokacak eylemlere neden olacağının bilinciyle biyoloji ve tıbbın uygulanmasında, insan onuru ve bireyin temel hak ve özgürlüklerinin korunması için gerekli bu tedbirlerin alınması kararına vardıklarını belirtmektedir.

Dünyada tıp etkinlik alanında yaşanan yeni anlayışın Türkiye’de pozitif hukuka yansıması Hasta Hakları Yönetmeliği ile olmuştur.

İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi ve Hasta Hakları Yönetmeliği ile, 2500 yıllık tıp etkinlik alanına ait tıp etiği ilkelerini önceleyip hasta haklarını insan hakları evrensel kümesinin bir alt kümesi olarak kabul edip taraf devletlerin sağlık hizmetleri ile ilgili sağlık politikalarının belirlenmesinde ve buna ilişkin pozitif hukuk kurallarının oluşturulmasında gerekli duyarlılığı göstermeleri sağlanmıştır.

Hasta Hakları Yönetmeliği Türkiye’de  01/08/1998 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Dünya Sağlık Örgütüne göre sağlık politikası, bir toplumda belirli sağlık hedeflerine ulaşmak için alınan kararları, planları ve eylemleri ifade eder.

Sağlık politikalarının hedefi, ister gelişmiş olsun ister gelişmekte olan her ülkenin, mevcut şartlarına uygun
olarak ileriye yönelmiş temel amacı ülkedeki sağlık seviyesinin belirli ölçütlere göre yükseltilmesini
sağlamaktır.

2012 yılında Malta’da yapılan toplantı sonrasında Dünya Sağlık Örgütü 2020 Sağlık Politikasının ortak
hedeflerini; her insanın sağlık düzeyini yükseltmek, sağlık alanındaki eşitsizlikleri azaltmak, sağlıkta adaleti sağlamak, halk sağlığını güçlendirmek, evrensel, eşitlikçi, sürdürülebilir, yüksek kaliteli ve insan odaklı sağlık sistemlerinin oluşturulmasını sağlamak olarak belirlemiştir.

Bu ilkeler yararlılık, adalet, kalite, mahremiyet, sürdürülebilirliktir.

Romalı hukukçu Ulpian’a göre adalet “Herkese hakkına (payına) düşeni vermek konusunda sürekli olarak
çaba harcanması”dır.

Sağlık politikası ile belirlenen hedef sistemin ülke koşulları ve kaynakları ile uyumlu olması ve kendisini besleyerek devamlılık göstermesi sürdürülebilirliğin önemli bileşenidir.