SAĞLIK KURUMLARINDA MALİYET MUHASEBESİ

Bir işletmenin sağlayacağı kârı belirleyen pek çok iç ve dış etmen vardır. Bununla birlikte, kârın oluşumunda esas olarak rol oynayan etmenleri;

• Hizmetin (ürünün) birim satış fiyatı,
• Hizmetin (ürünün) satış miktarı,
• Hizmetin (ürünün) birim değişken maliyeti,
• Hizmetin (ürünün) toplam sabit maliyeti şeklinde sıralayabiliriz.

Başabaş noktası kâra geçiş noktası olup, işletmenin faaliyetlerinin sonucunda kâr veya zarar etmediği hizmet miktarını (üretim miktarını) ifade etmektedir.

Kâr, en basit ifadeyle, işletmenin elde etmiş olduğu gelirler ile bu gelirleri elde etmek için katlandığı maliyetler ve giderlerin toplamı arasındaki farktır. Buna göre kâr fonksiyonu;

Toplam Kâr = Toplam Gelir – Toplam Maliyet

K = TR – TC

İşletmenin üretim ve satışını yaptığı mal ve hizmetlerin mülkiyetinin değişim noktasındaki satış değerinin belirlenmesi işlemleri olarak ifade edilen kavram fiyatlandırmadır.

Yeni Bir Hizmetin Piyasaya Sunum Kararında Kullanımı:
Sağlık kurumlarında yeni bir hizmetin piyasaya sunulması kararı alınırken topluma sağlayacağı yarar kadar maliyetleri de değerlendirilmelidir. Yeni hizmet sunumunun işletmede
ortaya çıkarabileceği ek maliyetlerin dikkatle incelenmesi gerekmektedir. Yeni hizmetin
piyasaya sunumundan sağlanacak nakit girişlerinin, bu hizmeti sunmak için katlanılacak
nakit çıkışlarından yüksek olması gerekir.

Bu nedenle işletmeler, fiyatlandırma kararları üzerinde etkisi olan bu dört unsuru ayrı ayrı değerlendirerek fiyatlama kararlarını vermelidirler.

Müşterilerin Talepleri

Rakiplerin Etkileri

Maliyetler

Politik ve Yasal Düzenlemeler

Fiyatlandırma Amaçları

Fiyatlandırma kararlarında aşağıdaki hedeflerden biri ya da birkaçı dikkate alınmaktadır:

Kârları maksimize etmek: İşletme kârlılığının maksimize edilmesi herhangi bir

fiyatlama politikasının önde gelen amacıdır.

Pazar payını korumak veya artırmak: İşletmenin bulunduğu sektördeki pazar payını koruması veya artırması fiyatlama kararları ile yakından ilişkilidir.

Sosyal sorumluluk temelli fiyatlar belirlemek: Günümüzde işletmelerin çoğu, fiyatlama politikalarını belirlerken çevresel faktörler, yasal kısıtlar, ahlaki unsurlar gibi çeşitli sosyal amaçları da dikkate almaktadır.

Minimum yatırım geri dönüş oranının sürdürülmesi: İşletmeler her bir ürün veya hizmeti bir yatırım olarak görmektedirler. Minimum bir getiri sağlamadı- ğı sürece, üretim veya hizmet üzerine yatırım yapmazlar. İşletmeler yaptıkları yatırımlardan minimum bir getiri elde etmeyi sağlayacak bir fiyat belirlemeye çalışırlar.

Müşteri odaklı olmak: Fiyatlar belirlenirken müşteri ihtiyaçlarının ve duyarlılık- larının fiyata yansıtıldığının müşteriye hissettirilmesi amaçlanır.

Satış gelirlerinin maksimizasyonu: İşletmeler nakite ihtiyaç duyduklarında veya pazarda belirsizlik olduğunda, kâr yerine satış gelirlerini artıracak bir fiyat sapta- yabilirler.

Maliyet Odaklı Fiyatlandırma

Bu fiyatlandırma yaklaşımı “maliyet artı fiyatlama” olarak bilinmektedir. Maliyet odaklı fiyatlandırma yöntemleri; temel alınan maliyete belirli bir kâr marjının uygulanması sonucu satış fiyatının saptanması esasına dayanmaktadır. Maliyete dayanan fiyatlama formülleri aşağıdaki genel formdadır:

Satış Fiyatı = Maliyet + (Kârlılık Oranı x Maliyet)

Beklenen Kar = 15.000 – 13.500 = 1.500 lira

Net Ekonomik Kazanç = 1.500 lira – 1.200 lira = 300 lira

Belirli varsayımlar ile sınırlandırılmasına rağmen maliyet-hacim-kâr analizi aşağıda belirtilen konularda hastane yöneticilerine alternatif yanıtlar sunmaktadır:

a) Kâra geçiş noktasına ulaşmak için ne kadar hizmet satılmalıdır ve satış tutarı ne olmalıdır?

b) Hangi hizmetlerin sunulmasına önem verilmelidir?

c) Hedeflenen kâr tutarına ulaşmak için hizmetlerin satış fiyat(lar)ı ne olmalıdır

d) Zarar ortaya çıkmaması için gereken satış tutarı ne kadardır?

e)  Sabit maliyetler yeni yatırımlarla artırılmalı mı, yoksa artırılmamalı mıdır?

f) Zorunlu olmayan harcamalar için ne kadar bütçe ayrılmalıdır?

KAR VEYA ZARAR = ((250 gün x 30 hasta/gün x 175 lira/ muayene) – ((250 gün x 30 hasta/gün x 90 lira/hasta) + 300.000 lira) = 1.312.500 lira toplam gelir– 975.000 lira toplam maliyet = 337.500 lira KAR

Toplam Gelirler = 250 gün x 30 hasta/gün x 175 lira/ muayene = 1.312.500 lira

Toplam Değişken Maliyet = 250 gün x 30 hasta/gün x 90 lira/hasta = 675.000 lira

TOPLAM KATKI ORANI = (1.312.500 lira - 675.000 lira) / 1.312.500 lira = % 49

Toplam gelir – Toplam Maliyet = Kar ise;

Hasta Sayısı = H

(175 lira x H) – ((90 lira x H) + 300.000 lira) = 550.000 lira ise 85 H = 850.000 lira

H = 850.000 / 85 = 10.000 hasta

Başabaş Noktası = Toplam Sabit Maliyet / (Birim Satış Fiyatı – Birim Değişken Maliyet)

Başabaş Noktası = 600.000 lira / (30.000 lira – 18.000 lira) = 600.000 lira/ 12.000 lira = 50 ameliyat

SAĞLAMASI

(30.000 x 50) – ((18.000 x 50) + 600.000) = 1.500.000 – 1.500.000 = 0 KAR

Hizmet Miktarı = (Hedeflenen Kar + Toplam Sabit maliyetler) / Katkı Payı

Hizmet Miktarı = (90.000 + 210.000 lira) / (60 – 20) = 300.000 / 40 = 7.500 birim

Bu yöntemde, önceden tahmin edilen bir satış hacminde yani beklenen satış hacminde oluşacak toplam maliyetlere göre elde edilmek istenen toplam kârlılığı gerçekleştirecek fiyat belirlenmeye çalışılır. Bu yöntemde pazarlama yöneticisi, önce gelecek yıl belirli bir hizmetten (maldan) üretip satabileceği miktarı; ikinci olarak da bu miktarın üretilmesi sırasında katlanılacak toplam maliyetleri tahmin eder. Sonra da işletme, bu miktar yatırıma karşılık toplam olarak ne kadar kâr hedeflediğini belirler. Bu ikisinin toplamı ulaşılmak istenen toplam satış gelirini vereceğinden, bu tutarı üretilecek miktara bölme yoluyla hizmetin (malın) birim satış fiyatı elde edilir.

Toplam Maliyet x Kar Oranı = Kar

600.000 lira x % 15 = 90.000 lira

600.000 lira + 90.000 lira = 690.000 lira

690.000 lira / 3.450 adet = 200 lira / adet

Fiyatlandırma kararlarında aşağıdaki hedeflerden biri ya da birkaçı dikkate alınmaktadır:

* Kârları maksimize etmek: İşletme kârlılığının maksimize edilmesi herhangi bir fiyatlama politikasının önde gelen amacıdır.

* Pazar payını korumak veya artırmak: İşletmenin bulunduğu sektördeki pazar payını koruması veya artırması fiyatlama kararları ile yakından ilişkilidir.

* Sosyal sorumluluk temelli fiyatlar belirlemek: Günümüzde işletmelerin çoğu, fiyatlama politikalarını belirlerken çevresel faktörler, yasal kısıtlar, ahlaki unsurlar gibi çeşitli sosyal amaçları da dikkate almaktadır.

* Minimum yatırım geri dönüş oranının sürdürülmesi: İşletmeler her bir ürün veya hizmeti bir yatırım olarak görmektedirler. Minimum bir getiri sağlamadığı sürece, üretim veya hizmet üzerine yatırım yapmazlar. İşletmeler yaptıkları yatırımlardan minimum bir getiri elde etmeyi sağlayacak bir fiyat belirlemeye çalışırlar.

* Müşteri odaklı olmak: Fiyatlar belirlenirken müşteri ihtiyaçlarının ve duyarlılıklarının fiyata yansıtıldığının müşteriye hissettirilmesi amaçlanır.

* Satış gelirlerinin maksimizasyonu: İşletmeler nakde ihtiyaç duyduklarında veya pazarda belirsizlik olduğunda, kâr yerine satış gelirlerini artıracak bir fiyat saptayabilirler.