SAĞLIK KURUMLARINDA MALİYETLERİN GİDER YERLERİNE DAĞITIMI

Sağlık Kurumlarında direkt maliyetlerin içeriği; hastanın muayene, teşhis ve tedavisinde bizzat kullanılan ilaç, tıbbi sarf-malzeme maliyetleri ile doktor ve hemşireye ödenen ücretler bir hastanın maliyetine direkt olarak ilave edilebilen maliyetlerdir.

Sağlık Kurumlarında endirekt maliyetlerin içeriği; şırınga, pansuman için kullanılan malzemelerin maliyetleri ile başhekime, servis sekreterlerine ödenen ücret, elektrik ve ısınma maliyetleridir. Bu tür maliyetler hastaneler açısından genel harcamalar olduğundan, bir hastanın maliyetine direkt olarak yüklenememektedir. Bu nedenle söz konusu maliyetler, endirekt maliyetler olarak adlandırılmaktadır.

Bu aşamalar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Verilen her bir hizmetin tanımlanması,
• Esas ve yardımcı maliyet yerlerinin tanımlanması,
• Maliyet kalemlerinin belirlenmesi,
• Dağıtım anahtarlarının tespit edilmesi,
• Yardımcı maliyet yerlerindeki maliyetlerin esas maliyet yerlerine dağıtım anahtarları ile dağıtılması,
• Esas maliyet yerlerinde oluşan maliyetlerin dağıtım anahtarları vasıtasıyla hastalara yüklenmesi.

Geliri olan servislere diyet, fizik tedavi, radyoloji, acil servis örnek olarak verilebilir. Geliri olmayan bölümlere ise başhekimlik, ayniyat, temel tıbbi bilimler, arşiv örnek olarak gösterilebilir. Geliri olamayan bölümlerde oluşan maliyetler geliri olan bölümlere birtakım yöntemler kullanılarak dağıtılır.

Hastanelerde maliyet yerleri aşağıdaki gibi gruplandırılabilir:

• Esas üretim maliyet yerleri,
• Yardımcı üretim maliyet yerleri,
• Üretim yerleri yönetimi maliyet yerleri,
• Yardımcı hizmet maliyet yerleri,
• Genel yönetim gider yerleri.

Esas üretim maliyet yerleri, hastane işletmelerinin asıl faaliyet konusu olan sağlık hizmetlerinin üretildikleri yerlerdir. Esas üretim maliyet yerleri hastaları kabul edip muayene, teşhis ve tedavi süreçlerini takip etmekte, gerektiğinde radyoloji, mikrobiyoloji gibi servislerden hizmet talep edebilmektedir. Ayrıca, hastalara sunulan hizmetin nihai olarak ücretlendirilip faturalandırıldığı yerlerdir. Hastanelerde herhangi bir bilim dalı altında bağımsız olarak yürütülen çocuk sağlığı ve psikiyatri poliklinikleri ile genel cerrahi, çocuk cerrahisi, kadın doğum servisleri esas üretim maliyet yerlerine örnek olarak verilebilir.

Esas üretim maliyet yerleri olan dermatoloji, dâhiliye, beyin cerrahisi, çocuk sağlığı gibi poliklinik ve servislerde sunulan sağlık hizmetlerinin üretilmesinde önemli katkı sağlayan ameliyathane, biyokimya, hematoloji laboratuvarı gibi bölümler yardımcı üretim maliyet yerlerine örnek olarak verilebilir.

Maliyet yerlerine direkt yüklenemeyen maliyetleri, maliyet yerlerine dağıtmada kullanılan ölçütlere dağıtım anahtarı denir. Örneğin; temizlik maliyeti için “alan” veya “hizmet süresi”, su gideri için “musluk sayısı” veya “işçi sayısı” dağıtım anahtarı olarak kullanılabilir. Hastanede yatan hastaların toplam maliyetinden her bir hastanın aldığı payı hesaplamak için “hasta yatış süresi” dağıtım anahtarı olarak kullanılabilir.

Maliyet çeşiti: Ameliyathane

Dağıtım anahtarı: Ameliyat sayısı, ameliyat süresi, bölümlere ayrılan süre

birinci dağıtımda, toplam hizmet maliyetleri hastane işletmelerinin yapısına uygun bir biçimde oluşturulmuş olan maliyet yerlerine dağıtılır. Birinci dağıtımın sonunda yardımcı maliyet yerlerinde toplanan maliyetler ikinci dağıtımda, bu hizmetleri alan maliyet yerlerine uygun dağıtım anahtarları aracılıyla dağıtılır. Bu aşamada yardımcı maliyet yerlerinden esas maliyet yerlerine maliyetler dağıtılmış olur. Son aşamada yani üçüncü dağıtımda ise, esas maliyet yerlerinde toplanan maliyetler sağlık hizmeti alan hastalara dağıtılır

Bina amortisman tutarının maliyet yerlerine dağıtımında, dağıtım anahtarı olarak, bölümlerin hizmet vermek için kullandıkları alanların büyüklükleri (m²) alınmıştır. Binanın amortisman maliyeti toplam kullanılan alana bölünerek, metrekare başına amortisman maliyeti hesaplanır.

Endirekt işçilik maliyetlerinin dağıtılmasında, dağıtım anahtarı olarak, “personel sayısı” kullanılmıştır. Birim endirekt işçilik maliyeti, toplam endirekt işçilik maliyetinin tüm maliyet yerlerinde çalışan personel sayısına bölünmesiyle hesaplanır.

Doğrudan dağıtım yöntemi olarak da adlandırılan basit dağıtım yönteminde; yardımcı maliyet yerlerindeki maliyetler direkt olarak uygun dağıtım anahtarları vasıtasıyla esas maliyet yerlerine dağıtılır. Bu yöntemde, maliyetler yardımcı maliyet yerleri arasında dağıtılmaz.

Basamaklı dağıtım yöntemine, şelale veya kademeli dağıtım yöntemleri de denilmektedir. Bu yöntemde, yardımcı maliyet yerlerinde toplanan maliyetler, uygun dağıtım anahtarları aracılığıyla hem kendi aralarında hem de esas maliyet yerlerine dağıtılır. Bu yöntemde; dağıtıma tabi tutulacak olan yardımcı maliyet yerleri öncelikle belirli yöntemler kullanılarak kendi aralarında sıralanır. Sıralama önemlidir. Çünkü, sıralamanın değişmesi esas maliyet yerlerinin yardımcı maliyet yerlerinden alacakları tutarların değişmesine sebep olur.

Metrekare başına temizlik maliyeti = 8.250 / 1.150

= 7,17 ₺'dir.

Isı merkezi yardımcı maliyet yerinde toplanan ve dağıtılması gereken maliyet tutarı;

4.150 + 2.850 = 7.000 ₺

Radyatör başına ısı maliyeti = 7.000 ₺ / 70 adet = 100 ₺/radyatör

Göz maliyet yerinin ısı merkezinde toplanan maliyetlerden aldığı pay ise;

25 * 100 = 2.500 ₺'dir.

Yemekhane yardımcı maliyet yerinde toplanan ve dağıtılması gereken maliyet tutarı;

5.200 + 4.800 + 800 = 10.800 ₺

Personel başına düşen yemekhane maliyeti;

10.800 / 90 = 120 ₺/kişi

Kalp maliyet yerinin Yemekhane yardımcı maliyet yerinde toplanan maliyetlerden aldığı pay;

30 * 120 = 3.600 ₺'dir.

Sağlık kurumlarında hasta maliyetlerini hesaplamada bir diğer kritik aşama esas maliyet yerlerinde toplanan maliyetlerin hastalara dağıtılmasıdır. Yapılan bu işleme üçüncü dağıtım denilir ve maliyetlerin dağıtılmasında son aşamadır. Diğer aşamalarda olduğu gibi, üçüncü dağıtım aşamasında da en önemli unsur, esas maliyet yerlerinde toplanan maliyetlerin hastalara dağıtılmasında uygun dağıtım anahtarlarının belirlenmesidir.

Göz polikliniğinde bir hastanın maliyeti;

32.400 / 120 = 270 ₺/hasta

Hastalara maliyet merkezlerindeki maliyetler dağıtılırken şu dağıtım anahtarları da kullanılabilmektedir;

• Her bir hastalık türüne göre hasta sayısı,
• Her bir hasta türüne (çocuk-yaşlı, kadın-erkek) göre hasta sayısı,
• Bölümlerdeki yatan hasta sayısı,
• Bölümlerde yatan hasta gün sayısı,
• Ameliyathanede geçen süre sayısı.