SAĞLIK POLİTİKALARI - Deneme Sınavı - 10

Sağlık kavramı; bireylerin günlük yaşantıdaki rollerini yerine getirirken kazandıkları deneyimleri, bilgi birikimleri, değer yargıları ve beklentileri ile
şekillenmektedir. Başka bir ifade ile sağlık; sosyal, kültürel, ekonomik, fiziksel ve biyolojik faktörlerden etkilenir. “Sağlık” sözcüğü, Türkçe Sözlük’te “vücudun hasta olmaması durumu, vücut esenliği, esenlik, sıhhat” olarak tanımlanmıştır. Sözlükte yer alan bir başka açıklama da “vücudun iyi ya da kötü olması durumu” şeklindedir. Burada öncelikle belirtilmesi gereken nokta, sağlık konusunun, yalnız
insan bedeni ile ilgili olmadığı, insanın fiziksel ve biyolojik yapısı ile birlikte psikolojik (ruhsal) yönü ile de ilgilidir

Pozitif sağlık ise sağlığın geliştirilmesi iyilik düzeyinin arttırılması ile ilişkilidir. Bunun içinde kişinin bedensel, ruhsal ve toplumsal yönden tam bir iyilik içinde bulunması, sağlığın üç boyutunun dengeli bir biçimde en üst düzeyde gerçekleşmesi ile mümkündür. Pozitif sağlık nötral sağlık durumundan sonra ulaşılan, yaşam kalitesini geliştiren, potansiyel sağlığı geliştiren sağlık davranışlarını ifade eder. Sağlığın işlevsel anlamı ise günlük etkinliklerin üstesinden gelebilme yeteneğidir

Bütüncül sağlık tanımı: kişinin fiziki, ruhi ve sosyal açıdan çevre ile uyumlu olmasıdır. Buna göre sağlık kavramını oluşturan dört faktör vardır:

Çevre, davranış (yaşam biçimi), kalıtım (insan biyolojisi) ve sağlık bakım hizmetleri (sağlık hizmetleri sistemi).

Blum’a göre “Alan Güçleri ve Sağlıklılık Halini gösteren şemada sağlığı etkileyen unsurlar gösterilmiştir. Bu şemanın merkezinde yer alan ve “kişinin bedensel, ruhsal ve sosyal sağlıklılık (iyilik) hali” olarak adlandırılan olgulardan; iç dairede görülen ilk ve yakın ortamda yer alan grup “Bireysel Sağlıklılık” unsurları
olarak değerlendirilmiştir. Dış dairede görülen ikinci ve daha uzak ortamda yer alan grup ”Alan Güçleri” unsurları (paradigmaları) olarak tanımlanmaktadır. Buna göre: Ekolojik denge, doğal kaynaklar, kültürel sistemler ve yaşamdan memnuniyet "Alan Güçleri" kapsamına girerken, "Yaşama Bağlılık" "Bireysel Sağlıklılık" kapsamında yer alır.

Yaşam Biçimi
Bireylerin kendi iradeleri ve denetimlerinde bulunan bir kavramdır. Sağlığı etkileyen beslenme, zararlı alışkanlıklar (tütün, alkol ve uyuşturucu kullanımı gibi), yetişkinlere yönelik sağlık eğitimi konuları yer almakta; sağlıklı kamu politikalarının geliştirilmesinin önemi vurgulanmaktadır. İnsanlar karşılaşacakları
riskler ya da sağlıklı seçenekler konusunda bilgi sahibi olmadıklarından veya değer yargıları, edindikleri bilgiye göre davranış biçimlerini değiştirmeleri için yeterli olmadığından sağlıklarını bozan davranışlarda bulunabilmektedirler. Örneğin sigaranın zararını bilen kişi (bilgi) sigarayı bırakmak için bir istek duymakta (tutum) ancak bunu başaramamaktadır (davranış). Sağlıkla ilgili olumsuz davranışlardan kurtulup olumlulara yönelmek ancak bilgi-tutum ve davranış gelişmesi ile olabilecektir. Halkın sağlıklı davranışlara yönelmek, sağlıksızlardan uzaklaşmak konusunda bir eğilim içinde olduğunu söylemek zordur. Burada sistemli eğitim programlarının olmayışı önemli bir neden olarak ortaya çıkmaktadır. Bunların yanında halk, sağlık hizmetlerini kullanmak konusunda ve kendi kendine bakım hizmetleri ile ilgili olarak da sistemli bir
şekilde bilgilendirilmelidir.

Negatif sağlık, hastalık, rahatsızlık, yaralanma, sakatlık ya da engellilik gibi durumların yalnız başına veya değişik kombinasyonlarla, kısa ya da uzun dönemlerle yaşanmasıdır. Yani tedavi ve rehabilitasyonu gerektiren sağlık durumudur. Doğru cevap A şıkkıdır.

Pozitif sağlık ise sağlığın geliştirilmesi iyilik düzeyinin arttırılması ile ilişkilidir. Bunun içinde kişinin bedensel, ruhsal ve toplumsal yönden tam bir iyilik içinde bulunması, sağlığın üç boyutunun dengeli bir biçimde en üst düzeyde gerçekleşmesi ile mümkündür. Sağlığın geliştirilmesi, iyilik düzeyinin artırılması ile ilişkilidir. Pozitif sağlık nötral sağlık durumundan sonra ulaşılan, yaşam kalitesini geliştiren, potansiyel sağlığı geliştiren sağlık davranışlarını ifade eder. Sağlığın işlevsel anlamı ise günlük etkinliklerin üstesinden gelebilme yeteneğidir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Kültürel ve Ekonomik Faktörler Bir toplumun mensuplarının sağlığa bakış açısı, sosyal izolasyon, evliliğe ilişkin sorunlar, yaşam biçimi, toplumun değerleri ve yanlış sağlık inançları, inanç sistemi, geçmiş bugün çatışması gibi faktörlerdir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yaşam Biçimi Bireylerin kendi iradeleri ve denetimlerinde bulunan bir kavramdır. Sağlığı etkileyen beslenme, zararlı alışkanlıklar (tütün, alkol ve uyuşturucu kullanımı gibi), yetişkinlere yönelik sağlık eğitimi konuları yer almakta; sağlıklı kamu politikalarının geliştirilmesinin önemi vurgulanmaktadır. İnsanlar karşılaşacakları riskler ya da sağlıklı seçenekler konusunda bilgi sahibi olmadıklarından veya değer yargıları, edindikleri bilgiye göre davranış biçimlerini değiştirmeleri için yeterli olmadığından sağlıklarını bozan davranışlarda bulunabilmektedirler. Doğru cevap B şıkkıdır.

Plan: genellikle bir şey yapmak, amaca ulaşmak için kullanılan zamanlama ve kaynaklarla ilgili herhangi bir şema veya adım listesidir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Planlama geleceği tahmin etmek ve bu varsayımlara göre gelecekteki işleri düzenlemek demektir. Kaliteli bir sağlık hizmetinin gerçekleştirilmesi ve sürdürülmesinde planlama önemli bir parametredir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Planlama sürecinin önemli bir bölümü sağlık politikası ve sağlık ihtiyaçlarını belirlemedir. Sağlık ihtiyaçlarını belirleme ve değerlendirmenin birçok nedeni bulunmaktadır. Bu nedenler şu şekilde sıralanabilir: 1. Sağlık kaynaklarının dağıtımı ve sağlık hizmetlerinin planlanmasını geliştirmek, 2. Mevcut sağlık hizmetlerinden hangilerine müdahaleler yapılabileceğini ve hangi sağlık hizmetlerinin yeniden düzenlenmesi gerektiğini belirlemek, 3. Sorun olan sağlık hizmetlerindeki en etkin müdahaleleri ve düzenlemeleri belirlemek, 4. Sağlığı belirleyen ve etkileyen faktörler ile ilgili değişimleri izlemek. Doğru cevap E şıkkıdır.

Değişim belirli bir konuda yapılan değerlendirmenin sonucu olarak o konuda süreci anlatır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Benimseme aşaması yasal ve mesleki uygulamaya yönelik alınan önlemlerdir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Düzenleyici politikalar ise bireylerin ya da grupların davranışları üzerinde sınırlayıcı politikaları içerir. Toplumun sadece belirli bir bölümü ile ilgili oldukları için çatışma yaratma potansiyelleri olsa dahi kalabalık bir grubun ilgisini çekmez. Doğru cevap D şıkkıdır.

Sağlık algısı kavramı; subjektif ve objektif sağlık algısı olarak iki grupta incelenebilir.
Subjektif olarak sağlık algısı; Bireyin kendisinin, fiziksel, sosyal ve ruhsal yönden durumunu algılaması halidir. Bu bakış açısına göre birey, hasta olmadığı halde kendisini hasta ya da hasta olduğu halde kendisini sağlıklı algılayabilir. Kişinin kendini fiziki ve sosyal açıdan nasıl hissettiğini algılaması önemlidir. Bireyin kendini sağlıklı hissetmesi bulunduğu çevreye, eğitim durumuna, beslenme şekline vb. göre değişiklik gösterebilir.
Objektif olarak sağlık algısı; doktor muayenesi ve tanı testleri sonuçlarına göre belirlenen bir hastalığın olmamasıdır. Bu durumda bir kişiye sağlıklı diyebilmek için hem bireyin kendini subjektif olarak sağlıklı algılaması hem de objektif olarak gerçekten sağlıklı olması gerekmektedir.

İnsan sağlığını etkileyen bireysel faktörler; genetik yapı, cinsiyet, yaş ve sağlık inancıdır.

Çevresel faktörlerse fiziksel, kimyasal, biyolojik, psikolojik faktörler, temel ve vazgeçilmez madde eksiklikleri, sosyal, kültürel ve ekonomik faktörler şeklinde sıralanabilir.

Sağlığın Gelişmesine Destek
Doğrudan sağlığa etkili olmayacak ancak sağlığın geliştirilmesi için gereken bilimsel, hukuki ve teknolojik alt yapının oluşturulmasına yönelik uygulamalar.

Planlama; ne, ne zaman, nasıl, nerede, kim tarafından, neden, hangi maliyetle ve hangi sürede sorularına cevap vermeye çalışır. Plan ise bu soruların cevaplarıdır. Plan amaçlar saptandıktan sonra atılacak ikinci adımdır. Plan bir sonuç, planlama ise bir süreçtir. Bu değerlendirmede amaç bilimselliktir ve plan ve planlamanın yapılması sağlık işletmelerinin amaçlarının ve politikalarının belirlenmesinde yardımcı olacak bilgilerin toplanması hedefe ulaşma düzeyini arttırır.

Politikaları türlerine göre sınıflamada bir başka yaklaşım ise politikaları, dağıtımcı, düzenleyici, kendi kendini düzenleyici ve yeniden dağıtımcı politikalar olarak sınıflamaktır.

Dağıtımcı politikalar, hizmetlerin ve faydaların bir başka grubun sahip olduğu faydalara zarar vermeden nüfus içindeki belirli gruplara dağıtılması ile ilgili politikalardır. Bu politikaların çatışmaya neden olması söz konusu değildir ve politika süreci oldukça açıktır.

Düzenleyici politikalar ise bireylerin ya da grupların davranışları üzerinde sınırlayıcı politikaları içerir. Toplumun sadece belirli bir bölümü ile ilgili oldukları
için çatışma yaratma potansiyelleri olsa dahi kalabalık bir grubun ilgisini çekmez.

Kendi kendini düzenleyici politikalar, bir kurum tarafından kendi çıkarlarını kontrol etmek üzere geliştirilen politikalardır.

Yeniden dağıtımcı politikalar ise gelir ya da refahın dağılımını değiştirmek için devlet tarafından geliştirilen politikalardır. Bu politikalar ile toplum içinde yer alan grupların bir bölümü daha öncesi ile karşılaştırıldığında daha dezavantajlı duruma düşebilir. Çatışma yaratma potansiyeli çok yüksek olduğu için çıkar gruplarının yoğun eylemine neden olabilir

"E" seçeneğindeyse Makro politikalar açıklanmıştır. Buna göre; makro politikalar devlet ve devlete bağlı kurum ve kuruluşlar tarafından belirlenirken mikro politikalar, devletin kurumları tarafından belirlenen politikalardır.