SAĞLIK KURUMLARINDA MALİYET MUHASEBESİ

Üretim ya da hizmet miktarındaki bir birimlik artış için katlanılması gereken ilave maliyettir. Diğer bir ifadeyle, üretimdeki (hizmetteki) bir birim artışın toplam maliyette oluşturduğu değişme, marjinal maliyet (son birim maliyeti) olarak ifade edilmektedir.

Üretim ya da hizmet miktarındaki bir birimlik artış için katlanılması gereken ilave maliyettir. Diğer bir ifadeyle, üretimdeki (hizmetteki) bir birim artışın toplam maliyette oluşturduğu değişme, marjinal maliyet (son birim maliyeti) olarak ifade edilmektedir. Örneğin; hastanede kulak burun boğaz polikliniğinde bakılan hasta sayısı 10 adetten 11 adete çıktığında toplam maliyet 2.000 TL’den 2.150 TL’ye çıkıyorsa hastalara verilen hizmetteki bir birimlik değişmenin toplam maliyette meydana getirdiği 150 TL’lik değişme marjinal maliyet olarak adlandırılır.

Beklenen Kâr = Beklenen Gelir – Beklenen Giderler Beklenen Kâr = 7.000 – 5.000 Beklenen Kâr = 2.000 TL olarak bulunur.

Net ekonomik kazanç bulunurken seçeneğin beklenen kâr değerinden fırsat maliyeti düşülmektedir.

Buna göre; Net Ekonomik Kazanç = Beklenen Kâr – Fırsat Maliyeti Net Ekonomik Kazanç = 2.000 – 700

Net Ekonomik Kazanç = 1300 TL olacaktır.

Maksimum kâr sağlamak amacıyla faaliyet gösteren bir işletmede her şeyden önce akılcı bir kâr planlamasının yapılması gerekir. Kâr planlaması, kârı belirleyen çeşitli faktörlerin dikkate alınmasını ve bu faktörler arasında gerekli uyumun sağlanmasını içeren bir yönetim çalışmasıdır. Bir işletmenin sağlayacağı kârı belirleyen pek çok iç ve dış etmen vardır. Bununla birlikte, kârın oluşumunda esas olarak rol oynayan etmenleri; • Hizmetin (ürünün) birim satış fiyatı, • Hizmetin (ürünün) satış miktarı, • Hizmetin (ürünün) birim değişken maliyeti, • Hizmetin (ürünün) toplam sabit maliyeti şeklinde sıralayabiliriz.

Toplam kâr fonksiyonu;

Toplam Kâr = Toplam Gelir – (Toplam Değişken Maliyet + Toplam Sabit Maliyet)

Yani; K = TR – (TVC + TFC) K = (P x H) – (BVC x H + TFC) K = P x H – BVC x H – TFC K = (P – BVC) x H – TFC

Çözüm: Birim Satış Fiyatı (P) = 4.000 TL Birim Değişken Maliyet (BVC) = 1000 TL Toplam Sabit Maliyet (TFC) = 21.000 TL Başabaş Noktası Hizmet Miktarı (H) = ? Bu durumda başabaş noktasını bulmak için aşağıdaki formül kullanıldığında; H = TFC / (P – BVC) H = 21.000 / (4.000 – 1000) Başabaş Noktası Hizmet Miktarı (H) = 7 adet bulunur.

Düşük fiyat stratejisinde, rakipleri pazardan uzak tutmak ve iyi bir pazar payı elde etmek hedefenmektedir. Düşük fiyat stratejileri şunlardır: • Pazara nüfuz etme • Pazara girişleri engelleme • Tutundurmaya yönelik • Pazardan kovma • Dizginleme

Marj Fiyatlandırması: Bu yöntem daha çok üretici işletmelerde kullanılır çünkü bu işletmelerde üretilen mal çeşitleri ve sayıları nispeten sınırlıdır. Bu fiyatlandırma yönteminde amaç, fiyatın işletmeyi kârlı kılacak bir düzeyde belirlenmesidir. Bu yöntemde, birim maliyetin üzerine belirli bir kâr yüzdesi veya kâr tutarı eklenerek birim satış fiyatına ulaşılır. Birim maliyet üzerine eklenen tutara marj denir. Marj, genel giderleri karşıladıktan sonra işletmeye belli bir kâr sağlayacak şekilde belirlenir.

Karar, bir amacın veya çok sayıda
amaçların elde edilebilmesi için,
mevcut çok sayıda alternatif
arasında şuurlu olarak yapılan bir
seçimdir.

İşletmenin fonksiyonlarını yerine getirmesinde yönetimin aldığı kararların çok önemli olması, iyi bir kararın niteliklerinin de bilinmesini gerektirmektedir. En kısa biçimiyle,
iyi karar, istenilen sonuça ulaştıran karardır. Bu doğrultuda, iyi bir karar aşağıdaki özellikleri taşımalıdır:
• Karar etkili olmalıdır.
• Karar verimli olmalıdır.
• Karar uygulanabilir olmalıdır.
• Karar zamanında alınmış olmalıdır

Yönetim Düzeylerine Göre Karar Türleri
İşletmelerde alınan kararları, yönetim düzeylerine göre (üst yönetim, orta kademe yönetim, alt yönetim) üç grupta toplamak mümkündür.
• Stratejik Kararlar: Bu tür kararlar işletmenin gelecekteki ve mevcut sistemine yönelik stratejik kararlardan oluşur ve işletmenin dışına yönelik kararlardır. Stratejik
kararlar aynı zamanda rutin olmayan kararlardır ve maliyet bilgilerinin stratejik
kararlarda kullanılması önemlidir. Bir hastanenin diğer bir hastane ile birleşmesi,
hastanenin sermayesinin halka açılması gibi üst yönetim tarafından verilen kararlar stratejik kararlara örnek verilebilir.
• Yönetim Kararları: Daha çok işletme yönetimine yönelik karar türlerini kapsamaktadır. İşletmenin mevcut kaynaklarının maksimum performans içerisinde değerlendirilmesi, organizasyon yapısı, yetki ve sorumluluk ilişkileri, iş akışı, bilgi
akışı, dağıtım kanalları gibi yönetime ilişkin kararlar ile kaynakları elde etme ve
geliştirme ve hastanede hizmet üretim sürecine yönelik kararlar, yönetim kararları
içerisinde değerlendirilir.
• Operasyonel Kararlar: Bu kararlar genel plan ve programların uygulanmasıyla
ilgili yani faaliyetlerin sürdürülmesi ile ilgili kararlardır. Bunlar, alt kademeleri ilgilendiren eyleme dönük kararlardır. Örneğin, bir bölüm veya kısmın kendisine
tahsis edilen kaynakların kullanımı ile ilgili aldığı kararlar gibi.

Karar Verme Ortamlarına Göre Karar Türleri
Başlıca karar verme ortamları;
• Gelecek hakkında tam ve kesin bilgilerin sağlanabildiği belirlilik ortamı,
• Gelecek hakkında kısmi bilgilerin sağlandığı risk ortamı,
• Herhangi bir bilginin toplanamadığı belirsizlik ortamı
şeklinde üçe ayrılabilir.
• Belirlilik Ortamında Verilen Kararlar: Mevcut alternatierin her birinin hangi
şartlar altında gerçekleştiği ve nasıl sonuç vereceği konusunda tam ve kesin bilgiye
sahip olunduğu ortamlarda verilen kararlardır. Başka bir ifadeyle, her hangi bir
karar verme sürecine ilişkin davranışların doğuracağı sonuçlar önceden kesinlikle
biliniyorsa buna, belirlilik şartları altında verilen karar denilmektedir.
• Risk Ortamında Verilen Kararlar: Risk, her bir seçeneğin belirli bir sonuca götüreceğinin bilindiği ancak karar alıcı tarafından bilinen bu sonuçların birer olasılık
olduğu ortamlardır. Kısaca risk, ölçülebilir bir belirsizliktir. Risk durumunda hedeer açıktır ve doğru bilgiye ulaşılabilmektedir. Ancak iki ya da daha çok gerçekleşme olasılığı bulunan durumlardan hangisinin ortaya çıkacağı hakkında matematiksel olasılıkları bilmek ya da tahmin etmek gerekmektedir. Bu gibi ortamlarda
verilen kararlar, risk ortamında verilen kararlar olarak adlandırılır.
• Belirsizlik Ortamında Verilen Kararlar: Ortamların ve seçeneklerin nasıl bir
sonuç vereceğinin, karar verecek kişi tarafından bilinmemesi durumlarında verilen kararlardır. Bu tür kararlarda, meydana gelebilecek sonuçlara herhangi bir
gerçekleşebilme oranı verilememektedir. Bu tür kararların, risk ortamında verilen
kararlardan farklılığı bu noktada ortaya çıkmaktadır. Risk ortamlarında olayların
gerçekleşme olasılığı bilinirken belirsizlik ortamında bilinememektedir.

Geçerli Maliyet
Alınacak kararlardan etkilenen ve bu nedenle yönetim kararının alınmasında göz önünde
bulundurulması zorunlu olan maliyetlerdir. Geçerli maliyet bilgileri yöneticilerin kararlarında karşılaştıkları seçeneklerde kullanılabilir bilgilerdir.
Geçerli maliyetler geleceğe yönelik verilecek kararlar ile ilgili olup bu kararlara göre
değişme göstermektedir. Geçerli maliyetlerin temel özellikleri;
• Gelecekle ilgili olmaları,
• Alternatifler arasında değişim göstermeleri,
• Verilecek kararlardan etkilenmeleridir.
Örneğin, hastane işletmesinde Z ve Y makinelerinin birinin seçimi ile ilgili karar verilmesi
durumunda bu makinelerin farklı tutardaki yıllık bakım maliyetleri, geçerli maliyet olmaktadır.
“Geçerli” kelimesi,söz konusu maliyetin verilecek kararı etkileme özelliğini ifade etmektedir.

Fırsat Maliyeti (Alternatif Maliyet)
Fırsat maliyeti, karar verme esnasında bir alternatifin seçilmesi nedeniyle seçilmemiş
olan alternatierden ekonomik yararı en yüksek olanıdır. Diğer bir ifadeyle, belli bir şeyin
yapılması için vazgeçilen şeyden sağlanabilecek net kazanç, yapılan şeyin fırsat maliyeti
olarak adlandırılır.

Ek Maliyet
Ek maliyet, birden fazla seçenek arasından bir tanesinin seçilmesi durumunda, toplam
maliyette ortaya çıkan artıştır. Diğer bir ifadeyle, faaliyet hacminde öngörülen bir değişmenin maliyetlerde oluşturacağı değişme ek maliyet olarak nitelendirilmektedir. Örneğin,
hastane yönetimi bir ayda yapılan ameliyat sayısını 200 adetten 300 adete çıkardığında
toplam maliyet 40.000 TL’den 55.000 TL’ye yükselmiştir. Bu durumda, ilave 100 adet ameliyatın ek maliyeti 15.000 TL olacaktır

İşletmelerin, ürün veya hizmet fiyatlandırmaları asıl olarak ürün veya hizmet için olan
arz ve talebe dayanmaktadır. Diğer taraftan, arz ve talep üzerinde müşterilerin, rakiplerin,
maliyetlerin, politik ve yasal düzenlemelerin etkisi vardır. Bu nedenle işletmeler, fiyatlandırma kararları üzerinde etkisi olan bu dört unsuru ayrı ayrı değerlendirerek fiyatlama
kararlarını vermelidirler.
• Müşterilerin Talepleri: Müşteriler, ürün veya hizmetin özellikleri, kalitesi gibi faktörlere bağlı olarak, ürün veya hizmete olan talebi değiştirmekte ve sonuç olarak
fiyatı etkilemektedirler.
• Rakiplerin Etkileri: İşletmeler her zaman rakiplerinin faaliyetlerini izlemelidir.
Günümüzde küreselleşmenin de etkisiyle, pazarda sınırlar ortadan kalkmış, bunun sonucunda gerek yerli gerekse yabancı rakip işletmeler ürünlerini (hizmetlerini) aynı müşterilere sunabilir hâle gelimiştir. Bu durum, yöneticilerin hizmet
sunumunda ve fiyat oluşumunda rakiplerini sürekli göz önünde bulundurmalarını
gerektirmektedir. Örneğin, rakipler belirli bir hizmetin (ürünün) fiyatını düşürdüklerinde, firma kendi pazar payını kaybetmemek için fiyatını düşürmek zorunda kalabilmektedir.
• Maliyetler: Maliyetler arzı etkilediği için fiyatı da etkilemektedir. Maliyetler genellikle hizmet miktarı (üretim hacmi) ile yakından ilgilidir. Bir ürünün (hizmetin)
üretilen ve satılan miktarı işletmenin optimal kapasitesine doğru artıkça, birim başına sabit maliyetler düşme eğilimi göstereceğinden birim maliyetlerde de düşme olur. Birim maliyetlerin düşmesi de işletmeye daha düşük fiyat uygulama ve
böylece rakiplere üstünlük sağlama imkânı verir.
• Politik ve Yasal Düzenlemeler: Yöneticiler fiyatlama konularında çeşitli yasalara
bağlı kalmak zorundadırlar. Sigorta kuruluşları, Türkiye’de özellikle Sosyal Güvenlik Kurumu, sağlık hizmetleri karşılığında ödeyecekleri fiyatları belirlemek istemekte ve fiyatlar üzerinde etkili olmaktadır.

Fiyatlandırma kararlarında aşağıdaki hedeflerden biri ya da birkaçı dikkate alınmaktadır:
• Kârları maksimize etmek: İşletme kârlılığının maksimize edilmesi herhangi bir
fiyatlama politikasının önde gelen amacıdır.
• Pazar payını korumak veya artırmak: İşletmenin bulunduğu sektördeki pazar payını koruması veya artırması fiyatlama kararları ile yakından ilişkilidir.
• Sosyal sorumluluk temelli fiyatlar belirlemek: Günümüzde işletmelerin çoğu,
fiyatlama politikalarını belirlerken çevresel faktörler, yasal kısıtlar, ahlaki unsurlar
gibi çeşitli sosyal amaçları da dikkate almaktadır.
• Minimum yatırım geri dönüş oranının sürdürülmesi: İşletmeler her bir ürün
veya hizmeti bir yatırım olarak görmektedirler. Minimum bir getiri sağlamadığı sürece, üretim veya hizmet üzerine yatırım yapmazlar. İşletmeler yaptıkları
yatırımlardan minimum bir getiri elde etmeyi sağlayacak bir fiyat belirlemeye
çalışırlar.
• Müşteri odaklı olmak: Fiyatlar belirlenirken müşteri ihtiyaçlarının ve duyarlılıklarının fiyata yansıtıldığının müşteriye hissettirilmesi amaçlanır.
• Satış gelirlerinin maksimizasyonu: İşletmeler nakite ihtiyaç duyduklarında veya
pazarda belirsizlik olduğunda, kâr yerine satış gelirlerini artıracak bir fiyat saptayabilirler

Yeni hizmetlerin (malların) fiyatlandırılması, içerdiği belirsizlikler nedeniyle işletmenin
sunduğu mevcut hizmetlerin fiyatlandırılmasından daha zordur. Yeni hizmetleri fiyatlandırma stratejileri; yüksek fiyat stratejileri ve düşük fiyat stratejileri olmak üzere iki grupta
toplanabilir.
Yüksek fiyat stratejileri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Pazarın kaymağını alma
• Ödüllü fiyatlandırma
• İmaj yaratan fiyatlandırma
• Koruyucu fiyatlandırma
Düşük fiyat stratejisinde, rakipleri pazardan uzak tutmak ve iyi bir pazar payı elde
etmek hedeenmektedir.
Düşük fiyat stratejileri şunlardır:
• Pazara nüfuz etme
• Pazara girişleri engelleme
• Tutundurmaya yönelik
• Pazardan kovma
• Dizginleme

İşletmenin fonksiyonlarını yerine getirmesinde yönetimin aldığı iyi bir karar şu özellikleri taşımalıdır; Karar etkili olmalıdır, karar verimli olmalıdır, karar uygulanabilir olmalıdır, karar zamanında alınmış olmalıdır. Doğru cevap C şıkkıdır.

İşletmelerde alınan kararları, yönetim düzeylerine göre (üst yönetim, orta kademe yönetim, alt yönetim) üç grupta toplamak mümkündür, Bunlar; Stratejik Kararlar, yönetim Kararları ve operasyonel Kararlarıdır. Doğru cevap A şıkkıdır.