SAĞLIK KURUMLARINDA MALİYET MUHASEBESİ

Giderler sınıflandırılırken yapılırken maliyet muhasebesinden beklenen amaçlara hizmet etmesi gerekir. Maliyet hesaplamaları, ilgili yöntemler ve maliyet sistemlerinin anlaşılabilmesinde giderlerin çeşitli şekillerde sınıflandırılması ve açıklanması temel oluşturur. Bir başka ifadeyle, giderlerin sınıflandırılmasında; • Üretim (hizmet) maliyetlerinin hızlı, kolay ve sağlıklı bir biçimde hesaplanabilmesi,
• Etkin bir gider kontrolüne olanak vermesi,
• Planlama ve karar verme açısından hastane yöneticisinin gereksinimlerinin karşılanması
göz önünde bulundurulmalıdır.

Giderler; türleri, işletme fonksiyonları, gider yerleri, gider yüklenicileri, faaliyet hacmi ile ilişkisi, sorumluluk alanı, saptanma zamanı olmak üzere yedi farklı ölçüte göre sınıflandırılabilmektedir.

. Gider Türlerine Göre Giderler
• İlk Madde ve Malzeme Giderleri
• İşçi Ücret ve Giderleri
• Memur Ücret ve Giderleri
• Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler
• Çeşitli Giderler
• Vergi, Resim ve Harçlar
• Amortisman ve Tükenme Payları
• Finansman Giderler

İşçi ücret ve giderleri arasında;
• Brüt ücretler,
• Fazla mesai,
• Primler, ikramiyeler

• Nöbet ücretleri,
• Sosyal Güvenlik Kurumu işveren primi,
• Gece primi,
• Sosyal yardımlar,
• Eğitim giderleri,
• Ek ödeme ve harcırahlar gibi giderler yer alır.

Amortisman, işletmelerin faaliyetlerini sürdürmek için bir yıldan uzun süre kullandıkları varlıkları ile ilgili ortaya çıkan eskime, yıpranma paylarını belirleme işlemidir.
Finansman, bir işletmede ihtiyaç duyulan fonların en uygun koşullarda sağlanması ve fonların en etkin bir biçimde kullanılmasıdır.

Gider Türlerine Göre Giderler: İlk Madde ve Malzeme Giderleri, İşçi Ücret ve Giderleri, Memur Ücret ve Giderleri, Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler, Çeşitli Giderler,  Vergi, Resim ve Harçlar,  Amortisman ve Tükenme Payları, Finansman Giderleri.

Yüklenme Biçimlerine Göre Giderler: Direkt (Dolaysız) Giderler, Endirekt (Dolaylı) Giderler.

Saptanma Zamanına Göre Giderler: Fiilî Giderler, Standart Giderler, Tahmini Giderler.

Fiilî Giderler: Bu tür giderler katlanılmış, yani gerçekleşmiş giderlerdir. Doktor, hemşire ve diğer personele ödenmiş ücretler, yatan hastalar için harcanmış yemek ve temizlik malzemelerine ilişkin giderler, ameliyatlarda kullanılan malzemelere ilişkin giderler bu tür giderlere örnek verilebilir.

Sorumluluk Açısından Giderler: Kontrol Edilebilen Giderler, Kontrol Edilemeyen Giderler.

Kontrol Edilebilen Giderler: Belli bir sorumluluk biriminin yöneticisinin kararları doğrultusunda etkileyebildiği giderler, o birim yöneticisini açısından kontrol edilebilir bir giderdir.

Kontrol Edilemeyen Giderler: Bu tür giderler belli bir birim yöneticisinin kararları le etkileyemediği ve kontrolü dışında kalan giderlerdir.

Faaliyet Hacmi ile İlişkilerine Göre Giderler: Sabit Giderler (Yapısal Sabit Giderler - Programlanmış Sabit Giderler), Değişken Giderler,  Karma Giderler (Yarı Değişken Giderler - Yarı Sabit Giderler) 

Değişken Giderler: Faaliyet hacminde meydana gelen değişme karsısında toplam tutarı aynı yönde değişim gösteren giderlere değişken giderler denir.

Belirli bir zaman dilimi ve belli bir kapasite düzeyi içinde faaliyet hacmindeki değişmelerden etkilenmeyen, toplam tutarı değişmeyen giderler sabit giderler olarak tanımlanır. Faaliyet hacminde, artış veya azılış olması sabit giderlerde artış veya azalışa neden olmamaktadır. Örneğin; amortisman giderleri, kira giderleri, yöneticilerin maaşları sabit gider niteliğindedir.

Standart Giderler: Belli bir zaman aralığında ve kapasitede ortaya çıkması beklenen giderlerdir. Faaliyet yapılmadan önce bilimsel yöntemlerden yararlanarak belirlenen giderler standart giderlerdir. Hastane İşletmelerinde kullanılması zordur.

Fiilî Giderler: Bu tür giderler katlanılmış, yani gerçekleşmiş giderlerdir. Doktor, hemşire ve diğer personele ödenmiş ücretler, yatan hastalar için harcanmış yemek ve temizlik malzemelerine ilişkin giderler, ameliyatlarda kullanılan malzemelere ilişkin giderler bu tür giderlere örnek verilebilir.

Standart Giderler: Belli bir zaman aralığında ve kapasitede ortaya çıkması beklenen giderlerdir. Faaliyet yapılmadan önce bilimsel yöntemlerden yararlanarak belirlenen giderler standart giderlerdir. Hastane İşletmelerinde kullanılması zordur.

Yarı Sabit Giderler: Belirli bir faaliyet düzeyinde sabit, basamaksal artış gösteren, sıçrama yapan giderler yarı sabi­t g­ider olarak adlandırılır. Bu tür giderlere basamaksal bir görüntüleri olduğundan basamaklı giderler adı da verilmektedir.

Hastane işletmelerinde sunulan hizmetlerin maliyetlerine direkt olarak verilemeyen, ancak dağıtım anahtarları yardımıyla ilgili hizmet üretim maliyetlerine dâhil edilebilen giderlerdir. Bu giderlere örnek olarak hastane binası ve ortak kullanıma tabi araç ve gereçlere ilişkin amortismanlar, güvenlik ve temizlik hizmeti sunan işçilere veya kuruluşlara ödenen işçilik giderleri gösterilebilir.

Temelde işletmeler; satın alma, üretim, araştırma ve geliştirme, pazarlama, yönetim ve finansman gibi işlevleri (fonksiyonları) yerine getirirler.

İşletmelerin araştırma ve geliştirme faaliyetlerini yerine getirirken yaptığı giderlerin tamamı, araştırma ve geliştirme giderleri olarak ifade edilir. Hastane işletmelerinde uygulanan teşhis ve tedavi yöntemlerini geliştirmek, maliyetlerini düşürmek, yeni tedavi yöntemleri bulmak, ameliyatlarda kullanılan teçhizatların yenilerinin ve mevcutlarının geliştirilmesine ilişkin araştırmalar yapmak, yeni ilaçlar bulmak gibi faaliyetler için yaptıkları giderler, araştırma ve geliştirme gideri olarak kabul edilebilir

Belirli bir zaman dilimi ve belli bir kapasite düzeyi içinde faaliyet hacmindeki değişmelerden etkilenmeyen, toplam tutarı değişmeyen giderler sabit giderler olarak tanımlanır. Faaliyet hacminde, artış veya azılış olması sabit giderlerde artış veya azalışa neden olmamaktadır. Örneğin; amortisman giderleri, kira giderleri, yöneticilerin maaşları sabit gider niteliğindedir.

Bu tür giderler katlanılmış, yani gerçekleşmiş giderlerdir. Doktor, hemşire ve diğer personele ödenmiş ücretler, yatan hastalar için harcanmış yemek ve temizlik malzemelerine ilişkin giderler, ameliyatlarda kullanılan malzemelere ilişkin giderler bu tür giderlere örnek verilebilir.