SAĞLIK KURUMLARI YÖNETİMİ I

Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) Sağlık Sistemi Çerçevesi Modeli, altı yapı taşı üzerine oturmaktadır. Bunlar; sağlık hizmet sunumu, sağlık insan gücü, enformasyon sistemi, tıbbi ürün-aşı ve teknolojiler, sağlık finansmanı, liderlik ve yönetişimden oluşmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütünün tanımı sağlığın ne kadar karmaşık bir durum ve kavram olduğuna dair ipuçları vermektedir. İnsanı, insan hayatını etkileyen faktörler doğal olarak sağlığı da etkilemektedir. Sağlığı etkileyen faktörlere sağlığın belirleyicileri denilmektedir. Bunlar bireyin özellikleri olduğu kadar, sosyoekonomik, kültürel ve çevresel faktörleri de kapsamaktadır. Bu belirleyicileri özet olarak aşağıdaki gibi sıralayabiliriz. • Kişilerin biyolojik özellikleri (Yaş, cinsiyet ve kalıtımsal özellikler) • Bireysel yaşam tarzı özellikleri • Toplumsal ve topluluksal çevre özellikleri • Yaşam ve çalışma koşulları (Gelir düzeyi,zararlı kimyasal maddelere maruziyet, eğitim, gıda güvenliği, uygun barınma, temiz su ve kanalizasyona erişim, barış ve güvenlik) • Genel sosyal, ekonomik, kültürel ve çevresel koşulları

Birincil koruyuculuk: Hastalıklardan korunmak amacıyla alınan önlemlerdir. Örneğin kişiler hastalanmadan önce yapılan aşılar, üreme sağlığı hizmetleri birincil koruma hizmetleridir. Beslenme bozukluğuna bağlı hastalıklardan ve kanserden koruma amacıyla yapılan çalışmalar bu grupta yer alır.

İkincil koruyuculuk: Hastalık ortaya çıkmadan ya da hastalığın hafif seyrettiği durumlarda yapılan koruma hizmetleridir. Amaç, hastalığı erken teşhis ve tedavi etmektir; böylece hastalığın ilerlemesi ve yayılması önlenebilmektedir.

Sağlık hizmeti sunumu, sistemin en önemli fonksiyonlarından biri olarak kabul edilebilir; sistemin girdileri bu yolla çıktıya dönüşmektedir. Hizmet sunumu, sağlık sisteminden beklenen hedeflere erişmek için hizmeti sunanlar tarafından ortaya konulan uygulamalar olarak tanımlanabilir. Hizmet sağlayıcıları, sağlık kuruluşları, sağlık programları ve sağlık politikalarının koordinasyonu ve uygulanma süreci hizmet sunumunun bileşenleridir. Hizmet sunumu, birincil ve ikincil koruyuculuktan, tedavi edici hizmetlere ve rehabilitasyona kadar tüm hizmetleri kapsamaktadır

Akılcı ilaç kullanımı: Dünya Sağlık Örgütünün 1985 yılında Nairobi’de tanımlamış olduğu şekliyle; “kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre uygun ilacı, uygun süre ve dozajda, en uygun maliyetle ve kolayca sağlayabilmeleridir”.

Sürveyans Sistemleri, sağlık hizmetlerinde planlama yapabilmek, müdahalede bulunabilmek ve yapılan hizmetleri değerlendirebilmek amacıyla sağlıkla ilgili verilerin süreğen ve sistematik olarak toplanması, analizi, yorumlanması ve ilgili tüm birimlere dağıtılmasını sağlayan eylemler bütününün ifade eder.

Kaliteye Ayarlanmış Ömür: Hastalık yükünün ölçütü olarak kullanılır; yıl bazında nitelikli yaşanan ömrü ifade eder.

Liderlik, buyurgan olmak yerine yönetişim ilkeleri çerçevesinde yürütülürse, sistemi oluşturan paydaşlar arasında koordinasyon ve karşılıklı ilişkileri yönetecek düzenlemeler yapılarak sağlık sisteminin bütününe bir anlamda politika rehberliği yapılmış olur. Böylece kaynakların en uygun şekilde dağılımını sağlamaya ve sistemin paydaşlarına karşı hesap verebilir olmaya çalışılır.

Reaktif davranmak, pasif kalıp, sorumluluk ve inisiyatifi hastaya bırakmaktır. Reaktif yaklaşımda hastanın talebi karşılanır.

Van Olmen ve arkadaşları, Dinamik Yapılanma Modelini anlaşılır biçimde şematize etmişlerdir. Sağlık İnsan Kaynakları, Sağlık Finansmanı, Sağlık Bilgi Sistemi, Sağlık Hizmet Sunumu; Dinamik Yapılanma Yapılanma Modelinin unsurlarındandır.