SAĞLIK KURUMLARINDA MALİYET MUHASEBESİ

Hastane işletmelerinde poliklinik hizmetlerinin yanı sıra hasta bakım ve tedavi hizmetleri de, üretilen önemli bir hizmet kalemidir. Bundan dolayı, işçilere yapılan harcamalar hastane işletmeleri için en büyük gider (%50-%60 arası) kalemidir.

Hastane işletmelerinde kalite kontrol, hastane müdürlüğü, işletme müdürlüğü, arşiv, depo, satın alma, tahakkuk, faturalandırma, hukuk gibi birimlerde çalışanlara yapılan ödemeler yönetici işçilik maliyetleri kapsamında değerlendirilir.

Hastane işletmelerinde işçilik ücretlerinin hesaplanmasında temelde üç yöntem kullanılır. Bu yöntemler aşağıdaki biçimde sıralanabilir:

• Zaman Temeline Dayalı Ücret Yöntemi

• Parça Başına Ücret Yöntemi

• Primli Ücret Yöntemi

Zaman temeline dayalı ücret sisteminin dezavantajları ise şu şekilde sıralanabilir:

• İşçilere ödenecek ücret ile yapılan iş arasında doğrudan ilişki kurulamadığından çalışanları motife etmez.

• İşçilerin sürekli biçimde gözetimine ve kontrolüne gereksinim duyulur.

• Hizmet başına düşen birim işçilik maliyetleri verim düştüğünde artar.

• İşçilerin bilgi, beceri ve yetenek düzeyleri göz ardı edilerek ücret hesaplandığından iş ortamındaki huzuru bozabilir.

Boş işçilik maliyetlerinin normal kabul edilen nedenlerden kaynaklanması durumunda ortaya çıkan maliyetler 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabının altında endirekt işçilik giderleri içinde “boşa geçen işçilikler” alt hesabında takip edilir.

Genel hizmet maliyetleri, işletme içerisinde gerçekleşen endirekt maliyetlerden oluşmakla birlikte, hastanede üretilen hizmet miktarından etkilenip etkilenmemesine göre kendi içerisinde sabit ve değişken giderler olarak da bir ayrıma tabi tutulmaktadır. Isı giderleri değişken, sabit varlıkların yıpranma payını ifade eden amortismanlar sabit genel hizmet maliyetleri için örnek olarak gösterilebilir.

Genel hizmet maliyetlerinin özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Sunulan hizmetle direkt ilişki yoktur. Dolayısıyla endirekt giderlerden oluşmaktadır. Endirekt malzeme, endirekt işçilikler gibi.

• Bu giderlerden bazıları sabit (hastane binasının yıpranma payı gibi), bazıları ise üretim hacmine bağlı olarak değişken (elektrik, su giderleri gibi) yapıdadırlar.

• Yıl içinde düzensiz biçimde gerçekleşebilirler.

• Bu maliyetlerin bir kısmının kesin tutarları ancak yıl sonunda net olarak ortaya çıkar (bakım-onarım maliyetleri gibi).

• Genel hizmet maliyetleri birbirine benzemeyen farklı nitelikteki birçok giderin birleşmesi ile oluşur.

Genel hizmet maliyetlerini oluşturan unsurlar şunlardır:

1-Endirekt malzeme maliyetleri,

2-Endirekt işçilik maliyetleri,

3- Hizmet sunumunda ortaya çıkan diğer giderler.

Hastalar için kullanılan, yara bandajları, şırıngalar, tentürdiyot, ağrı kesiciler, ameliyatta kullanılan ipler gibi tıbbi malzemeler ve ilaçlar ise miktar olarak çok olmakla beraber tutarları küçük olmalarından dolayı hizmetin maliyetine doğrudan ilave edilmez. Bu tür ilaç ve malzemelerin, sunulan hizmetlerin toplam maliyeti içerisinde payının küçük olması, bu giderlerin endirekt giderler olarak değerlendirilmesine neden olmaktadır.

Hastane işletmelerinde hizmet üretim hacmindeki değişmelere göre maliyet davranışları dört başlık altında toplanabilir:

• Değişken Maliyetler,

• Sabit Maliyetler,

• Yarı Değişken Maliyetler,

• Yarı Sabit Maliyetler.

Hastane işletmelerinde üretilen hizmetlerin büyük bir kısmını poliklinik hizmetleri oluşturmaktadır. Hastane işletmelerinde poliklinik hizmetlerinin yanı sıra hasta bakım ve tedavi hizmetleri de, üretilen önemli bir hizmet kalemidir. Doğru cevap C şıkkıdır.

İşçilere çalıştığı sürece sabit bir geliri garanti etmesi, sağlık kurumlarında zaman temeline dayalı ücret sisteminin avantajlarından biridir. Doğru cevap A şıkkıdır.

İşçilerin sürekli biçimde gözetimine ve kontrolüne gereksinim duyulması, sağlık hizmetlerinde zaman temeline dayalı ücret sisteminin dezavantajlarından biridir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Direkt işçilik, sağlık kurumlarında hizmeti fiilen gerçekleştiren veya doğrudan katkı sağlayan bir unsurdur. Örneğin, hastaneye gelen hastaya bakan doktora yapılan ödeme direkt işçilik gideridir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Hastane işletmelerinde kalite kontrol, hastane müdürlüğü, işletme müdürlüğü, arşiv, depo, satın alma, tahakkuk, faturalandırma, hukuk gibi birimlerde çalışanlara yapılan ödemeler yönetici işçilik maliyetleri kapsamında değerlendirilir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yardımcı işçilik; sağlık kurumlarında verilen hizmetlerin hızlı, istenilen düzeyde ve düzenli bir biçimde olmasını sağlamak için destek veren işgücüdür. Örneğin; temizlik, teknik işler, yemekhane, çamaşırhane, santral gibi birimlerde çalışan işçilere yapılan ödemeler yardımcı işçilik maliyetleridir.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Bu giderlerden bazıları sabit (hastane binasının yıpranma payı gibi), bazıları ise üretim hacmine bağlı olarak değişken (elektrik, su giderleri gibi) yapıdadırlar.

Bu nedenle doğru cevap, C şıkkıdır.

Yarı sabit maliyetler, belirli bir hizmet miktarı aralığı içinde sabit kalan fakat bu aralığın  üstüne çıkıldığında sıçrayarak artış gösteren ve ardından yine belirli bir aralıkta sabit olan maliyet türüdür.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Sabit maliyetler, hastane işletmelerinde üretilen hizmet sayısı artsa da azalsa da değişmeyen maliyetlerdir. Bununla birlikte, sunulan hizmetteki artışa paralel olarak birim hizmet başına düşen sabit maliyet tutarı azalır.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Üretilen hizmetle doğrudan ilişki kurulamayan maliyetler, direkt maliyetler değil, endirekt maliyetler olarak adlandırılır.

Doğru cevap C şıkkıdır.