SAĞLIK KURUMLARINDA KALİTE YÖNETİMİ

Sürekli kalite iyileştirmenin özellikleri arasında; "Geleneksel, bölümsel ve mesleki hatların ötesine geçen çok disiplinli bir yaklaşımın geliştirilmesi yerine tek bir disiplin üzerine odaklanma" yer almamaktadır. Bunun yerine; "Geleneksel, bölümsel ve mesleki hatların ötesine geçen çok disiplinli bir yaklaşımın geliştirilmesi" yer almaktadır.

Toplam Kalite Yönetimi, hasta bakım hizmetlerinin ve bu hizmetleri destekleyen örgütsel süreçlerin sunumunun sürekli olarak geliştirilmesi yoluyla, hem verimliliğin, hem de sadece klinik boyutu değil finansal, yönetsel ve hasta memnuniyeti ölçülerini de içeren kalitenin iyileştirilmesini amaçlayan bir sistem ya da süreç” olarak tanımlanmaktadır.

PUKÖ (Planla-Uygula-Kontrol Et-Önlem Al) Döngüsü, Shewhart’ın başlattığı daha sonra Deming’in geliştirdiği bir döngüdür. Sağlık işletmeleri açısından ele alındığında önemli bir husus; kalite iyileştirme faaliyetlerinin kalite araç ve teknikleri kullanılarak sistematik bir yaklaşımla özellikle hasta ve yakınlarının memnuniyetsizliği, süreçlerin hedeflendiği şekilde yürütülememesi ve kaynak israfı gibi problemli alanlara odaklanması gerekliliğidir.

PUKÖ döngüsü aşağıda açıklanan dört aşamadan oluşmaktadır;

FOCUS-PDCA Modeli, UKÖ (PDCA) döngüsü üzerine inşa edilen ve özellikle Amerika’daki hastane işletmelerinde süreç iyileştirme çalışmalarında kullanılan model, etkili bir performans iyileştirme stratejisi olarak kendini kanıtlamıştır. FOCUS-PDCA modelinin en önemli özelliklerinden birisi de iyileştirilmesi gereken bir sürece PUKÖ uygulanması ile sürecin performansının maksimize edilmesinin sağlanabilmesidir.

Yalın düşüncenin beş temel prensibi; değerin tanımlanması, değer akışının belirlenmesi, değer akışının sürekliliğinin sağlanması, müşterinin ürünü çekmesine izin verilmesi ve mükemmellik olarak belirtilmektedir.

5S ifadesi, yöntemin Japonca beş kelimesinin baş harflerinin birleşiminden gelmektedir. Bu kelimeler sırasıyla; Seiri=Sınıflandır, Seiton=Sırala, Seiso=Sil, Seiketsu=Standartlaştır
ve Shitsuke=Sürdür anlamlarını ifade etmektedir.

Altı sigma, her türlü ürün, süreç ve işlemlerdeki hataların neredeyse tamamen ortadan kaldırılmasını amaçlayan, sistematik ve veriye dayalı bir iyileştirme yaklaşımıdır.

Sağlık hizmetlerinde modern kalite iyileştirmeyi başlatan ilk çaba, 1987 yılında başlayıp sekiz ay süren “sağlık hizmetlerinde kalite iyileştirme ulusal demonstrasyon projesi” gibi görünmektedir. Bu proje, endüstride başarılı olan kalite iyileştirme tekniklerinin sağlık kuruluşlarında da uygulanabileceğini açıkça göstermiştir. Bu projeden, sonraki kalite iyileştirme çabaları için on önemli ders çıkarılmıştır:

• Kalite iyileştirme araçları, sağlık hizmetlerinde çalışabilir.
• Sağlık bakım süreçlerini iyileştirmede çapraz fonksiyonlu ekipler değerlidir.
• Sağlık hizmetlerinde kalite iyileştirme için faydalı pek çok veri bulunmaktadır.
• Kalite iyileştirme yöntemlerini kullanmak eğlencelidir.
• Kötü kalitenin maliyeti yüksektir ve tasarruflar yapılabilir.
• Doktorları katmak zordur.
• Eğitim ihtiyacı erken ortaya çıkar.

Sürekli kalite iyileştirme programlarının başarısını etkileyen birçok faktör vardır. Önemli başarısızlık nedenlerinden bazıları şunlardır:

Sürekli kalite iyileştirme, hem bir yaklaşımdır hem de bir örgütte yapılabilecek üç tür performans iyileştirme girişiminden birinin adıdır:
• Yerel iyileştirme çabaları.
• Örgütsel öğrenme.
• Süreçlerin yeniden yapılandırılması (process reengineering).

Bir kalite iyileştirme yaklaşımı olan TKY, müşteri ihtiyaçlarını, isteklerini ve beklentilerini karşılama ve aşma sürecidir. TKY ve Sürekli Kalite İyileştirme terimleri genellikle birbirinin yerine kullanılmaktadır. SKİ’nin [ve TKY’nin] bir dizi ayırt edici özellikleri ve fonksiyonları vardır. Bu özellikler ve fonksiyonlar çoğu kez iyi yönetimin özü olarak tanımlanır ve şunları içerir:
• Örgütün dış çevresini anlama ve buna uyarlanma.
• Süreçleri incelemek ve iyileştirmek için klinisyenler ve yöneticileri güçlendirme (empowering).
• Müşteri tercihlerinin kalitenin en önemli belirleyicileri olduğu ve müşteri teriminin hem süreçteki hastaları hem de hizmet sunucularını içerdiği normunun benimsenmesi.
• Geleneksel, bölümsel ve mesleki hatların ötesine geçen çok disiplinli bir yaklaşımın geliştirilmesi.
• Planlı, açıkça belirtilmiş sürekli değişim ve uyarlama felsefesinin benimsenmesi.
• Planlanmış örgütsel öğrenme yoluyla en iyi uygulamaların yerine getirilmesini sağlayacak mekanizmaların kurulması.
• Süreç analizi ve değişime rasyonel, veriye dayalı ve işbirlikçi bir yaklaşımın benimsenmesi için motivasyon sağlama.

Ölçüm ve İstatistiksel Yaklaşım: Kaliteye modern yaklaşım, tamamen bilimsel ve istatistiksel düşünmeye dayanır. Kalite yönetimi, “Kalite neden düşer?” bilimsel sorusundan hareket eden mühendisler, istatistikçiler,
fizikçiler, psikologlar ve diğerleri tarafından geliştirilmiştir. Bu öncüler, üretim süreçlerinin iyileştirilmesinde, genel bilimsel yöntemin çok önemli olduğu görüşünü geliştirmiştir.

Üçüncü düzeyde katılım, örgüt çapında gerçekleştirilir. Örgütsel düzeydeki TKY uygulamaları öncelikle kuruluşun görev tanımı, yönetim politikaları ve hedeflerinde kendisini ifade eder. Böylece TKY’nin yenilikçi yönetim anlayışının firmanın tüm süreçlerine yayılımı ve toplam katılımın sağlanması için sistematik bir hareket başlatılmış olur.

Kalite iyileştirmede kullanılan modeller; bir problemi ele almayı, bir fırsatı değerlendirmeyi ya da yeni bir süreç tasarlamayı amaçlayan planlanmış ekip çalışmalarıdır. Tüm modellerin ortak bir kavramsal ve teorik temeli paylaşmaları, temelde farklı olmadıklarını göstermektedir. Bu çerçevede özünde bir gelişmeyi ifade eden, işletmelerin kalite iyileştirme çalışmalarında kullandıkları çeşitli modeller geliştirilmiştir. Aşağıda bu modellerden İyileştirme Modeli, FOCUS-PDCA Modeli, Juran Enstitüsünün Kalite İyileştirme Modeli, Yalın Düşünce ve Altı Sigma açıklanmıştır.

PUKÖ döngüsünün ilk aşaması olan planlama aşamasında, kalite iyileştirmeye ihtiyacıolan alanlar tespit edilir. Bu alanlar, yüksek maliyetli, yüksek hacimli ve yüksek riskli alanlar olabileceği gibi işletmenin istediği düzeyde iyi sonuçların elde edilemediği alanlar da olabilir. Daha sonra belirlenen bu alan ile ilgili iyileştirme planı yapılır.

Juran Enstitüsü tarafından geliştirilen kalite iyileştirme modeli; projenin tanımlanması ve organizasyonu, teşhis yolculuğu, iyileştirme yolculuğu ve kazançların elde tutulması aşamalarından oluşmaktadır. Bu model en yaygın biçimde ABD, Kanada, Avustralya, İngiltere ve Avrupa’da kullanılmaktadır.

Yalın düşüncenin beş temel prensibi vardır. Bu prensipler şu şekilde sıralanabilir:
• Değerin tanımlanması: Değer, müşteri ihtiyaçlarını belirli bir zaman diliminde, uygun bir fiyatla karşılayan ve belirli özelliklere sahip ürün veya hizmeti ifade etmektedir.
• Değer akışının belirlenmesi: Üretimin başlangıcından sonuna kadarki akışı belirleyerek, değer oluşturmayan (israf) süreçlerin ortadan kaldırılmasını esas alır.
• Değer akışının sürekliliğinin sağlanması: Üretimin müşteri istek ve beklentileri doğrultusunda talep edilen miktar ve zamanda gerçekleştirilmesi sağlanmalıdır.
• Müşterinin ürünü çekmesine izin verilmesi: Müşterinin talebi olmadan üretim başlatılmamalıdır. Böylece fazla üretimden kaynaklanan israfın önüne geçilmiş olacaktır.
• Mükkemmellik: Süreçlerin mükemmelliğe ulaşması için sürekli iyileştirmeler yapılmalıdır.

Kanban, hastanelere malzeme ve stok yönetimi için basit ama etkili bir yöntem sunmak üzere, standartlaştırılmış iş, 5S ve görsel yönetim kavramlarını temel alan bir Yalın yöntemidir. Kanban kelime anlamı olarak “sinyal”, “kart” veya “işaret” olarak çevrilen Japonca bir kelimedir.

Yeşil Kuşak: İyileştirme takımı üyelerine verilen addır. İyileştirme faaliyetlerini bizzat yürüten icracı personeldir.