SAĞLIK KURUMLARINDA MALİYET YÖNETİMİ

Birinci basamak sağlık hizmetleri (primary care), genelde koruyucu sağlık hizmetlerinin sunulduğu sağlık hizmetlerdir. Birinci basamak sağlık hizmetlerinin verildiği kurumlarda koruyucu sağlık hizmetlerinin yanında tedavi edici sağlık hizmetleri de verilmektedir. Şekil 2.1’de görülebileceği gibi birinci basamak sağlık hizmetlerine ulaşılabilirlik yüksek olmasına rağmen, sunulan hizmetlerin kapsamı dardır. Sunulan hizmet çeşidinin az olması ve koruyucu hizmetlerin maliyetlerinin tedavi edici hizmetlerden daha düşük olması nedeni ile ulaşabilen hasta sayısı fazla olsa bile, birinci basamak sağlık hizmetlerinin maliyetleri daha düşüktür. Sağlık politikacıları, toplumun sağlık seviyesini yükseltirken toplam sağlık harcamalarını azaltmak için koruyucu sağlık hizmetlerinin yaygınlaştırılmasını hedefler.

Kamu mülkiyetli hastaneler arasında; Sağlık Bakanlığı Hastaneleri, Milli Savunma Bakanlığı Hastaneleri, Üniversite Hastaneleri ve Belediye Hastaneleri yer alır. Özel mülkiyetli hastaneler ise; vakıf, dernek, azınlık, yabancılara ait ve özel sermaye ile kurulan özel hastanelerdir.

Hastanelerin büyüklüğünü belirlemede kullanılan başlıca ölçütler, yatak sayısı, personel sayısı, hasta günü sayısıdır. Bunlar içinden en yaygın kullanılan ölçüt yatak sayısıdır. Yatak sayısı bakımından hastaneler 25, 50, 100, 200, 400, 600, 800 ve üstü yataklı hastaneler olarak sınıflandırılmaktadır. Hastane büyüdükçe sunduğu hizmet çeşidi, buna bağlı olarak kullanılan girdi, sermaye ve insan gücünün artması maliyetleri de artırmaktadır.

A-II Grubu Hastanelerin kriterleri:
• Sağlık bölge merkezi konumundaki illerde veya bu illere bağlı alt bölge merkezi olan illerde; ikinci basamak, yataklı sağlık tesisi statüsünde faaliyet göstermesi,
• Bünyesinde; dahiliye, genel cerrahi, kadın hastalıkları ve doğum, çocuk hastalıkları
 üzere en az dört branşın her birinden (ilgili branşlarda dal hastanesi bulunan yerleşim merkezleri hariç olmak üzere) 6 ve üzeri uzman tabip bulunması ve müstakil acil branş nöbeti düzenlenebilmesi,
• Ağır ve yüksek riskli hastaların yatırılarak takip ve tedavilerinin sağlanabilmesi, komplike hastaların kabul ve tedavi edilebilmesi,
• Bünyesinde III. Seviye Acil Servis bulunması,
• Bünyesinde III. Basamak yoğun bakım ünitesi bulunması,
• Hastanenin statüsünün gerektirdiği tetkik ve tedavi hizmetleri ile görüntüleme hizmetleri gereksinimlerinin kurum bünyesinde veya dışarıdan hizmet alımı yolu ile karşılanabilmesi gerekir.

Döner Sermayenin amaçları;
• Genel Bütçe yükünün azaltılması,
• Kamudaki atıl kapasitenin kullanılması,
• Ek gelir sağlanması,
• Sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi,
• Toplumsal faydalar sağlanması,
• Çağdaş, kaliteli, verimli ve etkin sağlık hizmetinin sunulması.

Dernek ve Vakıf statüsündeki hastanelerin gelirleri; Sosyal Güvenlik Kurumu gelirleri, özel sağlık sigortası gelirleri, cepten yapılan sağlık harcamaları gelirleri, nakdi yardımlar ve bağışlardır.

Yatak Devir Hızı: Bir yatağın bir yıl içerisinde hastalar tarafından kaç kez kullanıldığını, diğer bir ifadeyle yatak kullanım verimliliğini ifade etmekte olup aşağıdaki formülle hesaplanmaktadır:
Yatak Devir Hızı = Çıkan Hasta Sayısı / Fiili Yatak Sayısı

Muhasebe organizasyonlarında üç farklı muhasebe sistemi kullanılmaktadır.

Muhasebe Organizasyonları
1. Bağımsız Muhasebe Sistemi
2. Birleşik Muhasebe Sistemi
3. Hesap Ayrılığı Sistemi

Maliyet muhasebesinde maliyetlerin oluşumlarının izlenmesi ve kaydedilmesi kayıt düzenine göre değişmektedir.
Kayıt Düzenleri;
• Eş Zamanlı (Aynı Zamanlı) Kayıt Düzeni
• Hesaplar Arasında Aktarma Yapılmasını Gerektiren Kayıt Düzeni

E-1 Grubu Hastane Kriterleri:
• Toplam nüfusu 18 bin ve üzerinde olan ilçelerde faaliyet göstermesi,
• Tabiplerce 24 saat kesintisiz sağlık hizmeti esasına göre hizmet vermesi,
• Aile hekimi ve pratisyen tabiplere ilave olarak 4 ana branşta uzman tabip planlamasının yapılabilmesi,
• Mevcut uzmanlık dallarında uzman düzeyinde poliklinik muayene hizmeti verilebilmesi ve yatışı yapılan hastaların uzman düzeyinde takip ve tedavisinin sağlanabilmesi,
• Acil sağlık hizmetlerinin 1.seviye acil veya acil ünitesi yapılanması içerisinde sunulabilmesi,
• Acil hastaların pratisyen tabiplerce karşılanması, mevcut uzman tabiplerin mesai saatleri haricinde lüzumu halinde icap yöntemi ile kuruma davet edilmesi,
• Bünyesinde, görüntüleme, laboratuar, ameliyathane, ameliyat sonrası bakım odası, diş polikliniği ve doğumhane bulunması,

• Diyaliz biriminin ihtiyaç halinde yapılandırılabilmesi,
• İhtiyaç halinde D grubu hastaneye dönüştürülebilmesi gerekir.

Dünyada ve ülkemizde hastane yöneticilerinin temel amacı maksimum kalitede ve en etkin biçimde sağlık hizmetlerini sunmak, ancak maliyetleri de minimize etmektir

Sağlık Hizmetlerinin Yürütülmesine Hakkında Yönerge’ye göre sağlık hizmeti, insan sağlığına zarar veren çeşitli etmenlerin yok edilmesi ve toplumun bu etmenlerin etkilerinden korunması, hastaların tedavi edilmesi, bedensel ve ruhsal yetenek ve becerileri azalmış olanların rehabilite edilmesi için yapılan hizmetlerdir

Birinci basamak sağlık hizmetleri (primary care), genelde koruyucu sağlık hizmetlerinin sunulduğu sağlık hizmetlerdir. Birinci basamak sağlık hizmetlerinin verildiği kurumlarda koruyucu sağlık hizmetlerinin yanında tedavi edici sağlık hizmetleri de verilmektedir.

Koruyucu Sağlık Hizmeti Sunan Kurumlar

• Sağlık Evi

• Sağlık Ocağı

• Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezleri (AÇSAP)

• Verem Savaşı Dispanseri

• Sıtma Savaş Birimleri

• Deri ve Tenasül Hastalıkları Dispanserleri

• Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezi

• Toplum Sağlığı Merkezi ve Toplum Sağlığı Birimi

• Aile Hekimliği ve Aile Sağlığı Merkezi

Tedavi Hizmeti Sunan Kurumlar

• Özel Muayenehane

• Günübirlik Cerrahi Merkezleri

• Evde Bakım

• Hastaneler

Koruyucu Sağlık Hizmeti Sunan Kurumlar

• Sağlık Evi

• Sağlık Ocağı

• Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezleri (AÇSAP)

• Verem Savaşı Dispanseri

• Sıtma Savaş Birimleri

• Deri ve Tenasül Hastalıkları Dispanserleri

• Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezi

• Toplum Sağlığı Merkezi ve Toplum Sağlığı Birimi

• Aile Hekimliği ve Aile Sağlığı Merkezi

Tedavi Hizmeti Sunan Kurumlar

• Özel Muayenehane

• Günübirlik Cerrahi Merkezleri

• Evde Bakım

• Hastaneler

Özel mülkiyetli hastaneler ise; vakıf, dernek, azınlık, yabancılara ait ve özel sermaye ile kurulan özel hastanelerdir

Hastanede Eğitim Verilmesi: Hastaneler, eğitim statüsü bakımından, eğitim hastaneleri ve eğitim amaçlı olmayan hastaneler olarak ikiye ayrılır. Eğitim hastanesi, tanı ve tedavi hizmetleri yanında, sağlık profesyonellerinin eğitimine yönelik hizmetler de sağlamaktadırlar.

Akut bakım hastaneleri, genellikle 30 günden daha kısa süre hastaneye yatmayı gerektiren hastalıkların tedavisiyle ilgilenmekte iken, kronik bakım hastaneleri, uzun dönemli (genellikle 30 günden fazla) yatış gerektiren tedavi hizmetleri sağlamaktadır

İlçe/belde hastanesi: Bünyesinde 112 hizmetleri, acil, doğum, ayaktan ve yatarak tıbbi müdahale, muayene ve tedavi hizmetleri ile koruyucu sağlık hizmetlerini bü- tünleştiren, görev yapan tabiplerin hasta kabul ve tedavi ettiği, ileri tetkik ve tedavi gerektiren durumlarda hastaların stabilize edilerek uygun bir şekilde sevkinin sağ- landığı sağlık kurumlarıdır

B Grubu Genel Hastaneler: A-I ve A-II Grubu hastaneler dışında kalan, il merkezlerindeki genel hastaneler ile güçlendirilmiş ilçelerde faaliyet gösteren ve aşağıdaki kriterlere uygun olan genel hastaneler B Grubu hastaneler olarak adlandırılır