SAĞLIK KURUMLARINDA BİLGİ SİSTEMLERİ

Bilgi sistemlerinde fizibilite çalışması teknik, ekonomik, hukuki, uygulanabilirlik ve iş takviminin değerlendirilmesi aşamalarından oluşur.

Teknik fizibilite; yazılım, donanım ve sistemin diğer bileşenlerinin sorunu çözmek için kullanılabileceği veya geliştirilebileceğinin değerlendirmesidir.

Uygulanabilirlik fizibilite çalışması; sistemin uygulanabilirliğinin değerlendirilmesidir. Bunun lojistik ve motivasyon (değişikliği kabul etmek) olmak üzere iki ana başlığı bulunmaktadır.

Fizibilite çalışmasının genel yol gösterici faktörleri;
• Hastanedeki idari, mali, teknik, tıbbi tüm süreçlerin takibi,
• Hasta verilerinin güvenliği, veriye hızlı ulaşma, hasta mahremiyetinin sağlanması,
• Hasta ve çalışan güvenliği koşullarının takibi,
• Hekim ve diğer sağlık profesyonellerinin “hasta tedavisi” ni uygulamanın yanı sıra eğitim ve uzaktan konsültasyonun gerçekleştirilmesi,
• Ek ödemeler dahil tüm özlük haklarının takibi,
• İlaç, malzeme güvenliğinin sağlanması,
• Yöneticilerin karar mekanizmasında ilgili verilere ulaşabilmesi,
• Sağlık Bakanlığı hastane hizmet kalite standartları, JCI, EFQM sistemlerinin koşullarının karşılanması,
• Ödeme kuruluşlarının taleplerinin karşılanması,
• Hazine ve Maliye Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı gibi kural koyucuların taleplerinin karşılanması, şeklinde sıralanabilir.

HBS fizibilite çalışmasında;
• Kuruluşun ne olduğu,
• Kurum modelinin ne olduğu,
• Kullanıcı profilinin ne olduğu

• Hastanenin ne istediği ve
• Sistem kurulumu bittiğinde hastane olarak nerede olmak istendiğinin iyi belirlenmesi gerekecektir.

Hastane Bilgi Sistemi edinecek hastane, kendi özelliklerini dikkate alan ve bilgi sistemleri alım çerçeve ilkelerinden de yararlanarak kendine özgü bir şartname hazırlamalıdır. Bu şartnamelerde yukarıdaki özelliklere ek olarak aşağıdaki hususlarda yer almalıdır:

LAN yapısında (Local Area Network); Aktif network cihazları olarak;
• Omurga switchler,
• Kenar switchler,
• Modemler,
• Routerlar,
• Kablosuz erişim noktaları (Access pointler),
• Firewall cihazları örneklendirilebilir.

Pasif network ise; yapısal kablolama, fiber optik kablolama, cat6 ve cat5 kablolama olarak
örneklendirilebilir.

Hastane Bilgi Sisteminin sorunsuz çalışması;

Reddetmek: Kullanıcıların sisteme tamamen karşı olup sistemden uzak durmasıdır.

Tıp profesyonellerinin, tanı ve tedavi sürecinde klinik, poliklinik, ameliyathane, yoğun bakımlar
vb. birimlerde uzmanlık bilgileri ile oluşan tıbbı verilerin yanı sıra, MR, CT, USG ve
görüntüleme cihazlarından elde edilen veriler ile farklı laboratuarlarda oluşan ve “tedavi
planlamasında” kullanılan veriler,
• “Hasta Bakım Planında” yer alan hemşire, eczacı, diyetisyen, sosyal çalışmacı, vb. meslek
gruplarının hizmet sunumunda oluşturduğu veriler,

• Hasta dosyası, eczane, tıbbi malzeme vb. birimlerde oluşan veriler,
• Bina yönetim sürecinde oluşan veriler,
• Geri ödeme kuruluşlarına yapılan faturalarda kullanılan veriler ile hastanenin finansal ve mali
düzenlemelerinden oluşan çok farklı verilerden oluşmaktadır.

Tıbbi modüller içinde aynı yaklaşım geçerli olacaktır. Örneğin laboratuarlar için kurulacak sistemde laboratuarda preanalitik sistemin olup olmaması, süreci farklı yönlendirecektir. Bu bağlamda hastane bilgi sistemleri kurulum sürecinde yapılacak çalışmada analiz, tasarım, uygulama, bakım ve değerlendirme basamaklarını kapsayan “Sistem geliştirme hayat döngüsü” (Şekil 6.2) kullanılabilir. Sayfa 139 Şekil 6.2

Teknik fizibilite; yazılım, donanım ve sistemin diğer bileşenlerinin sorunu çözmek için kullanılabileceği veya geliştirilebileceğinin değerlendirmesidir.

Fizibilite çalışmasının genel yol gösterici faktörleri;
• Hastanedeki idari, mali, teknik, tıbbi tüm süreçlerin takibi,
• Hasta verilerinin güvenliği, veriye hızlı ulaşma, hasta mahremiyetinin sağlanması,
• Hasta ve çalışan güvenliği koşullarının takibi,
• Hekim ve diğer sağlık profesyonellerinin “hasta tedavisi” ni uygulamanın yanı sıra eğitim ve
uzaktan konsültasyonun gerçekleştirilmesi,
• Ek ödemeler dahil tüm özlük haklarının takibi,
• İlaç, malzeme güvenliğinin sağlanması,
• Yöneticilerin karar mekanizmasında ilgili verilere ulaşabilmesi,
• Sağlık Bakanlığı hastane hizmet kalite standartları, JCI, EFQM sistemlerinin koşullarının
karşılanması,
• Ödeme kuruluşlarının taleplerinin karşılanması,
• Hazine ve Maliye Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı gibi kural koyucuların
taleplerinin karşılanması, şeklinde sıralanabilir.

3. Adım: “Hastane Bilgi Sistemi Komisyonu” ikinci adımda tanımlanan ve hastane bilgi sistemine esas olacak verileri konsolide ederek, hastanenin genel ihtiyaçlarını çıkarmalıdır. Hazırlanacak konsolide edilmiş raporda;
• Kurum ihtiyaçları,
• Mevcut eksiklikler,
• Varsa istendik düzeyde çalışmayan mekanizmalar,
• Önceki uygulamadaki (varsa) sorunlu uygulamalar
• Ziyaret ettiğimiz/örnek aldığımız hastane (varsa ilgili hastanenin sistemi ve bileşenleri neler olduğu) dikkate alınmalıdır.

Analiz safhası sonrası ikinci aşama, tasarım aşamasıdır. Fizibilite aşamasında ihtiyaçlar ortaya konulduktan sonra bu ihtiyaçlara cevap verecek en iyi uygulama ya da tasarım nasıl olmalıdır sorusunun yanıtı aranacaktır. Bu aşamada, HBS’nin hastane içerisinde mi oluşturulacağı, dışarıdan mı satın alınacağı veya mevcut sistemin mi iyileştirileceği sorularının cevabı verilmesi gerekecektir. HBS, kurum içerisinde geliştirmeyi seçen organizasyonların gereksinimleri genellikle kuruma özeldir. Kurumun, tasarım yapmak ve sistemi desteklemek için gerekli teknik deneyime sahip olması gerekir. HBS’ni dış kaynaklardan almak isteyenler var olan sistemleri iyi inceleyerek varsa kullanıldığı kurumları ziyaret ederek ihtiyacın ne kadar karşılandığı iyi analiz edilmelidir.

Detaya girmeden değerlendirildiğinde, network yapısı temel olarak aktif ve pasif olarak ikiye ayrılır. Aktif olarak networkte bulunan switch, modem, router, firewall cihazları, pasif olarak da her türlü yapısal network kablolaması nitelendirilir. LAN yapısında (Local Area Network); Aktif network cihazları olarak;
• Omurga switchler,
• Kenar switchler,
• Modemler,
• Routerlar,
• Kablosuz erişim noktaları (Access pointler),
• Firewall cihazları örneklendirilebilir.
Pasif network ise; yapısal kablolama, fiber optik kablolama, cat6 ve cat5 kablolama olarak örneklendirilebilir.

Sanallaştırma: Hastane Bilgi Sisteminden beklentilerin neler olduğunun belirlenmesi ve uygulamanın nasıl olduğunun ortaya konulmasıdır.

Veri Kaybı Endişesi: Tüm hastanelerde süreç içerisinde birçok veri farklı formatlarda oluşmuştur. Yeni kurulacak Hastane Bilgi Sistemine geçişte, “Hastanede mevcut verilerin sistem aktarımında kayıp olacağı endişesi/düşüncesi” kararı olumsuz etkiler. Aynı şekilde kullanıcıların daha önce kâğıt ortamda sakladıkları verilerin elektronik ortama aktarılamaması da veri kaybı olarak yorumlanabilinir.

Kurumun tüm ihtiyaç ve beklentilerini karşılayacak iyi bir hastane bilgi sistemi kurulum süreci, sistem kurulum kararı alındığında, doğru bir analiz ile başlar. Analiz safhasında yeni bir hastane bilgi sistemine neden ihtiyaç duyulduğu detaylı olarak incelenir, var olan sistemin problemleri ortaya konulur ve kullanıcı ihtiyaçları belirlenir. Analiz safhasının üzerinde durduğu nokta, ortaya çıkan problemlere çözüm üretmektir. Eski sistemin detaylı incelenmesi, geliştirmeye ve iyileştirmeye açık yerlerinin belirlenmesi
önemlidir. Var olan sistemin değerlendirme şekli, kullanıcılara sistemin güçlü ve kısıtlı yanlarını sormaktır. Yeni bir sisteme ihtiyaç duyulduğu kesinleştiğinde, bir sonraki adım kullanıcıların bilgi ihtiyaçlarını değerlendirmek ve fonksiyonel gereksinimleri belirlemektir. Bu görevi başarmak için en iyi yol, yapısal bir yöntem belirlemektir.