SAĞLIK KURUMLARINDA OPERASYON YÖNETİMİ

Sayısal karar verme yöntemlerinde karar verici kazanç, fayda, kalite puanı gibi değerleri en büyüklemeyi (maksimize etmeyi) ya da maliyet, kayıp, zaman, yol gibi değerleri en küçüklemeyi (minimize etmeyi) amaçlar.

Pişmanlık kriterinde maksimum pişmanlıklar içinden minimum olan seçildiği için minimaks kriteri olarak da adlandırılır.

Maksimum kazançlar içinden maksimum olan, optimal karar olduğu için bu kriter (iyimserlik Kriteri) maksimaks kriteri olarak da adlandırılır.

Alternatiflerin minimum kazançlar içinden maksimum olanına karar verildiği için kötümserlik kriteri literatürde maksimin kriteri olarak da adlandırılır.

Kriterin işleyişi kazanç problemlerinde olduğu gibidir. Tek fark, son aşamada optimal kararı belirlerken alternatifler arasında en düşük maliyeti veren alternatifin seçilecek olmasıdır. Her bir alternatifin ortalama tetkik sonucunu açıklama süreleri hesaplanır. L alternatifi için bu ortalama değer; (9+12+14+ 20) / 4 = 55 / 4 =13,75

G için → 11,75 T için → 12,75 olarak hesaplanır. Amaç, sürelerin minimizasyonu olduğuna göre en kısa sürede sonuç veren alternatifin 11,75 saat ile G alternatifi olduğu görülmektedir.

İyimserlik kriteri, risk almayı seven karar vericilerin uyguladığı kriterdir. Bir maliyet probleminde iyimserlik, en kısa sürenin dikkate alınarak karar verilmesi anlamına gelir. Buna göre karar verici L alternatifini incelerken, 9 saatte tetkik sonuçlarını vereceğini düşünerek hareket eder. Diğer alternatiflerde ise; G için → 10         T için → 10 saati dikkate alır.

Bu sonuçlar arasında karar vericinin en kısa süreyi seçmesi gerekir. O halde, iyimserlik kriterine göre problem için optimal karar L alternatifi ve optimal çözüm değeri 9 olarak belirlenir.

İyimserlik kriteri, risk almayı seven karar vericilerin uyguladığı kriterdir. Bir maliyet probleminde iyimserlik, en kısa sürenin dikkate alınarak karar verilmesi anlamına gelir. Buna göre karar verici L alternatifini incelerken, 9 saatte tetkik sonuçlarını vereceğini düşünerek hareket eder. Diğer alternatiflerde ise; G için → 10         T için → 10 saati dikkate alır.

Bu sonuçlar arasında karar vericinin en kısa süreyi seçmesi gerekir. O halde, iyimserlik kriterine göre problem için optimal karar L alternatifi ve optimal çözüm değeri 9 olarak belirlenir.

Kazanç probleminde olduğu gibi maliyet probleminde de bu kriter, karar vericinin kötümser olduğu problemlerde uygulanan kriterdir. Hatırlanacak olursa, kötümser karar verici risk almayan karar vericidir. Karar verici, maliyet söz konusu olduğunda da en kötü duruma, diğer bir deyişle en yüksek maliyete (en uzun süreye) göre karar verecektir. O halde, L alternatifini seçtiğinde tetkik sonuçlarını 20 saatte vereceğini düşünür. G ve T alternatiflerinde ise; G için → 15 T için → 16 sonuçlarına ulaşır. Bunlar arasında en kısa süreyi seçmeyi amaçladığı için 15 saati veren G alternatifini optimal karar olarak belirler. Buna göre optimal çözüm de 15 saattir.

Kazanç probleminde olduğu gibi maliyet probleminde de bu kriter, karar vericinin kötümser olduğu problemlerde uygulanan kriterdir. Hatırlanacak olursa, kötümser karar verici risk almayan karar vericidir. Karar verici, maliyet söz konusu olduğunda da en kötü duruma, diğer bir deyişle en yüksek maliyete (en uzun süreye) göre karar verecektir. O halde, L alternatifini seçtiğinde tetkik sonuçlarını 20 saatte vereceğini düşünür. G ve T alternatiflerinde ise; G için → 15 T için → 16 sonuçlarına ulaşır. Bunlar arasında en kısa süreyi seçmeyi amaçladığı için 15 saati veren G alternatifini optimal karar olarak belirler. Buna göre optimal çözüm de 15 saattir.

Hurwicz kriteri, karar vericinin 0 ile 1 arasında α ile gösterilen bir risk katsayısı belirlediği ve bu katsayı oranında iyimserlik, (1- α) oranında kötümserlik kriterlerini uyguladığı kriterdir.

2.firma- 9

Diğer firmaların taahhüt ettikleri tamamlama süreleri daha uzun olduğu için hastane yönetimi 2. firmayı seçmelidir. Bu durumda optimal karar, 2. firma ve optimal çözüm değeri 9 olur.

Baskın alternatif

Baskın alternatif, her doğa durumu altında bir başka alternatiften daha iyi sonuç veren ve dolayısıyla diğer alternatife seçilme şansı vermeyen alternatiftir.

Kabul edilemez alternatif 

Baskın alternatif tarafından bastırılan alternatife “kabul edilemez alternatif ” denir.

Kalite puanı

Sayısal karar yöntemlerinde karar verici, en az iki alternatif ve bir amaç (ya da
amaç fonksiyonu) olmak üzere üç temel bileşen bulunmaktadır. Tüm bu bileşenlerin yanı sıra ortaya atılan problemin doğru ve tam olarak tanımlanmış olması gerekmektedir. Kalite puanı karar vericinin amacı ile ilgilidir.

Optimal çözüm

Optimal çözüm ise optimal kararın amaca yönelik hesaplanmış değeridir.

Kalite puanı

Sayısal karar verme yöntemlerinde karar verici kazanç, fayda, kalite puanı gibi değerleri en büyüklemeyi (maksimize etmeyi) ya da maliyet, kayıp, zaman, yol gibi değerleri en küçüklemeyi (minimize etmeyi) amaçlar.

Karar ağacı

Risk ortamında beklenen değer kriterinin yanı sıra “karar ağacı” da kullanılabilmektedir. Karar ağacı kullanılarak verilen karar, beklenen değer kriteri ile aynı sonucu verir.

Hurwicz Kriteri

Belirsizlik ortamında bir karar vericinin tam risk alan ya da garantici olduğu, riski belirli bir oranda aldığı durumlarla da karşılaşılabilir. Bu tip karar verici 0 ile 1 arasında, alabileceği risk için bir oran (olasılık) tanımlar. Bu oran α ile gösterilir. Dolayısıyla, α oranında iyimser bir karar verici ile karşılaşılmaktadır. Bu durumda karar verici, (1- α) oranında da kötümserdir. Hurwicz kriterine göre karar verilirken iyimserlik ve kötümserlik kriterleri karar vericinin belirlediği α oranına göre birleştirilir.

Oyun değeri

Oyunda bir denge noktası varsa bu noktayı veren değer “oyunun değeri”dir. Bu durumda oyuncular tam strateji uygularlar. Birer optimal stratejileri vardır. Denge noktasının bulunmadığı oyunlarda ise oyuncular için karma stratejiler oluşturulur. Her iki durumda da oyunun değerinin anlamı değişmez. Oyunun değeri, kazanç matrisinin sahibi olan oyuncu için en düşük kazancı, diğeri için en yüksek kaybı ifade eder.

Sıfır toplamlı oyunlar

Bir oyuncunun kazancının diğer oyuncunun kaybına eşit olduğu oyunlara “Sıfır Toplamlı Oyunlar” denir. Sıfır toplam kavramını aşağıdaki gibi açıklayabiliriz:
A oyuncusunun kazancı: B oyuncusunun kazancı:
+ T50 + - T50 = 0
Bu eşitlik oyunun her aşamasında ve optimal çözümde de sağlanmaktadır.