SAĞLIK KURUMLARINDA KALİTE YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 8

Hastaneler Akreditasyonu Birleşik Komisyonu (Joint Commission on Accreditation of Hospitals-J.C.A.H.) olarak A.B.D.’de 1951 yılında kurulan ve daha sonra 1987 yılında hastaneler dışındaki sağlık kuruluşları için de akreditasyon programları geliştirmesiyle Sağlık Kuruluşları Akreditasyonu Birleşik Komisyonu (Joint Commission on Accreditation of Health Care Organizations- J.C.A.H.O.) olarak ismini değiştiren kuruluş, hasta güvenliği konusunda değişik çalışmalar yapmaktadır. 1996 yılında J.C.A.H.O. Amerikan Tıp Birliği ile Annenberg’de sağlık hizmetlerinde hata konulu ilk multidisipliner konferansı toplamış, hasta güvenliği konusunda standartlar geliştirmiş ve hasta güvenliği izleme politikalarını oluşturmuştur.

Lüksemburg’da 2005 yılında yapılan konferansta Avrupa Birliği hasta güvenliği konusunda bazı kararlar almıştır. Alınan bu kararlar ise şunlardır:
• Hasta güvenliği konusunda Avrupa Birliği ve üye ülkelerin faaliyetlerinin tartışılacağı bir Avrupa Birliği forumu oluşturmak,
• Hasta güvenliği konusunun anlaşılması için Dünya Sağlık Örgütü’yle ittifak oluşturmak ve “Avrupa Birliği Çözüm Bankası” ile “İyi Uygulamalar” örnek ve standartlarını geliştirmek,
• Ulusal seviyede yürütülen hasta güvenliği projelerini desteklemek,
• Hasta güvenliği konusunda Avrupa Birliği’nde düzenlemeler yapmak,
• Tıbbi teknoloji ve güvenlik alanında uluslararası standartlar geliştirmeyi desteklemek,
• Sağlık çalışanları arasında hasta bilgisinin elde edilebilirliğini sağlayacak, aynı zamanda kişisel bilgilerin mahremiyeti ve gizliliğini koruyacak düzenlemeler yapmak.

Sağlık Bakanlığı tarafından 6 Nisan 2011 tarihinde kamu, üniversite ve özel sektör ikinci ve üçüncü basamak sağlık kurumlarında hasta ve çalışan güvenliğinin sağlanmasına dair “hasta ve çalışan güvenliği için güvenli hizmet sunumu ve güvenli bir ortam sağlanmasına, hizmet sunumunda kalitenin artırılmasına, sağlık kurumunda hasta ve çalışanlar için muhtemel risklerin belirlenmesine, bu risklerin giderilmesi için uygun yöntem ve tekniklerin belirlenmesine ve hizmet içi eğitimler ile güvenli hizmet sunumu ve güvenli çalışma ortamının sürdürülebilirliğinin sağlanmasına yönelik usul ve esasları düzenleyen” yönetmelik yayımlanmıştır. Sağlık kurumlarında hasta ve çalışan güvenliği konusunda ortak uygulamalar ise şunlardır:
Enfeksiyonların kontrolü ve önlenmesi ile ilgili olarak;
• Enfeksiyonların kontrolü ve önlenmesine yönelik bir programın hazırlanması,
• Hastane enfeksiyonlarının izlenmesine yönelik sürveyans çalışmalarının yapılması,
• El hijyeninin sağlanmasına yönelik düzenlemelerin yapılması,
• İzolasyon önlemlerinin alınması,
• Temizlik, dezenfeksiyon ve sterilizasyon uygulamalarının gerçekleştirilmesi.

Sürekli kalite iyileştirme, hem bir yaklaşımdır hem de bir örgütte yapılabilecek üç tür performans iyileştirme girişiminden birinin adıdır:
• Yerel iyileştirme çabaları.
• Örgütsel öğrenme.
• Süreçlerin yeniden yapılandırılması (process reengineering).

Bir kalite iyileştirme yaklaşımı olan TKY, müşteri ihtiyaçlarını, isteklerini ve beklentilerini karşılama ve aşma sürecidir. TKY ve Sürekli Kalite İyileştirme terimleri genellikle birbirinin yerine kullanılmaktadır. SKİ’nin [ve TKY’nin] bir dizi ayırt edici özellikleri ve fonksiyonları vardır. Bu özellikler ve fonksiyonlar çoğu kez iyi yönetimin özü olarak tanımlanır ve şunları içerir:
• Örgütün dış çevresini anlama ve buna uyarlanma.
• Süreçleri incelemek ve iyileştirmek için klinisyenler ve yöneticileri güçlendirme (empowering).
• Müşteri tercihlerinin kalitenin en önemli belirleyicileri olduğu ve müşteri teriminin hem süreçteki hastaları hem de hizmet sunucularını içerdiği normunun benimsenmesi.
• Geleneksel, bölümsel ve mesleki hatların ötesine geçen çok disiplinli bir yaklaşımın geliştirilmesi.
• Planlı, açıkça belirtilmiş sürekli değişim ve uyarlama felsefesinin benimsenmesi.
• Planlanmış örgütsel öğrenme yoluyla en iyi uygulamaların yerine getirilmesini sağlayacak mekanizmaların kurulması.
• Süreç analizi ve değişime rasyonel, veriye dayalı ve işbirlikçi bir yaklaşımın benimsenmesi için motivasyon sağlama.

Ölçüm ve İstatistiksel Yaklaşım: Kaliteye modern yaklaşım, tamamen bilimsel ve istatistiksel düşünmeye dayanır. Kalite yönetimi, “Kalite neden düşer?” bilimsel sorusundan hareket eden mühendisler, istatistikçiler,
fizikçiler, psikologlar ve diğerleri tarafından geliştirilmiştir. Bu öncüler, üretim süreçlerinin iyileştirilmesinde, genel bilimsel yöntemin çok önemli olduğu görüşünü geliştirmiştir.

Üçüncü düzeyde katılım, örgüt çapında gerçekleştirilir. Örgütsel düzeydeki TKY uygulamaları öncelikle kuruluşun görev tanımı, yönetim politikaları ve hedeflerinde kendisini ifade eder. Böylece TKY’nin yenilikçi yönetim anlayışının firmanın tüm süreçlerine yayılımı ve toplam katılımın sağlanması için sistematik bir hareket başlatılmış olur.

Kalite iyileştirmede kullanılan modeller; bir problemi ele almayı, bir fırsatı değerlendirmeyi ya da yeni bir süreç tasarlamayı amaçlayan planlanmış ekip çalışmalarıdır. Tüm modellerin ortak bir kavramsal ve teorik temeli paylaşmaları, temelde farklı olmadıklarını göstermektedir. Bu çerçevede özünde bir gelişmeyi ifade eden, işletmelerin kalite iyileştirme çalışmalarında kullandıkları çeşitli modeller geliştirilmiştir. Aşağıda bu modellerden İyileştirme Modeli, FOCUS-PDCA Modeli, Juran Enstitüsünün Kalite İyileştirme Modeli, Yalın Düşünce ve Altı Sigma açıklanmıştır.

PUKÖ döngüsünün ilk aşaması olan planlama aşamasında, kalite iyileştirmeye ihtiyacıolan alanlar tespit edilir. Bu alanlar, yüksek maliyetli, yüksek hacimli ve yüksek riskli alanlar olabileceği gibi işletmenin istediği düzeyde iyi sonuçların elde edilemediği alanlar da olabilir. Daha sonra belirlenen bu alan ile ilgili iyileştirme planı yapılır.

Juran Enstitüsü tarafından geliştirilen kalite iyileştirme modeli; projenin tanımlanması ve organizasyonu, teşhis yolculuğu, iyileştirme yolculuğu ve kazançların elde tutulması aşamalarından oluşmaktadır. Bu model en yaygın biçimde ABD, Kanada, Avustralya, İngiltere ve Avrupa’da kullanılmaktadır.

Yalın düşüncenin beş temel prensibi vardır. Bu prensipler şu şekilde sıralanabilir:
• Değerin tanımlanması: Değer, müşteri ihtiyaçlarını belirli bir zaman diliminde, uygun bir fiyatla karşılayan ve belirli özelliklere sahip ürün veya hizmeti ifade etmektedir.
• Değer akışının belirlenmesi: Üretimin başlangıcından sonuna kadarki akışı belirleyerek, değer oluşturmayan (israf) süreçlerin ortadan kaldırılmasını esas alır.
• Değer akışının sürekliliğinin sağlanması: Üretimin müşteri istek ve beklentileri doğrultusunda talep edilen miktar ve zamanda gerçekleştirilmesi sağlanmalıdır.
• Müşterinin ürünü çekmesine izin verilmesi: Müşterinin talebi olmadan üretim başlatılmamalıdır. Böylece fazla üretimden kaynaklanan israfın önüne geçilmiş olacaktır.
• Mükkemmellik: Süreçlerin mükemmelliğe ulaşması için sürekli iyileştirmeler yapılmalıdır.

Kanban, hastanelere malzeme ve stok yönetimi için basit ama etkili bir yöntem sunmak üzere, standartlaştırılmış iş, 5S ve görsel yönetim kavramlarını temel alan bir Yalın yöntemidir. Kanban kelime anlamı olarak “sinyal”, “kart” veya “işaret” olarak çevrilen Japonca bir kelimedir.

Yeşil Kuşak: İyileştirme takımı üyelerine verilen addır. İyileştirme faaliyetlerini bizzat yürüten icracı personeldir.

Geleneksel yaklaşımda, ortaya çıkan bu hataların nedeni dikkatsizlik ya da beceriksizlik, ihmal gibi bireysel nedenler olarak görülmekte; dikkatli, yetenekli ve profesyonel
sağlık çalışanlarının hata yapmaması gerektiği düşünülmektedir

Tıpta Kötü Uygulama (Mispractice / Malpractice): Dünya Tabipler Birliği’ne göre; hekimin tedavi sırasında standart tedaviyi yapmaması ya da beceri eksikliği veya hastaya tedavi vermemesi, ihmal ile oluşan zarardır.

Tıpta Kötü Uygulama (Mispractice / Malpractice): Dünya Tabipler Birliği’ne göre; hekimin tedavi sırasında standart tedaviyi yapmaması ya da beceri eksikliği veya hastaya tedavi vermemesi, ihmal ile oluşan zarardır.

Astım, miyokard infarktüsü (MI) geçirmiş kronik hastalığı olan hastalarda steroid inhalatör, aspirin, beta-blokerler ve lipit seviyesini düşürücü ilaçların kullanılmaması yetersiz kullanım kapsamına girmektedir.

Literatürde kullanılan bir başka tanım ise, hastada çok ciddi zararlara yol açan, hatta
ölümle sonuçlanabilen, beklenmeyen ve kabul edilemez olarak tanımlanan vahim olay
(Sentinel Event) kavramıdır. Örneğin; yanlış taraf cerrahisi, yanlış hastaya yanlış cerrahi müdahale girişimleri gibi acilen araştırılması ve değerlendirilmesi gereken ciddi olaylar bu grupta değerlendirilmektedir.

Uygunsuz uygulama: Bilinen alerjisi olmasına rağmen ilacın hastaya uygulanmasıdır.

Sistem yaklaşımında temel düşünce “insan hata yapabilir, en iyi organizasyonda bile hata beklenmelidir” yaklaşımıdır. Hata, görünen nedenden daha çok sistemden kaynaklanan, örgütsel süreçlerin ortaya çıkardığı, insan doğasına ters olan etkenlerin bir sonucudur.