SAĞLIK KURUMLARINDA BİLGİ SİSTEMLERİ

Etik insanların kurdukları bireysel ve toplumsal ilişkilerin temelini oluşturan değerleri normları kuralları, doğru-yanlış ya da iyi-kötü gibi ahlaki açıdan araştıran ölçüler bütünüdür.

Özerkliğe saygı ilkesi ise, hastaların haklarına saygı göstermek ve tıbbi bakım ile ilgili kararlara onların katılımını sağlamak olarak tanımlanabilir.

Tıbbi etiğin temel amacı mutlak iyiyi bulmaktır. Tıp etiğinin temel ilkelerinin en eskisi
yararlılık ilkesidir. Bu ilke, sağlık çalışanından hastanın yaşamına destek vermesini, onu tedavi ederek ağrı-acısını dindirmesini ve her durumda hastaya yararlı olmayı gerekli kılar.

Günümüz ilkelerinin bilinen en eski metin kaynakları Hipokrat
Hekim Andı’dır.

Türkiye’de halen geçerliliğini koruyan 1960 tarihli Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi’nde hasta yararını önceleme, mesleki gizliliği koruma gibi meslek ahlakı kuralları yasal nite­lik kazanmış, yaşam ve sağlığa saygı ve özen göstermek, ayrım yapmamak, onam almak, hastaya gerçeği söylemek, haksız rekabete yol açacak uygulamalardan kaçınmak gibi ku­rallara yer verilmiştir.

Elektronik hasta kayıt sistemi herkesin erişimi durumunda her kullanıcının kimliğini ve yetki düzeyini onaylamalıdır. Sistem:

Veriye erişirken dört temel prensibin izlenebilirlik, kimlik sınama, güvenirlik ve inkâr edi­lememenin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Türk Tabipler Birliği Hekimlik Meslek Etiği Kuralları’nın 31.md sinde “hekim has­tasının kimlik bilgilerini saklı tutmak koşulu ile, bu bilgileri dosya üzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir” denmektedir.

Yönetimin, kamu hizmetinin uygun ve düzenli biçimde sunulması
görevi bulunmaktadır. Buradaki aksama hizmet kusuru olarak karşımıza çıkmaktadır.

Etik ilkelerin her olayda yer alma biçimi kendine özgüdür.

Örgütsel etik örgüt içi davranış kültürünü tanımlar.

Meslek etiği meslek grubundaki bireyler ve toplum ile olan ilişkilerini düzenler.

Etik insanların kurdukları bireysel ve toplumsal ilişkilerin temelini oluşturan değerleri normları kuralları, doğru-yanlış ya da iyi-kötü gibi ahlaki açıdan araştıran ölçüler bütünüdür.

Tıbbi etiğin temel amacı mutlak iyiyi bulmaktır. Tıp etiğinin temel ilkelerinin en eskisi yararlılık ilkesidir. Bu ilke, sağlık çalışanından hastanın yaşamına destek vermesini, onu tedavi ederek ağrı-acısını dindirmesini ve her durumda hastaya yararlı olmayı gerekli kılar.

Özerkliğe saygı ilkesiyle yakın ilişkili olan ilke, hastanın tıbbi karara katılabilmesini sağlamak amacıyla, tıbbi bilgilerin doğru ve yeterli biçimde ona açıklanmasını isteyen ilke; yani, aydınlatılmış onam ilkesidir. Sonuncu etik ilke adalet ilkesidir. Bu ilke, tıbbi kaynakların ihtiyaca göre dürüstçe ve hakça paylaştırılmasını öngörmektedir.

Özerkliğe saygı ilkesi ise, hastaların haklarına saygı göstermek ve tıbbi bakım ile ilgili kararlara onların katılımını sağlamak olarak tanımlanabilir.

Sağlık kayıtlarının güvenliğinin sağlanabilmesi için:

Sistem uygulanabilir olmalıdır.

Paydaşlar tarafından kolaylıkla erişilebilmelidir.

Güvenlik hedefleri açıkça tanımlanmalıdır.

Politikada açıklanan konular doğru bir şekilde tanımlanmalıdır.

Kuruluşun konumunu açıkça göstermelidir.

Politikanın savunmasını yapılmalıdır.

Politikanın uygulanma koşulları açıklamalıdır.

Mahremiyete Saygı Gösterilmesi: Madde 21- Hastanın, mahremiyetine saygı gösterilmesi esastır. Hasta mahremiyetinin korunmasını açıkça talep de edebilir. Her türlü tıbbi müdahale, hastanın mahremiyetine saygı gösterilmek suretiyle icra edilir. Mahremiyete saygı gösterilmesi ve bunu istemek hakkı;

Muayenenin, teşhisin, tedavinin ve hasta ile doğrudan teması gerektiren diğer işlemlerin makul bir gizlilik ortamında gerçekleştirilmesini,

Tıbben sakınca olmayan hallerde yanında bir yakınının bulunmasına izin verilmesini,

Tedavisi ile doğrudan ilgili olmayan kimselerin, tıbbi müdahale sırasında bulunmamasını,

Hastalığın mahiyeti gerektirmedikçe hastanın şahsi ve ailevi hayatına müdahale edilmemesini,

Sağlık harcamalarının kaynağının gizli tutulmasını, kapsar.

Tıbbi etik, tıp uğraşının değişik yönlerinin yürütülmesi sırasında ortaya çıkan değer sorunlarının, çatışmalarının tartışıldığı, açıklığa kavuşturulduğu, çözüm yollarının bulunmaya çalışıldığı bir etkinliktir.

Meslek etiği, meslek grubunu oluşturan bireylerin kendi aralarında ve toplum ile olan ilişkilerini düzenlerken; örgütsel etik, örgütün içinden ve dışından kaynaklanan sorunla- rın çözümünde belirli kurallar getirerek örgüt içi davranış kültürünü tanımlar.

Veriye erişirken dört temel prensibin izlenebilirlik, kimlik sınama, güvenirlik ve inkâr edilememenin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Bilgi emniyeti olan iyi bir programın birkaç tane temel elemanı vardır;

Sistem spesifikasyonları hassas olan bilgisayar kayıtlarının fiziki emniyeti için kullanılacak bilgileri içermelidir.

Hastane bilgi dosyalarına doğrudan doğruya ulaşmak için on-line terminalleri kullandığı zaman bilgilere ulaşma ile ilgili olarak dikkatle planlanmış kurallara gerek vardır.

Projenin sistem analizi safhasında hastane personelinden kimin hangi bilgi dosyasına ulaşacağının tespiti amacıyla dikkatli bir inceleme yapılmalıdır. Kişiye özel bilginin korunma kuralları belirlenmelidir.

Dikkatle hazırlanmış tanıtma kartlarının kullanılması, belli hassas bilgi dosyalarına ulaşmasına yetki verilen kişileri tanımlamalıdır.

Bilgisayar terminal kilitleme sistemleri, hastanenin belirli yerlerindeki terminallerin bazı bilgi dosyalarına ulaşmasını yasaklamalıdır; örneğin hastane personel işleri bürosundaki terminal, normal olarak hastalara ait sağlık durumlarını gösteren bilgi dosyalarına ulaşmasına izin vermemelidir. Bunun aksi olarak bakım ünitesin- deki terminal ile çalışanlara ait bilgi dosyalarına ulaşmak mümkün olmaz. Dosya kilitleme sistemleri, kullanan bireyin hasta bilgi tanımlama numaralarına uymalı ve yetkisi olmayan kişileri reddetmelidir.