SAĞLIK KURUMLARINDA BİLGİ SİSTEMLERİ

Sağlık alanında etik kurallar, altı temel amaca hizmet etmektedir. Bunlar aşağıda verilmiştir:
• Kurallarda tanımlanmış temel değerler sağlık enformasyon yönetimi misyonunu temel almaktadır.
• Etik kurallar mesleğin temel değerlerini yansıtmaktadır. Ayrıca karar vermede rehberlik edebilecek bir etik kurallar seti oluşturulmuştur.
• Etik belirsizlikler oluştuğunda veya mesleki zorunluluklardan doğan çatışmalar olduğunda, sağlık enformasyon yönetimi meslek elemanlarına yardım eder.
• Etik kurallar sağlık enformasyon yönetimi meslek elamanlarına kamuya karşı da bir sorumluluk verir.
• Sağlık enformasyon yönetiminin misyon, değer ve etik kurallarının yeni çalışma alanlarına uyarlanmasına yardımcı olur.
• Sağlık enformasyon yönetimi meslek elemanları etik olmayan durumlar ile karşılaştıklarında, bu kurallar onlara açıkça anlaşılabilen bir rehberlik seti olur.

Doğru cevap A'dır.

AHIMA tarafından belirlenen meslek üyelerinin uymaları gereken etik kurallardan bazıları örnek olarak aşağıda verilmiştir.

Sağlık bilgi yönetimi çalışanları;

Doğru cevap B'dir.

Uygunsuz davranışlara örnek:

• Mali ödemeleri kesmek veya artırmak için geriye dönük dokümantasyona izin verme,
• Hekim tarafından tanı konulmadığı halde halde kodlama yapma,
• Faturalandırılmış prosedürleri doğrulayamayan kodlama yapma,
• Uygunsuz bir hizmeti kodlama,
• Diğerleri ile çatışmadan kaçınarak yanlış kodlama yapma,
• Kodlama çalışmasının ihmalini fark ettiğinde bununla ilgilenmeme,
• Çıktıları (ör.: performans verileri) gizleme veya reddetme davranışı gösterme,
• Doktorların lisansları ile ilgili uygun kanallar aracılığı ile bildirilmesi gereken durumları raporlamama,
• Akreditasyon amacı ile doğru olmayan veri kaydı yapma,
• Tamamlanmamış sağlık kayıtlarının gizlenmesi,
• Genetik veya edimsel sağlık bilgisine uygunsuz ulaşmaya izin verme,
• Bir rakip hakkındaki hassas bir bilginin yanlış kullanımı,
• Bireysel gizliliğin ihlali.

Doğru cevap D'dir.

Uygunsuz davranışlara örnek:

Doğru cevap B'dir.

Bilgi emniyeti olan iyi bir programın birkaç tane temel elemanı vardır;
• Sistem spesifikasyonları hassas olan bilgisayar kayıtlarının fiziki emniyeti için kullanılacak bilgileri içermelidir.
• Hastane bilgi dosyalarına doğrudan doğruya ulaşmak için on-line terminalleri kullandığı zaman bilgilere ulaşma ile ilgili olarak dikkatle planlanmış kurallara gerek vardır.
• Projenin sistem analizi safhasında hastane personelinden kimin hangi bilgi dosyasına ulaşacağının tespiti amacıyla dikkatli bir inceleme yapılmalıdır. Kişiye özel bilginin korunma kuralları belirlenmelidir.
• Dikkatle hazırlanmış tanıtma kartlarının kullanılması, belli hassas bilgi dosyalarına ulaşmasına yetki verilen kişileri tanımlamalıdır.
• Bilgisayar terminal kilitleme sistemleri, hastanenin belirli yerlerindeki terminallerin bazı bilgi dosyalarına ulaşmasını yasaklamalıdır; örneğin hastane personel işleri bürosundaki terminal, normal olarak hastalara ait sağlık durumlarını gösteren bilgi dosyalarına ulaşmasına izin vermemelidir. Bunun aksi olarak bakım ünitesindeki terminal ile çalışanlara ait bilgi dosyalarına ulaşmak mümkün olmaz. Dosya kilitleme sistemleri, kullanan bireyin hasta bilgi tanımlama numaralarına uymalı ve yetkisi olmayan kişileri reddetmelidir.

Doğru cevap D'dir.

Elektronik hasta kayıt sistemi herkesin erişimi durumunda her kullanıcının kimliğini ve yetki düzeyini onaylamalıdır. Sistem:
• Erişimin tarih, saat ve yerini kaydetmeli,
• Erişimin yapısını kaydetmeli (görünüm, yaratma, değiştirme veya kopyalama gibi),
• Erişimin kapsam alanını kaydetmeli ve
• Bu tür erişimlerin denetlenmesine olanak sağlamalıdır.

Doğru cevap C'dir.

Sağlık kayıtlarının güvenliğinin sağlanabilmesi için:
• Sistem uygulanabilir olmalıdır.
• Paydaşlar tarafından kolaylıkla erişilebilmelidir.
• Güvenlik hedefleri açıkça tanımlanmalıdır.
• Politikada açıklanan konular doğru bir şekilde tanımlanmalıdır.

Doğru cevap D'dir.

Veriye erişbilecek kişiler aşağıda sıralanmıştır
• Hasta kendi verisine ancak kayıtlı olarak online erişim sağlayabilmelidir.
• Bir aile hekimi ancak kendisine kayıtlı olan hastaların elektronik sağlık kayıtlarına erişebilmelidir.
• Hastanedeki yetkilendirilmiş sağlık çalışanları ise, ancak hastanın giriş tarihinden, taburcu olana kadar geçen zaman içerisinde ve ancak hasta kendisi ile ilgili sağlık kayıtlarının erişimine yazılı olarak onay vermiş ise hastanın elektronik sağlık kayıtlarına erişebilmeli. Ve bu da “geçici bir süreliğine” olmalıdır.
• Sistem yöneticilerine de bir güvenlik katmanı konulmalıdır. Bunun için veritabanı yazılımının gelişmiş güvenlik yönetimi özellikleri kullanılmalıdır.
• Gerektiğinde saat ve/veya gün bazında belirlenen bir sure için bazı kullanıcı ve istemci makinelerin sisteme oturum açmalarına kısıtlama getirilebilmelidir.
• Aynı kullanıcı kodu ile aynı anda birden fazla oturum açılmasına izin verilmemelidir.

Doğru cevap B'dir.

Mahremiyete saygı gösterilmesi ve bunu istemek hakkı;

Doğru cevap B'dir.

1980’de OECD tarafından kişisel verilerin korunması konusunda kabul edilen “Sınır Ötesi Veri Akışları Hakkında Yönlendirici İlkeler” yayınlanmıştır. Bu ilkeler genel olarak kayıt tutmaya ilişkin tarzı belirlemektedir. İlkeler aşağıda verilmiştir.
• Kişisel veri toplanması ve işlenmesinin sınırlılığı ilkesi,
• Kişisel veride kalite ilkesi,
• Kişisel veri toplama ve işlenmesinde amaç belirginliği,
• Amaca uygun kullanım ilkesi,
• Kişisel verilerin korunması için gereken tedbirlerin alınması ilkesi,
• Açıklık ilkesi,
• Kişisel veri konusuna kişinin bireysel katılımı ilkesi,
• Sorumlu tutulabilirlik ilkesi.

Doğru cevap A'dır.

Eski Yunanca’dan gelmekte olan Etic sözcüğünün günümüzdeki anlamı, insan tutum ve
davranışlarının iyi (doğru) ya da kötü (yanlış) yönünden değerlendirilmesidir

Tarihsel olarak incelendiğinde, meslek ahlakı kurallarının Hipokrat’tan bu yana sağlık çalışanlarına bir biçimde aktarıldığı görülmektedir. Hekimler yaklaşık 2500 yıldan
bu yana Hipokrat’ın ilke düzeyindeki değerlerinin etkisi altında kalmışlardır ve halen de
onların etkisindedirler.

Günümüz ilkelerinin bilinen en eski metin kaynakları Hipokrat
Hekim Andı’dır.

Mahremiyet (Confidentiality)
Kişinin kendine has bilginin kişiler arasında özel ilişkilerle belirlenen biçimidir; genellikle
hekim ve hasta arasında oluşur.

Sağlık Kayıtlarının Gizliliği
Gizlilik; kişinin kendine ait olan ve erişimi kişinin kendisi tarafından sınırlandırılan bilgilerdir. Kişisel sağlık bilgisinin kontrolü açısından herhangi bir kişinin sahip olduğu hak
ve istekleri ifade eder.

Güvenlik; Elektronik bilginin ve veri süreçlerinin yetkisiz kişilerce kullanımı müdahale
edilmesi, zarar verilmesi veya yok edilmesinin önlenmesi için teknik ve organizasyonel
önlemleri ifade eder.

Erişim kontrolü: Hasta kaydına sahip olma hakkı ve yetkisi bazı ülkelerde yasayla bazılarında ise kurallarla düzenlenmiştir.

Verilerin korunması: Elektronik hasta kayıt sistemi tüm sağlık enformasyonunun tutulması ve birçok kullanıcıya bu enformasyonun sunulması için pek çok kaynak sistemlerinin kullanılmasını gerektirir. Bunu başarmak için elektronik hasta kayıt sistemi açık
teknolojilerin ve mimarilerin en üst düzeyde kullanılabileceği şekilde yürütülmektedir.

Lizbon Bildirgesi: Sağlık hizmeti ve tıp eğitiminin her aşamasında, hastanın
onuru ve gizlilik hakkına saygı gösterilecektir

Helsinki Bildirgesi: Tıbbi araştırmalarda hastanın yaşamını, sağlığını, gizliliğini ve onurunu koruma görevi hekimindir.