SAĞLIK KURUMLARINDA MALİYET YÖNETİMİ

Sorunun doğru yanıtı A şıkkıdır. Pazarlama satış ve dağıtım giderleri ile araştırma ve geliştirme giderleri işletme fonksiyonlarına göre sınıflandırılan giderlerdir. Direkt ve endirekt giderler ise yüklenme biçimine göre sınıflandırılan giderlerdir.

Hastaneler büyük ölçekli kuruluşlar olduğundan, net aktif büyüklükleri ve net satış hasılaları belli düzeyin üzerinde olduğundan 7/A seçeneğini kullanmak zorundadırlar.

Sorunun doğru yanıtı D şıkkında verilen finansman giderleridir. Araştırma ve geliştirme giderleri ile pazarlama satış ve dağıtım giderleri işletme fonksiyonlarına göre giderlerdir. İlk madde ve malzeme giderleri ile işçilik giderleri gider türlerine göre giderlerdir.

İşletmenin yönetim binasında yönetim faaliyetlerinin yerine getirilmesi için yapılan temizlik malzemesi gideri işletme fonksiyonlarına genel yönetim gideri kapsamında sınıflandırılmaktadır.

Sağlık kurumlarında hizmetin üretimi ve tüketimi aynı anda olması nedeniyle hastanelerde genellikle dağıtım gideri oluşmamaktadır. Ancak hastanenin serum, ilaç,
malzeme gibi ürünlerin satışlarını da yapıyorsa dağıtım fonksiyonu sonucunda dağıtım gideri oluşabilir.

Sorunun doğru yanıtı D şıkkıdır. D şıkkında olan gider yardımcı üretim gider merkezleri giderlerindendir.  A, B, C şıklarında verilen giderler gider merkezine göre gider gruplamasında esas üretim gider merkezine göre giderler kapsamındadır. E şıkkında verilen gider ise gider merkezine göre sınıflandırmada yardımcı destek hizmet gider merkezine göre giderler kapsamındadır.

Sorunun doğru yanıtı C şıkkıdır. Giderler yüklenme biçimine göre direkt ve endirekt olarak sınıflandırılmaktadır. Cildiye polikliniğinde çalışan doktorun maaşı poliklinik ile doğrudan ilişkilidir. Bu nedenle direkt gider olarak ele alınır. Ancak tıbbi sekreterin maaşı endirekt giderdir.

Sorunun doğru yanıtı B şıkkıdır. Hastane yöneticisi gideri sabit giderlerden yapısal giderler kapsamındadır. Reklam giderleri ise yine sabit giderler kapsamında programlanmış giderler kapsamındadır. Tamir ve bakım giderleri karma giderler kapsamındadır. Ağrı kesici ilaç gideri ise hasta sayısına göre değişebileceği için değişken giderler kapsamındadır.

Sorunun doğru yanıtı D şıkkıdır. Sağlık personeli, yardımcı sağlık personeli, teknik personel ve idari Personel maaşları direkt işçilik giderleri olarak ele alınır. Şıklarda verilen boş zaman işçilikleri, fazla mesai primleri, yıllık ikramiye ve izin ücretleri, kıdem tazminatları, nezaretçi ücretleri, bakım onarım işçilikleri ve sosyal yardımlar endirekt işçilik giderleri olarak kabul edilmektedir.

Soruda ifade edilen gider gruplaması kontrol edilebilen giderleri ifade etmektedir.

Giderler aşağıdaki faktörlere göre sınıflandırılmaktadır; • Gider türleri, • İşletme fonksiyonları, • Gider merkezleri, • Giderlerin yüklenme biçimi, • Giderlerin faaliyet hacmi ile ilişkisi, • Giderlerin kontrol edilebilirliği, • Giderlerin fiili olup olmaması.

Giderlerin türlerine göre sınıflandırılmasında giderlerin doğal adları dikkate alınır. Gider çeşitleri üretim için katlanılan maliyetlerin nelerden oluştuğunun bilinmesine yardımcı olur. Örneğin bir hastanede hasta muayenesi sırasında kullanılan ilaçların ilk madde ve malzeme gideri mi olduğu gider çeşitleri alt hesaplarının kullanılmasıyla belirlenir. Tekdüzen Muhasebe Sistemi’nde de esas alınan giderlerin türlerine göre sınıflandırılması aşağıdaki gibidir; • İlk Madde ve Malzeme Giderleri • İşçi Ücret ve Giderleri • Memur Ücret ve Giderleri • Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetlere İlişkin Giderler • Vergi, Resim ve Harç Giderleri • Amortismanlar ve Tükenme Payları • Finansman Giderleri • Çeşitli Giderler

Şekil 3.1: Giderlerin Sınıflandırılması

Finansman Giderleri Finansman, bir işletmede ihtiyaç duyulan fonların en uygun koşullarla sağlanması ve fonların en etkin biçimde kullanılmasıdır. Yöneticiler finansman ihtiyaçlarını iki sermaye kaynağından sağlarlar. Öz kaynaklar ve yabancı kaynaklar.
Özkaynaklar, işletmelerin kuruluşlarında veya faaliyetleri esnasında firmanın sahip veya ortakları tarafından sağlanan kaynaklar olarak tanımlanır. Yabancı kaynaklar ise işletme dışındaki kişi veya kuruluşlardan faiz karşılığında belirli bir süre kullanılıp geri ödenmek üzere alınan fonlardır. Sermaye maliyeti; işletmenin ihtiyacı olan fonları elde etmek için ödediği fiyat veya işletmenin karar anı itibariyle kullandığı fonların ortalama maliyetidir. Dolayısıyla sermaye maliyetini finansman giderleri oluşturur. Öz kaynak için katlanılan finansman gideri fırsat maliyetken, yabancı kaynak için finansman gideri ödenen faiz ve finansman sırasında katlanılan diğer giderlerdir. Giderlerin sınıflandırılmasında işletmelerin faaliyetleri için kullandıkları sermayeye ilişkin giderler de dikkate alınmaktadır. Ancak, finansman gideri olarak sadece yabancı kaynak kullanımından doğan giderler dikkate alınmaktadır. Bu kapsamda, kısa ve uzun vadeli borçlar için katlanılan faiz, komisyon ve kur farkı gibi giderler finansman giderleri sınıfına girer.

Genel Yönetim Giderleri İşletmenin yönetim fonksiyonunu yerine getirebilmesi için gerekli tüm faaliyetler ile ilgili giderlerden oluşur. Bu giderlere büro hizmetleri, halka ilişkiler, genel kurul, hukuki işler gibi faaliyetler için katlanılan giderler örnek olarak verilebilir. Genel yönetim faaliyetlerinin yerine getirilmesi için yapılan; • İlk madde ve malzeme, • İşçi ücret ve giderleri, • Memur ücret ve giderleri, • Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, • Çeşitli giderler, • Vergi, resim ve harçlar, • Amortismanlar ve tükenme payları ve • Finansman giderleri işletmenin genel yönetim giderlerini oluşturur.

Yardımcı Üretim Gider Merkezleri Giderleri: Esas üretim gideri dışında kalan, işletmenin ana faaliyet konusu olan mamul ya da hizmetin üretilmesiyle doğrudan ilişkisi olmayan, ancak faaliyetlerin sürdürülebilmesi için gerekli olan gider merkezleridir. Örneğin, bir hastanede sağlık hizmetinin sunulmasına katkı sağlayan laboratuar, röntgen birimi, tomografi birimi gibi yerler yardımcı üretim gider merkezleridir.  Bu durumda yardımcı üretim gider merkezlerine göre giderleri sınıfladığımızda giderler; • Laboratuar birimi giderleri, • Röntgen birimi giderleri, • Tomografi birimi giderleri gibi adlar alacaktır.

Sabit Giderler Belirli bir zaman dönemi içinde faaliyet (üretim) hacminin azaltıp, çoğalmasına karşın toplam olarak aynı kalan değişmeyen giderlere sabit giderler denir. Kısa dönemde faaliyet hacminde meydana gelen değişmelerden etkilenmeyen giderlerdir. İlk kuruluş giderleri, bina, makine ve demirbaşların amortisman payları sabit giderlerdendir. Örneklerden de anlaşılabileceği gibi sabit giderler niteliğindeki giderler işletmelerde kapasite artırmak amaçlı yapılan giderlerdir. Bazı işçilik giderleri de sabit karakterlidir. Örneğin hastane müdürü hizmet miktarı artsa da azalsa da aynı ücreti alacağı için zaman içinde artsa bile sabit giderdir. Burada sabitlik iki unsura bağlıdır; zaman ve üretim hacmi.

Tekdüzen Muhasebe Sistemi ve Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’ne göre maliyet hesapları tekdüzen hesap çerçevesinin 7. grubunda yer almaktadır. 7. grup ise 7/A ve 7/B şeklinde iki çeşide sahiptir. Tekdüzen hesap planında hesap adlarında gider ifadesi kullanıldığından hesap adlarında gider ve maliyet aynı anlamda kullanılmıştır. 7/A seçeneğinde maliyetler fonksiyon esasına göre izlenirken, 7/B seçeneğinde ise gider çeşitleri esasına göre izlenmektedir. Daha önce de ifade edildiği üzere hastaneler büyük ölçekli kuruluşlar olduğundan, net aktif büyüklükleri ve net satış hasılaları belli düzeyin üzerinde olduğundan 7/A seçeneğini kullanmak zorundadırlar.

• Yarı Değişken Giderler: Yarı Değişken Giderler (YDG), faaliyet hacmi sıfır olduğu zaman tümüyle ortadan kalkmayan, ancak faaliyet hacmindeki değişmelere paralel olarak artırıp eksilen giderlerdir. Bu bakımdan, söz konusu giderler esas itibariyle iki kısımdan meydana gelmektedir: (1) Faaliyet durdurulduğu halde ortaya çıkmaya devam eden “sabit” kısım; (2) Faaliyet hacmi ile orantılı olarak değişme gösteren “değişken” kısım. YDG = Sabit kısım + Değişken kısım (Değişme oranı x Çalışma Hacmi) Yarı değişken giderlerin örnekleri arasında bakım onarım giderleri, temizlik malzemesi tüketimi ve bir kısım dolaylı işçilikler sayılabilir.

Üretin mamul ya da hizmetle doğrudan ilişkili madde ve malzemelere ilişkin giderlerdir. Sağlık kurumlarında kullanılan malzemeler genel olarak (direkt ve endirekt ayrımı yapılmadan) 8 ana grupta toplanmaktadır. • Tıbbi malzeme, • İlaç, • Kimyasal malzeme, • Kırtasiye, • Temizlik malzemesi, • Tuhafiye malzemesi, • Genel malzemeler, • Teknik malzemesi. Sağlık kurumlarında direkt ilk madde ve malzemeler, üretilen sağlık hizmeti için gerekli olan ve her hizmet için tüketimi izlenilen madde ve malzemelerdir. Örneğin, enjeksiyon işleminde kullanılan disposable iğne, bütün tıbbi malzemeler ve ilaçlar.