SAĞLIK KURUMLARINDA BİLGİ SİSTEMLERİ

Veri bilgi işlem sürecinde hazır, işlenmemiş ham gerçek ve izlenimler; enformasyon (bilgi), karar alma sürecine destek sunacak şekilde verilerin anlamlı bir biçime getirilmek üzere, analiz edilerek işlenmesiyle ulaşılan sonuçlar ve üst bilgi ise spesifik bir amaca yönelik olarak bilgilerin çeşitli analiz, sınıflama ve gruplama işlemlerinden geçirilerek, ileri zaman diliminde potansiyel olarak kullanıma hazır hale getirilmiş bilgiler olup bu bilgilerin gelecekte kullanılma potansiyeli olduğu varsayılmaktadır.

Enformasyonun değerini belirleyen temel nitelikler şu şekilde

sıralanabilir:

Enformasyon Sistemleri, yüksek hız ve kapasite sağlar. Organizasyonda   hızlı, doğru      ve ucuz iletişim sağlar, pahalı değildir. Elle     yapılan görevleri         otomatikleştirir.

Algı:     Organizasyonlarda     verinin ilk        girişinin           yapılması        veya    oluşturulması.  Kayıt:            Bilginin            fiziksel            olarak  tutulması.  İşleme:      Organizasyonun         özel      ihtiyaçlarına            göre    bilginin            işleme tabi      tutulması.

Mayo klinikte, ilk defa her hasta için bir dosya oluşturulmuştur.

Hastanın yaşamı, sağlık geçmişi ve en son tedavisiyle ilgili bilgileri tam ve yeterli olarak kapsayan kayıtlara tıbbi kayıt denilmektedir. Hastanın tıbbi ve idari bütün işlemlerini kapsayan kayıtlarına ise hasta kaydı denilmektedir. Hasta kaydı kavramı çoğunlukla tıbbi kayıt kavramından daha geniş ve kapsamlı bir anlam taşımaktadır.

Bilgisayarlı      Tıbbi    Kayıt    Sistemi :           Bilgisayarlı      tıbbi     kayıt sisteminin en temel özelliği kağıt dosyaların ve dosyadaki bilgilerin taranarak veya tarayıcılar (scanner) kullanılarak elektronik ortama aktarılmasıdır. Dosya sistemi devam etmektedir. Kâğıtsız sisteme geçiş bu aşamada başlamaktadır.

Elektronik hasta kayıtları maliyeti düşürür. Verileri çok yönlü olarak sunma olanakları sağlayarak, verilen sağlık bakımının kalitesini arttırmaktadır. Personelin           verimliliğini    artırarak sağlık bakım kuruluşlarının etkililiğini artırmaktadır.

Kâğıt kayıtlar, her an her noktaya kolaylıkla götürülebilir. Hastaya ait veriler eksik, okunaksız ya da yanlış kaydedilebilmektedir. Kayıtlar uygun sıralanmamaktadır. Hasta bir sağlık kuruluşunda olan kayıtlarını bir başka sağlık kuruluşuna taşıyamamaktadır. Kağıda dayalı kayıtlarda en önemli problemlerden

birisi de ihtiyaç duyulduğu anda erişebilmektir. Hekimler dosyaları odalarında tutmakta, hastalar aynı günde günde iki yere muayene olmakta ya da sağlık kuruluşu dışına götürmektedirler. Bu durum kayıtlara ihtiyaç duyulduğunda erişimi engellemektedir. Kayıtlara ulaşıldığında ise istenen veriye ulaşmakta zorluklar da olabilmektedir. İstenen

veriye erişmek, zaman alıcı, yorucu hatta bıktırıcı olabilmektedir.

Elektronik       hasta   kayıt    sisteminin       kurulması:       Ağ        altyapısının     kurulduğu,       veri            girişinin yapıldığı ve hizmet sunanların bilgileri  görüntüleyebildiği aşamadır.

Elektronik       hasta   kayıtlarının     örgüte tanıtılması:      İş         akış      yapıları,          örgütsel            değişimler       ve bilgi yönetimi ile ilgili aşamaları içermektedir. Elektronik          hasta   kaydı   ve            aktif     klinik    sistemleri:       Klinik   destek sistemlerinin   entegrasyonunun sağlandığı aşamadır.

Elektronik       hasta   kaydının          olgunlaşması: Klinik   ve        yönetsel          amaçların       entegre            edildiği aşamalar bütünüdür.

Enformasyonun değerini belirleyen temel nitelikler şu şekilde sıralanabilir:
• Doğruluk
• Noksansızlık
• Zamanlılık
• Uygunluk
• Yerindelik
• Ucuzluk

Enformasyon sistemi (ES) bilgiyi özel bir amaç için toplayan, işleme tabi tutan, depolayan, analiz eden ve dağıtan bir sistem olup, girdi birimi, merkezi işlem birimi, çıktı birimi, yazılım, prosedürler ve insan kaynakları olmak üzere altı temel bileşenden oluşmaktadır.

Günümüz sağlık hizmetleri sunumunda bilgisayarlar genellikle üç genel kategoride kullanılmaktadır:
• Klinik bilgi sistemleri
• Yönetimsel ve finansal sistemler
• Stratejik karar destek sistemleri

Enformasyon sistemlerinde bilgi oluşturma süreci; girdi, işlem, çıktı, depolama ve
dağıtım olmak üzere beş basamaktan meydana gelmektedir

Sağlık enformasyon sisteminin belirlenen amaçlara gereği gibi ulaşabilmesi için şu özellikleri taşıması beklenir;
• Doğru, güvenilir, yararlı, eksiksiz ve kapsamlı verileri zamanında, süratli ve ekonomik olarak derleyebilmeli,
• Derlediği verileri herkes kullanabilmeli ve bilgiye dönüştürebilmeli,
• Üretilen bilgi bir havuzda biriktirilebilmeli ve havuzdaki bilgiye kullanıcılar kolaylıkla ulaşabilmeli,
• Kullanıcıların ihtiyacını karşılamalı,
• Gereken yerlerde ve düzeylerde son teknolojinin imkânlarını kolayca kullanabilmeli,
• Gelişmelere uyarlanabilecek esnekliğe sahip olmalı,
• Ülke içinde kurumlar arası, ülke dışında ülkeler arası bilgi alış-verişinde bulunabilecek standartlara sahip olmalı,
• Farklı yönetim düzeylerinde farklı bilgi gereksinimlerini karşılayabilmeli,
• Tek elden yönetilmeli, fakat tüm kullanıcılarla kolay denetlenebilmeli,
• Sistem basit fakat fonksiyonel, süratli, eğitici ve dinamik olmalı, gizliliğe özen gösterilmeli,
• Sağlık personelinin tümünün etkin ve verimli bir şekilde katıldığı, motive olduğu ve kullanabildiği bir sistem olmalı,
• Gerektiğinde sistemin tümü ya da bir kısmı süratle ve kolayca güncellenebilmeli,
• Üretilen bilgi gerektiğinde uygun tablo ve grafik yöntemleriyle sunulabilmeli, gerektiğinde de tüm istatistiksel yöntemler uygulanabilmeli, tahminler yapılabilmeli ve geçerli sağlık göstergelerini üretebilmeli,
• Bilgi en alttan en üst düzeye doğru koordine edilmiş bir şekilde süzülerek akmalı, üst düzeyden alta doğru geri besleme yapılmalıdır.

Elektronik hasta kayıt süreci genel olarak dört aşamada değerlendirilebilir:
• Elektronik hasta kayıt sisteminin kurulması: Ağ altyapısının kurulduğu, veri girişinin yapıldığı ve hizmet sunanların bilgileri görüntüleyebildiği aşamadır.
• Elektronik hasta kayıtlarının örgüte tanıtılması: İş akış yapıları, örgütsel değişimler ve bilgi yönetimi ile ilgili aşamaları içermektedir.
• Elektronik hasta kaydı ve aktif klinik sistemleri: Klinik destek sistemlerinin entegrasyonunun sağlandığı aşamadır.
• Elektronik hasta kaydının olgunlaşması: Klinik ve yönetsel amaçların entegre edildiği aşamalar bütünüdür.

Kavramsal olarak bilgi, çeşitli şekillerde algılanmaktadır. Yüklenmek istenen amaca uygun olarak üç şekilde ifade edilmekte olan kavram aslında her şekilde farklı bir anlam kazanmaktadır. Bu üç kullanım şekli; veri (data), enformasyon (information), ve üstbilgidir (knowledge).  Bu çerçevede veri bilgi işlem sürecinde hazır, işlenmemiş ham gerçek ve izlenimler; enformasyon (bilgi), karar alma sürecine destek sunacak şekilde verilerin anlamlı bir biçime getirilmek üzere, analiz edilerek işlenmesiyle ulaşılan sonuçlar ve üst bilgi ise spesifik bir amaca yönelik olarak bilgilerin çeşitli analiz, sınıflama ve gruplama işlemlerinden geçirilerek, ileri zaman diliminde potansiyel olarak kullanıma hazır hale getirilmiş bilgiler olup bu bilgilerin gelecekte kullanılma potansiyeli olduğu varsayılmaktadır. Cevap B şıkkıdır.

Veri, bir olayı incelemek, bir olayı aydınlatmak, bir gerçeği ortaya çıkarmak, herhangi bir konuda karara ya da sonuca varmak amacıyla derlenen ham materyal (kayıt, gözlem, belge, görüş vs.) olarak tanımlanabilir. Dolayısıyla veri, bireysel veya örgütsel amaçlar doğrultusunda toplanmakta, ancak işlenmemiş veya yapılandırılmamış olarak kaydedilmekte ve depolanmakta olan birbirleriyle ilişkilendirilmemiş olay ve olgulara ilişkin gerçekler bütünüdür. O halde, bir olayı incelemek, aydınlatmak, bir gerçeği ortaya çıkarmak, herhangi bir konuda karara ya da sonuca varmak amacıyla derlenen, kayıt, gözlem, belge, görüş vs. gibi ham materyale veri denilmektedir. Başka bir ifade ile veri, çeşitli sembol, harf, rakam ve işaretlerle temsil edilen ham, işlenmeye hazır, işlenmemiş gerçekler ya da izlenimlerdir. Cevap D şıkkıdır.

Kavramsal olarak“bilgi, çeşitli şekillerde algılanmaktadır. Yüklenmek istenen amaca uygun olarak üç şekilde ifade edilmekte olan kavram aslında her şekilde farklı bir anlam kazanmaktadır. Bu üç kullanım şekli; veri (data), enformasyon (information), ve üstbilgi (knowledge) dir. Bu çerçevede veri bilgi işlem sürecinde hazır, işlenmemiş ham gerçek ve izlenimler; enformasyon (bilgi), karar alma sürecine destek sunacak şekilde verilerin anlamlı bir biçime getirilmek üzere, analiz edilerek işlenmesiyle ulaşılan sonuçlar ve üst bilgi ise spesifik bir amaca yönelik olarak bilgilerin çeşitli analiz, sınıflama ve gruplama işlemlerinden geçirilerek, ileri zaman diliminde potansiyel olarak kullanıma hazır hale getirilmiş bilgiler olup bu bilgilerin gelecekte kullanılma potansiyeli olduğu varsayılmaktadır. 

Enformasyonun tek bir tanımı yoktur. Bakış açısına bağlı olarak tanım, sözdizimsel yönü (yapı), semantik yönü (anlam) veya pragmatik yönü (niyet veya enformasyonun amacı) ile ilgili olabilir. Biz enformasyonu, yalnızca gerçekler, olaylar, işler, kişiler, süreçler, fikirler veya kavramlar gibi kurumlar hakkındaki özel bilgiler şeklinde tanımlayacağız. Örneğin; bir hekim bir hastanın (kişi) tanısını (gerçek) bildiği zaman, o enformasyona sahiptir. Enformasyon, verilerin karar alma sürecine destek sunacak şekilde anlamlı bir biçime getirilmek üzere, analiz edilerek işlenmesiyle ulaşılan sonuçlardır. Kısaca düzenli ve kullanılabilir veriler olarak da tanımlanabilir. Bu tanımlardan hareketle, enformasyon verilerin karar alma sürecinde destek sunacak şekilde, anlamlı bir biçime getirilmek üzere, analiz edilerek işlenmesiyle ulaşılan sonuçlar şeklinde tanımlanabilir. Cevap B şıkkıdır.

Enformasyon, karar vericilerin ihtiyacını karşıladığı sürece bir anlam ifade eder. Örgütsel ve kişisel düzeyde etkili kararlar almada kilit role sahip enformasyonun bazı özelliklere sahip olması gerekir. Enformasyonun değerini belirleyen temel nitelikler şu şekilde sıralanabilir:

Cevap D şıkkıdır.