SAĞLIK KURUMLARINDA İLETİŞİM - Deneme Sınavı - 12

Terminal dönemde hasta yakınları stres, belirsizlik, yaşam biçiminde değişiklik ve buna ek olarak hastanın bağımlı olmasından ve  bakım yüklerinin artmasından kaynaklanan uykusuzluk, ümitsizlik, depresyon, tükenmişlik duyguları yaşar.

Yas sürecinin yaşanma şekli genellikle üç aşama ile tanımlansa da bu aşamalar bireyden bireye değişebilmektedir.
1. İlk aşama “şok ve inkâr”dır.
2. İkinci aşama “sıkıntı, huzursuzluk hâli ve geri çekilme”,
3. Üçüncü aşama ise “yeniden yapılanma” sürecidir.

İşitme kayıplarının sınıflandırılması konusunda da şu ayrım dikkati çeker:
1. İletim tipi işitme kaybı: Dış kulak yolu ve orta kulak kaynaklı patolojiler nedeniyle  oluşan işitme kaybıdır.
2. Sensörinöral işitme kaybı: İşitme kaybı  koklea ve daha sonraki bölümleri içeriyorsa sensorinöral işitme kaybı olarak tanımlanır.
3. Mikst (karışık) işitme kaybı: İletim ve  sensörinöral işitme kayıplarının birarada görülmesidir.
4. Santral işitme kaybı: Problem beynin korteks adı verilen bölgesindedir.
5. Fonksiyonel/organik olmayan işitme kaybı: Kişinin herhangi bir nedenle işitme kaybı var gibi davranması ya da gerçekten işitme kaybının olduğuna inanması ile ortaya çıkan durumdur.

“Sen dili” suçlayıcıdır. Davranıştan çok kişiliğe yöneliktir. Kişiyi incitir, kırar. Savunmaya geçmesine neden olur. “Ben dili” ise savunmaya itmez. Suçluluk hissettirmez. Yakınlaşma sağlar. Konuşan kişiyi rahatlatır. Duygu ve düşünceyi ifade eder. Burada “bana bağırdığın zaman çok üzülüyorum” ifadesinde “ben dili” kullanılmıştır. Diğer ifadeler karşıdaki kişiyi hedef almaktadır.

Hasta merkezli sağlık hizmetlerinin nitelikleri arasında şunlar sayılabilir:
a. Sağlık hizmetlerine ulaşım,
b. Hasta ile etkin iletişim,
c. Enformasyon sistemleri,
d. Hizmet koordinasyonu,
e. Bütünleştirilmiş ve uyumlu takım çalışması
f. Ulaşılabilir enformasyon

Bu durumda tüm maddeler hasta merkezli sağlık hizmetlerinde önemlidir.

Anamnez:  Hastanın teşhis amaçlı olarak öyküsünü anlattığı süreç

Hastadan hekime kesin bilgi aktarımı hekim ile hasta arasındaki iletişimi engelleyen değil etkin kılan bir unsurdur.

Yönlendirici sorulardan kaçınılır: İstenen yanıtı almaya yönelik olarak hastayı yönlendirecek sorular tercih edilmez. Yönlendirici sorular, hastanın yanlış bilgi verme olasılığını artırmaktadır.

Empati yeteneği yataklı tedavi birimlerindeki hastalar ile olan ilişkide önemli bir güce sahiptir. En basit tanımıyla empati; kişinin karşısındakinin duygusal durumunu algılayarak aynı duyguyu paylaştığını hissettirecek bir tepki vermesi olarak açıklanabilir.

Yoğun bakım biriminde tedavi gören hastanın durumunun kritik olduğu anlarda sözsüz iletişim önem kazanmaktadır. Hastanın konuşamadığı ve tepki veremediği durumlarda sözsüz iletişime başvurmak gerekmektedir. Dokunmak sözsüz iletişimin en önemli bileşenidir.

Sağlık kurumu düzeyi: Yanlış kaynak kullanımına bağlı olarak giderlerde artış görülür.

Sağlık personelinin aynı hastaya farklı iletişim biçimleriyle yaklaştığı durumlarda etkin ve sağlıklı bir iletişimden bahsetmek söz konusu olamaz. Yoğun bakım biriminde hizmet veren tüm sağlık personelinin aynı hastaya aynı iletişim biçimiyle yaklaşıyor olması gerekmektedir. Bu nedenle hastaya yönelik belirlenen iletişim biçiminin tüm ekibe aktarılması gerektiği önem kazanmaktadır. Bu nedenle III. madde gerekli bir koşul değildir. I ve II doğrudur.

Terminal dönem: Hastanın son günlerini yaşadığı ölüm öncesi dönem.

Kübler-Ross’a göre terminal dönemde olduğunu öğrenen kişi bu süreci beş evrede geçirmektedir:
1. İnkâr: Terminal dönemde olduğunu öğrenen hastanın ilk tepkisi inkâr etmektir. Hasta durumun gerçek olmadığını düşünür, söylenenleri reddeder, kabullenmez.

Prognoz:  Bir hastalığın seyri hakkında öngörüyü, tahmini ve iyileşme şansı olup olmadığını ifade eder. Hastalığın seyrini ve ne kadar süre devam edeceğini tahmin etme.

Hekim–hasta yakını ilişkisinde iletişim; hasta yakınlarının ihtiyaçlarına yanıt verir nitelikte olmalıdır. Bu süreç içerisinde iletişimin üç bileşeni içeriyor olması gerekmektedir:
• Öğreticilik: Hekimin hasta yakınlarına sunduğu bilginin nitelik ve niceliği.
• Hassasiyet: Hasta yakınlarının duygusal durumunu (örn: endişe, stres vb.) dikkate aldığını yansıtan davranışlar.
• Ortaklık sağlama: Hekimin görüşme sırasında hasta yakınlarının düşüncelerini, kaygılarını ve beklentilerini açıklamaya teşvik eden tavır.

Hekimin, hastalığa ve tedavi sürecine ilişkin bilgiyi en basit ifadelerle paylaşmak gerekmektedir. Hekim tıbbi terminoloji içeren sözcükler kullanmamalıdır.

Hekim–hasta yakını ilişkisinde kabul görmüş dört model vardır. Modellerden ilki ve en yaygın olanı “direktif model”dir. Bu modele göre hekim, hastanın tedavi sürecine ilişkin tüm sorumluluğu alan kişidir ve gerekli duyduğu konuları hasta ile paylaşır.

Hasta yakını ile iletişim kurarken açık ve net bir dil kullanılmalıdır. Aşırı bilgi hasta yakınını zorlayabileceğinden önemli bilgiler kısa ve öz biçimde aktarılmalıdır.

Hekim– hasta yakını ilişkisini olumsuz yönde etkileyecek ve genel olarak kabul görmüş iletişim engellerinin varlığı inkâr edilemez. Bunlar ise şöyle görülebilir:
a. Tıbbi detaylardan bahsetmek: Hasta yakınlarının zihnini karıştırmaya neden olacak tıbbi detaylardan sakınmak gereklidir. Buradaki temel nokta hastanın durumunu genel olarak açıklamaktır. Daha sonra hasta yakınının soruları varsa daha ayrıntılı bilgi vermek yerinde olacaktır.