SAĞLIK KURUMLARINDA FİNANSAL YÖNETİM - Deneme Sınavı - 4

Oran analizleri sağlık kurumlarını mali açıdan durumlarını değerlendirmek için sıklıkla kullanılmaktadır. Oran analizi ile ilgili çalışmalar Amerika Birleşik Devletleri hastane sektöründe 1940' lı yıllarda başlamış ve günümüzde bütün hastanelerde kullanılır hale gelmiştir. Türkiye de gerek kamu sağlık kurumlarında, gerekse özel hastanelerde yönetim muhasebesinin olmaması nedeni ile bu tür analiz teknikleri istenilen oranda kullanılmamakta ve finansal kararların alınmasında bilimsel yöntemlerden yeterince yararlanılmamaktadır.

Karşılaştırmalı Tablolar Analizi Tekniği Sağlık kurumlarının birden fazla dönemlerine ait finansal tablolarının birbirini izleyen dönemler bakımından karşılaştırmalı olarak düzenlenmesi ve bu tablolarda yer alan tl ve % farkların zaman içindeki değişimlerinin hesaplanarak yorumlanmasıdır. Karşılaştırma ilk yıl esas alınarak diğer yıllar buna göre değerlendirilerek yapılabilir. Diğer bir karşılaştırma ise, her yılın kendisinden bir önceki yıl ile karşılaştırılarak yapılır. Dinamik nitelikte bir analiz olan bu yöntemin uygulanabilmesi için birden fazla döneme ait finansal tabloya ihtiyaç vardır. Analiz yatay sütunlar esas alınarak yapılır. Sağlıklı analiz yapılabilmesi için, finansal tabloların aynı uzunluktaki süreleri kapsaması gerekir. Finansal tablo kalemlerindeki artış ve azalışların sadece rakamsal olarak ifade edilmesi, finansal değişimi tam olarak yansıtmayabilir. Bu nedenle değişiklikler yüzde olarak hesaplanıp ifade edilir. Bu şekilde örneğin, sağlık kurumunun dönen varlıklarında ya da stoklarında meydana gelen değişimleri rakamsal olarak ve yüzde olarak belirleyip yorumlanma imkânı olmaktadır.

Muhasebe alt dalları şemasında şekil 7.1’de “dış muhasebe” ifadesi bulunmamaktadır.

Yukarıda belirtilmiş olan tanım Genel muhasebeyi ifade eder.

“3354 sayılı sağlık işletmeleri kanunu” hatalı verilmiştir.

Sağlık kurumlarında Genel Bütçe ve Döner Sermaye bütçeleri ile sağlanma imkânı bulunmayan acil ve zorunlu ihtiyaçları karşılamak ve diğer muhasebe sistemlerine bağlı kalmaksızın harcama yapmak üzere kurulmuş bulunan dernek veya vakıf işletmelerine ait muhasebedir.

Sağlık kurumlarında finansal denetim üç başlık altında sınıflandırılmaktadır. Bunlar, Devlet Organlarına Göre Sınıflandırma, Denetim Statüsüne Göre Sınıflandırma, Denetimin Amacına Göre Sınıflandırmadır.

Bu analiz tekniklerinden oran (rasyo) analizi tekniği daha fazla kullanılmaktadır.

Likidite analizine ilişkin oranlar; sağlık kurumunun kısa vadeli borçlarını ödeme yeteneğini ölçmek ve işletme sermayesinin yeterli olup olmadığını belirlemek için hesaplanan oranlar ile yapılan analizlerdir.

Asit-test oranı; sağlık kurumunun hazır değerleri ve süratle paraya çevirebilecekleri değerleri ile kısa vadeli yabancı kaynaklarının ödeme gücünü ortaya koyan bir orandır. Özellikle stokların satılamaması gibi olağanüstü durumlarla karşılaşıldığında kısa vadeli yabancı kaynakları ödeme gücünü ölçmeye yaramaktadır.

Finansal yapı oranları; alacakların özkaynaklar karşısındaki güvence durumunu, borçlanmanın kâr'a olan katkısını ve kaynakların aktiflerin finansmanındaki dağılımları hakkında da bilgi verirler.

Toplam varlık (Aktif) karlılığı; sağlık kurumunu aktifinde yer alan varlıkların sağlık hizmeti sunumunda ne derece kârlı kullanıldığını belirleyen orandır. Diğer bir ifade ile kurumun yapmış olduğu yatırımların kârlılığını göstermektedir.

Maliyet muhasebesi, yönetim muhasebesinin alt birimlerindendir. Diğer seçeneklerde verilenler ise genel muhasebenin alt birimleridir.

Maliyet muhasebesi, işletmelerin mal veya hizmet üretim faaliyetleri ile ilgili finansal bilgileri, mal veya hizmet üretim maliyetlerinin belirlenmesi için kendine özgü teknikler ile kaydeden ve raporlayan bir finansal bilgi sistemidir.

Döner sermaye muhasebesi hastane genel muhasebesinin alt birimlerinden biridir. Diğer seçenekler ise hastane yönetim muhasebesinin alt birimleridir.

Sağlık kurumlarında genel-özel-mahalli bütçe muhasebesinin tutulmasını zorunlu kılan yasal düzenlemeler, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrolü Kanunu, Bütçe Kanunları, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu, 6245 sayılı Harcırah Kanunu, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve bu kanunlara bağlı olarak çıkartılan yönetmelikler, tebliğler, genelgeler ve uygulama talimatlarıdır.

Devlet organlarına göre denetimi; yasama (siyasi) denetimi, yönetsel (yürütme) denetimi, yargı denetimi ve yasama adına denetim olmak üzere dört başlık altında toplanmaktadır.
Yasama (Siyasi) Denetimi: Yasama organı olan Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)’ nde soru, genel görüşme, meclis araştırması, gensoru, meclis soruşturması gibi yollar ve TBMM ihtisas komisyonları tarafından yapılan denetimdir. Sağlık kurumlarının faaliyetleri sıklıkla soru önergesi olarak yasama organında denetime tabi tutulmaktadır. Örneğin bir hastanede yapılmış olan bir ihale soru önergesine konu olabilmektedir.
Yönetsel (Yürütme) Denetimi: Kurum ve kuruluşların oluşturdukları mekanizmalar ile yapılan denetimdir. Yapılış biçimine göre iki başlık altında incelenmektedir.
a. Hiyerarşik Denetim: Üstlerin astlar üzerindeki gözetleme ve kontrol yetkilerini ifade eder. Sağlık kurumlarında başhekimin, hastane müdürünün ve başhemşirenin yaptığı denetimleri örnek olarak verebiliriz.
b. Örgütsel Bazlı Yönetsel Denetim: Örgütsel işlem ve kararların yürütme yetkisine sahip otorite adına denetlenmesidir. Sağlık Bakanlığı Denetim Hizmetleri Başkanlığı, Maliye Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı denetim elemanlarının kamu ve özel sağlık kurumlarına yönelik olarak yaptıkları denetim faaliyetlerini örnek olarak verebiliriz.

Sayıştay, merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu kurumları, sosyal güvenlik kurumları ve mahalli idarelerin gelir ve giderleri ile mallarını TBMM adına denetler. Sayıştay bu kapsamda kamuya ait tüm sağlık kurumlarında gelir, gider ve mal denetimi yapmaktadır. Diğer bir ifade ile Sayıştay kamu sağlık kurumlarının finansal denetimini yapmaktadır.

Uygunluk denetimi, denetimin amacına göre sınıflandırma çeşitlerinden birisidir.

Eğilim yüzdeleri yöntemi ile analiz tekniğine aynı zamanda trend analizi veya indeks analizi adları da verilmektedir.