SAĞLIK KURUMLARINDA KALİTE YÖNETİMİ

Kalite iyileştirme araçları birtakım problem çözme çabalarına odaklanmada ve yöneticilere proje geliştirme sürecinde ve sonuçların düzenli olarak kaydedilerek belge takibi yapılabilmesi konusunda yarar sağlar.

Kalite geliştirmede en yaygın olarak kullanılan araçlar; temel, yönetim, yaratıcılık, istatistik, tasarım ve ölçüm araçları olmak üzere altı kategoride incelenmiştir.

İlk dört araç (akış şeması, neden-sonuç diyagramı, Pareto diyagramı ve çetele tablosu) temelde süreci anlamak, süreçlerin performansı ile ilgili problemlerin potansiyel nedenlerini belirlemek ve en yaygın nedenleri göstermek için kullanılmaktadır. Diğer araçlar ise daha kesin veri analizleri için kullanılmaktadır.

Akış şeması, bir işlemin tamamlanması için süreçlerin her bir adımını mantıksal ve doğru bir sırayla gösteren bir haritadır. Dolayısıyla akış şeması, yeni bir süreç veya sistem planı üzerinde çalışan veya mevcut bir süreci geliştirmek isteyen bir ekip için iyi bir başlangıç noktasıdır.

Ayrıca, akış sırasında sürecin özelliğine göre oluşacak engeller veya yönlendirmeleri dikkate alarak geri bildirim döngülerinin uygun yerlere yerleştirilmelerine özen gösterilmelidir.

Çok çeşitli alanlarda çeşitli süreç ve işlerden oluşan problemlerin ortaya çıkartılması ve çözüm önerileri geliştirilmesinde etkili bir yöntem olan neden-sonuç diyagramının sağladığı genel yararları aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz:
• Sorunların üzerine giden aktif bir yöntemi geliştirir.
• Diyagramın hazırlanması, iletişimi güçlendirir.
• Herkesin dikkatini bir noktaya toplamasını sağlar.
• Başlı başına eğitici bir çalışmadır, herkesin bilgisini geliştirir.
• Verilerin toplanmasını ve konuya bilimsel biçimde yaklaşmayı sağlar.
• Konuya hâkimiyeti sınamak için eşsiz bir tekniktir.
• Tüm sorunlara uygulanabilir.

Pareto analizi ilk defa bir İtalyan ekonomist olan Vilfredo Pareto tarafından kullanılmıştır. Bu ekonomist, İtalya’daki zenginliğin %80’lik kısmının, nüfusun %20’lik kısmı tarafından sahiplenildiğini ileri sürmüştür.   80-20 kuralı olarak da bilinen bu yöntem, sorunların %80’inin, yerine getirilen işlemlerin %20’sine dayandığı mantığı ile problemi oluşturan nedenleri derecelendirir. Böylece en önemli nedenlere odaklanılmasını sağlar.

Balık kılçığı diyagramında yaygın olarak kullanılan iki yöntem vardır. Bunlardan birinci yöntem, hizmet süreçleri ile ilgili sorunları gösteren 4P’dir (People-İnsanlar, Proceduresİşlemler, Policies-Politikalar, Plant-Tesis) (Şekil 6.2). İkincisi ise, üretim süreçleri veya teknoloji ile ilgili sorunları gösteren 4M’dir (Manpower-İşgücü, Materials-Malzeme, Methods- Yöntem, Machinery-Makine )

Pareto analizi ilk defa bir İtalyan ekonomist olan Vilfredo Pareto tarafından kullanılmıştır. Bu ekonomist, İtalya’daki zenginliğin %80’lik kısmının, nüfusun %20’lik kısmı tarafından sahiplenildiğini ileri sürmüştür. Daha sonra Juran tarafından “Pareto İlkeleri”nin farklı durumlar için de kullanılabileceği bulunmuştur.

Kontrol grafikleri sayısallaştırılabilen hemen her sürece uygulanabilir. Örneğin, bir
hizmet kuruluşunda günlük, haftalık ve aylık gelen müşteri şikâyetleri, tenis, basketbol, voleybol gibi sporlarda sporcuların attığı sayılar, sağlık sektöründe hatalı ve doğru teşhis oranları ve hekimlerin mesleki performanslarının yordanması gibi konular da dâhil olmak üzere birçok konuda yararlanılan kontrol grafikleri; genel olarak teşhis, kontrol ve teyit olmak üzere üç amaç için kullanılır.

Sorun analizinde etkin olan dağılım diyagramları, iki özellik arasındaki ilişkiyi göstermek amaçlı kullanılır. Bu sayede değişkenlerden birisinin standarttan sapması sonucu diğer değişkeni nasıl etkileyeceği öngörülebilir duruma gelecektir. Problem üzerinde etkili olabileceği düşünülen faktörlerin sorun üzerindeki etki derecelerini tespit etmek amacıyla dağılım diyagramları kullanılır. X ve Y olarak gösterilen iki istatistik serinin artış ve azalışları birbirini etkiliyorsa, bu iki seri verileri arasında bir korelasyon (ilişki) var demektir.

İlgi veya Yakınlık Diyagramı Jiro Kawakita adlı bir Japon antropolog tarafından 1960’larda geliştirilmiştir.

Bu yöntemde matris diyagram verileri derecelendirilerek ve düzenlenerek, bilginin sadeleştirilmesi sağlanır. Matris diyagramında gösterilen elemanlar arasındaki ilişkiler, kesişen hücreler arasındaki sayısal verilerin derecelendirilmesi ile oluşur. Yönetim araçlarının içerisinde sayısal analiz metoduna sahip önemli bir araçtır.

İlk kez Japonya’da Shigeo Shingo tarafından ortaya atılan bu yöntem, hatalı ürün sayısının minimizasyonunu, sıfır düzeyine çekilmesini ve böylelikle maliyetlerin düşürülmesini hedefler.Poka-Yoke sistemini, herhangi bir uygulamanın doğru olup olmadığını görme, dinleme, dokunma gibi duyuların yardımı ile kolayca belirleme olanağı veren araç-gereçler olarak ifade edebiliriz. Dolayısıyla bu araç-gereçlere örnek olarak; ışıklı ve sesli alarm sistemlerini, alarm zillerini, yanıp sönen uyarı lambalarını, renk kodlamalarını, ortak parçalara ortak renk uygulamasını ve uyarıcı renk kodlamalarını verebiliriz.

Akış diyagramı genelde süreci anlamak ve potansiyel neden belirlemek için kullanılan temel araçlardandır.

Bu gruba giren araçlar, kişilerin yaratıcı fikirlerini ortaya çıkarmaya yardımcı olan araçlardır. Dolayısıyla, sorunlara yaratıcı çözümler geliştirmeye ve fırsatların kaçırılmadan değerlendirilmesini sağlamaya yardımcı olmak için tasarlanmışlardır.

Yaratıcılık araçları, kişilerin yaratıcı fikirlerini ortaya çıkarmaya yardımcı olan araçlardır. Dolayısıyla, sorunlara yaratıcı çözümler geliştirmeye ve fırsatların kaçırılmadan değerlendirilmesini sağlamaya yardımcı olmak için tasarlanmışlardır. Bu araçlar, sabit bir liste olarak bilinmemekle birlikte, genellikle beyin fırtınası, zihin haritaları, Edward de Bono tarafından geliştirilen altı düşünme şapkası ve benzerlerini içermektedir. Bu araçlar, süreçlerin incelenmesine ve değerlendirilmesine yardımcı olarak, yeni yollar ve benzersiz çözümler geliştirme imkânı sağlarlar.

Pareto diyagramları hazırlanırken aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir:
• Sınıflandırmalarda değişiklikler denenerek farklı Pareto diyagramları oluşturulabilir.
• Özellikle “Diğerleri” sınıfının yüzdesi küçük tutulmalıdır. Aksi takdirde sınıflandırmanın düzgün yapılmadığı anlaşılır.
• Verilere mali anlamlar yükleyerek dikey eksene bu değerleri taşımak daha isabetli sonuçlar verir.

Pareto Diyagramı Oluşturma Aşamaları
Herhangi bir problem veya sorunla ilgili olarak Pareto diyagramı oluşturmak için izlenmesi gereken adımları aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:
1. Veri sınıflandırma yönteminin belirlenmesi (örneğin, problem, uygunsuzluğun türü vb.).
2. Özellikleri sıralamada neyin kullanılacağına karar verilmesi (örneğin, sayı, para birimi vb.).
3. Belirlenen zaman aralığı için gerekli olan tüm verilerin toplanması.
4. Veri değerlerinin özetlenmesi.
5. Sınıflandırmaların en büyükten en küçüğe doğru sıralanması.
6. Gerekirse birikimli yüzdelerin hesaplanması.
7. Pareto şemasının oluşturulması.
8. Çok önemli veya kayda değer olan birkaçının belirlenmesi.

Kontrol grafikleri, özel veya kaynağı bilinen sebeplerden meydana gelen değişimleri, süreçlerin kendisine özgü olan şans değişimlerinden ayırt etmek için kullanılan bir araçtır.