SAĞLIK KURUMLARINDA MALİYET YÖNETİMİ

Faaliyet yapılmadan önce bilimsel yöntemlere göre belli koşullara göre gerçekleşmesi beklenen standart verilere göre hesaplanana giderler standart giderlerdir. Bu giderler tahakkuk etmiş, gerçekleşmiş giderlerdir. Örneğin, 2012 yılında olduğumuzu varsayarsak, bir hastane 2013 yılının giderlerini tahmini olarak hesaplamak istiyorsa ve bilimsel yöntemler kullanıyorsa, bu giderler standart giderlerdir.

Belirli bir zaman dönemi içinde faaliyet (üretim) hacminin azaltıp, çoğalmasına karşın toplam olarak aynı kalan değişmeyen giderlere sabit giderler denir. Kısa dönemde faaliyet hacminde meydana gelen değişmelerden etkilenmeyen giderlerdir. İlk kuruluş giderleri, bina, makine ve demirbaşların amortisman payları sabit giderlerdendir. Örneklerden de anlaşılabileceği gibi sabit giderler niteliğindeki giderler işletmelerde kapasite artırmak amaçlı yapılan giderlerdir.

Tedarik ya da satın alma giderleri, işletme faaliyetleri için satın alınan veya satılmak üzere satın alınan varlık ve hizmetlerin alımı için yapılan giderlerden oluşur. Bu giderler alış maliyetlerinden oluşur. Söz konusu varlıklar gidere dönüşmedikçe bilançoda varlıklar arasında yer alır. Bu varlıklar kullanıldıkça ya da tüketildikçe ilgili fonksiyon gideri olur.

Mamul ya da hizmetin üretiminde doğrudan etkisi olan insan kaynakları gücüne ilişkin giderleridir. Örneğin, herhangi bir hastalığın tedavisi için hastaneye gelen hastaya bakan hekimin gideri direkt işçilik gideridir.

Giderlerin türlerine göre sınıflandırılmasında giderlerin doğal adları dikkate alınır. Gider çeşitleri üretim için katlanılan maliyetlerin nelerden oluştuğunun bilinmesine yardımcı olur. Örneğin bir hastanede hasta muayenesi sırasında kullanılan ilaçların ilk madde ve malzeme gideri mi olduğu gider çeşitleri alt hesaplarının kullanılmasıyla belirlenir. Tekdüzen Muhasebe Sistemi’nde de esas alınan giderlerin türlerine göre sınıflandırılması aşağıdaki gibidir;

• İlk Madde ve Malzeme Giderleri

• İşçi Ücret ve Giderleri

• Memur Ücret ve Giderleri

• Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetlere İlişkin Giderler

• Vergi, Resim ve Harç Giderleri

• Amortismanlar ve Tükenme Payları

• Finansman Giderleri

• Çeşitli Giderler

İşletmelerin faaliyetlerini sürdürmek ve üretimde bulunabilmek amacıyla kullandığı ve tükettiği her türlü madde ve malzemelerdir. Bu gider türü “ilk madde” ve “malzeme” olmak üzere iki farklı gideri kapsar. İlk madde; sadece üretim faaliyetleri ile ilgili kullanılan gider türüdür. Malzeme; hem üretim hem de diğer işletme faaliyetleri için kullanılan gider türüdür.

İlk madde ve malzeme giderleri arasında;

• İlk madde giderleri,

• Yardımcı madde giderleri,

• İşletme malzemesi giderleri,

• Ambalaj malzemesi giderleri,

• Yedek parça giderleri,

• Büro tüketim malzemesi giderleri,

• Temizlik malzemesi giderleri

gibi giderler yer alır.

Üretim ve diğer gerekli hizmetleri gördürmek amacıyla, İş Kanununa göre çalıştırılan personel için tahakkuk ettirilen, her türlü işçilik giderleridir. İşçi ücret ve giderleri arasında;

• Brüt ücretler,

• Primler,

• İkramiyeler,

• Nöbet ücretleri,

• Sosyal Güvenlik Kurumu işveren payı,

• Sosyal yardımlar,

• Eğitim giderleri ve

• Yolluklar

gibi giderler yer alır.

Çeşitli giderler grubunda diğer gider gruplarında yer almayan, ancak işletme faaliyetleri için gerekli olan giderler yer alır. Çeşitli giderler arasında;

• Sigorta giderleri,

• Kira giderleri,

• Araştırma geliştirme giderleri,

• Sosyal giderler,

• Yolluk ve seyahat giderleri,

• Mahkeme ve noter giderleri

gibi giderler yer alır

Direkt işçilik ve malzeme dışında üretimle ilgili olan bütün giderlerdir. Sağlık hizmeti üretimi dışında kalan bütün hastane faaliyetlerinin giderlerini sağlık hizmetleri genel üretim gideridir. Örneğin, çamaşırhane, yemekhane, bakım onarım, elektrik giderleri gibi.

Genel üretim giderleri çeşitleri aşağıdaki gibidir:

• Endirekt İşçilik Giderleri • Boş zaman işçilikleri • Fazla mesai primleri • Yıllık ikramiye ve izin ücretleri • Kıdem tazminatları • Nezaretçi ücretleri • Bakım Onarım İşçilikleri • Sosyal yardımlar • Endirekt Hammadde ve Malzeme Giderleri • Yardımcı madde ve malzemeler • İşletme malzemeleri • Amortisman Giderleri • Sabit Varlıkların Sigorta, Vergi, Resim, Harç, Kira Giderleri • Enerji ve Yakıt Giderleri • Elektrik • Buhar • Benzin • Mazot • Kömür • Su vb. • Aydınlatma, Isıtma ve Havalandırma Giderleri • Bakım Onarım Giderleri • Sosyal Giderler • Yemekhane • Spor alan ve tesisleri • Dinlenme yerleri • Çamaşırhane • Terzihane • Arşiv • Yönetim Giderleri • Üretimle İlgili Diğer Genel Giderler

İşletmenin ana faaliyet konusu olan mamul ya da hizmetin üretiminin dışında faaliyet gösteren ve tüm gider merkezlerine destek veren gider merkezleridir. Örneğin, bir hastanede sağlık hizmetinin sunulduğu poliklinik gibi esas gider merkezlerinin, hizmetin sunumuna katkı sağlayan laboratuar gibi yardımcı üretim gider merkezleri dışında kalan başhekimlik, finansman, kalite, hasta kabul, ev idaresi, yemekhane gibi birimlerim oluşturduğu gider merkezleridir.