SAĞLIK KURUMLARI MEVZUATI

Türkiye’de kamu sağlığıyla ilgili çıkarılmış eski kanunlar arasında en kapsamlı olanı, “Genel Sağlığın Korunması Kanunu” anlamına gelen “Umumi Hıfzıssıhha Kanunu”dur. Bu kanun sağlıkla ilgili mevzuatın temelini oluşturmaktadır.

Ülkenin sağlık koşullarını iyileştirme ve halkın sağlığına zarar veren bütün hastalıklar veya zararlı etkenlerle mücadele etme ve gelecek nesillerin sağlıklı olarak yetişmesini sağlama ve halkın sağlık ve sosyal yönden iyilik halinde olması işlerinden sorumlu olmuştur. Bu anlamda birinci derecede yetkili merci Sağlık Bakanlığıdır.

Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’na göre, Hapishanelerin sağlık koşullarını gözlemlemek ve diğer birçok konu Sağlık Bakanlığı’nın yürütmesi gereken hizmetler arasında yer almaktadır.

Bu Kanun, Milli Savunma Bakanlığı hariç, bütün kamu kurum ve kuruluşları ile özel hukuk tüzel kişilerini ve gerçek kişileri kapsamaktadır. Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, Adalet Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı örnek olarak verilebilir.

Kan ve kan ürünleri alanında meydana gelen gelişmelerden ötürü, 1983 yılında yayımlanan “2857 sayılı Kan ve Kan Ürünleri Kanunu”nun yerine 02.05.2007 tarihinde 26510 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “5624 sayılı Kan ve Kan Ürünleri Kanunu” uygulamaya girmiştir.

Alıcı ve vericide ortaya çıkabilecek komplikasyonların bildirilmesi zorunludur. Kan, kan bileşenleri ve ürünlerinin alınması, kaydı, analizi, işlenmesi, depolanması, kullanılır hale getirilmesi, dağıtım ve kullanımını ilgilendiren kan bağışı, kan bağışçısı, hazırlayan kuruluş, kullanım yeri ve alıcı ile ilgili bütün verilerin yazılı veya elektronik ortamda kaydedilmesi ve otuz yıl süreyle saklanması zorunludur.

Talasemi dünyada ve ülkemizde en sık görülen, önlenebilir kalıtsal kan hastalığıdır. Akdeniz çevresindeki ülkelerde sık görülmesi nedeniyle Akdeniz Anemisi olarak da adlandırılmış olmasına rağmen dünyanın her yerinde görülebilmektedir.

Kanun ile organ ve doku alacak hekimlerin; Bedel veya bir başka çıkar karşılığı veya insancıl amaca uymayan bir düşünce ile verilmek istenen organ ve dokuların alınmasını reddetmesi zorunludur.

Tıbbi cihaz; üretici tarafından amaçlanan uygulama için gerekli olan donanım da dahil olmak üzere, insanlar üzerinde; Hastalığın teşhisi, önlenmesi, izlenmesi, tedavisi veya hafifletilmesi, Her hangi bir yaralanma veya sakatlığın teşhisi, izlenmesi, tedavisi, hafifletilmesi veya telafi edilmesi, Anatominin veya fizyolojik prosesin incelenmesi, değiştirilmesi veya modifikasyonu, Gebeliğin kontrolü amacıyla tek başına veya beraber kullanılan ve insan vücudu üzerinde esas kullanım amacını farmakolojik, immünolojik veya metabolik vasıtalarla gerçekleştirmeyen ancak bu vasıtalardan yardım alan her türlü alet, aparat, cihaz veya başka bir madde” şeklinde tanımlanmıştır. Tıbbi cihazların farmakolojik özelliklerinden söz edilemez.

Derinin özellikleri kozmetik Yönetmeliğinde yer almaz. Kozmetik ürün denetimi, Kozmetik ürünlerin piyasaya arzı, kozmetik ürünlerin kategorilerine ait liste, iç ve dış ambalajda yer alacak bilgiler yönetmelikteki konular arasındadır.

Türkiye’de kamu sağlığıyla ilgili çıkarılmış eski kanunlar arasında en kapsamlı olanı, “Genel Sağlığın Korunması Kanunu” anlamına gelen “Umumi Hıfzıssıhha Kanunu”dur. Bu kanun sağlıkla ilgili mevzuatın temelini oluşturmaktadır. 06.05.1930 tarih ve 1489 sayı ile Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren bu kanunun amacı, ülkenin sağlık koşullarını düzeltmek, halkın sağlığına zarar veren bütün hastalıklar ve diğer zararlı etmenler ile mücadele etmek, gelecek nesillerin sağlıklı yetişmesini sağlamak, halkı tıbbi ve sosyal yardıma kavuşturmak olarak belirtilmiştir.

Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nda, sağlığın korunması ile ilgili olarak Sağlık Bakanlığı’nın yürütmesi gereken hizmetler şu şekilde sıralanmıştır:
• Doğumu kolaylaştıran ve çocuk ölümlerini azaltan önlemler almak,
• Kadınların doğumdan önce ve sonra sağlıklarının korunmasını sağlamak,
• Ülkeye bulaşıcı ve salgın hastalıkların girmesine engel olmak,
• Ülke içinde her türlü bulaşıcı ve salgın hastalıklar ile çok sayıda ölüme neden olan zararlı
etkenlerle mücadele etmek,
• Tıbbın ve dallarının uygulamalarını izlemek,
• İlaçları, tüm zehirli ve uyuşturucu maddeleri, yalnız hayvanlar için kullanılanlar hariç olmak
üzere, tüm aşı ve serumları denetlemek,
• Çocuklar ve gençlerin sağlıklarını korumaya yönelik görevlerle çocuk sağlığı ve bünyesinin
korunmasına ilişkin işleri yürütmek ve denetlemek,
• Okul sağlığı ile ilgilenmek,
• İş ve meslek sağlığı ile ilgilenmek,
• Maden suları ve diğer sağlığa yararlı özellikleri bulunan suları denetlemek,
• Hıfzıssıhha kuruluşları, bakteriyoloji laboratuarları, her türlü biyokimyasal muayene ve
incelemeler yapan kuruluşları açmak ve işletmek,
• Mesleki okullar açmak ve yönetmek, mesleki okullar açılmasına izin vermek, bunları
denetlemek,
• Akıl hastalıklarına özgü tedavi yerleri, engeli olanların barındırılıp tedavi edilecekleri kuruluşlar
açmak, yönetmek ve işletmek,
• Göçmenlerin sağlığa ilişkin işlerini yapmak,
• Hapishanelerin sağlık koşullarını gözlemlemek,
• Tıbbi istatistikleri düzenlemek,
• Tıbbi yayınlar yapmak,
• Ulaşım araçlarıyla ilgili sağlık işlerini gözlemlemek.

Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu
Türkiye’de sağlık hizmetleriyle ilgili temel işleyişi düzenlemek amacıyla 15.05.1987 tarih ve 19461 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu çıkarılmıştır. Bu Kanun, Milli Savunma Bakanlığı hariç, bütün kamu kurum ve kuruluşları ile özel hukuk tüzel kişilerini ve gerçek kişileri kapsamaktadır.

02.05.2007 tarihinde 26510 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan “5624 sayılı Kan ve Kan Ürünleri Kanunu” uygulamaya girmiştir. Bu Kanun; kan, kan bileşenleri ve ürünleri hizmetlerini yürüten kamu kurum ve kuruluşları ile bu alanda faaliyette bulunmak üzere Bakanlıkça izin verilmiş gerçek kişiler ile özel hukuk tüzel kişilerini kapsarken, kan kök hücresi uygulamaları bu Kanun kapsamında değildir

Kalıtsal Hastalıklarla Mücadele Kanunu 30.12.1993 tarih ve 21804 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “3960 sayılı Kalıtsal Hastalıklarla Mücadele Kanunu”nun üç maddesi bulunmaktadır. Bu Kanun ile devlet, kalıtsal kan hastalıklarından talasemi ve orak hücreli anemi dâhil olmak üzere, bütün kalıtsal kan hastalıklarıyla koruyucu sağlık hizmetleri kapsamında mücadele eder. Kalıtsal kan hastalıklarıyla koruyucu sağlık hizmetleri kapsamında mücadele için gerekli önlemler ve bu konuda uygulanacak düzenlemeler, Sağlık Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikle düzenlenir.

Organ ve Doku Alınması Hakkında Kanun
Hasta insanın iyileştirilmesi, yaşama süresinin uzatılması, nitelikli bir yaşam sürdürülmesine destek olunması sürekli üzerinde durulan bir konudur. Doku ve organ nakli konusu da bunlardan birisidir. Organ nakli, vücutta görevini yapamayan bir organın yerine canlı bir vericiden veya ölüden alınan sağlam bir
doku veya organın nakledilmesidir. Türkiye’de 1979 tarihine kadar organ nakli konusundaki kurallar, meslek örgütlerince belirlenerek uygulanırken; tedavi, teşhis ve bilimsel amaçlarla organ ve doku alınması, saklanması, aşılanması ve
nakli ile ilgili düzenlemeleri ortaya koymak üzere 03.06.1979 tarih ve 16655 sayılı Resmi Gazete’ de “Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve Nakli Hakkında Kanun” yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Kanunda, yaşayan kişilerden ve ölülerden organ ve doku alınması ayrı ayrı düzenlenmiştir. Buna göre, yaşayan kişilerden organ ve doku alınması kapsamında kişinin kesinlikle on sekiz yaşını doldurmuş ve mümeyyiz olması gerekmektedir. On sekiz yaşını doldurmuş ve mümeyyiz olan bir kişiden organ ve doku alınabilmesi için vericinin en az iki tanık huzurunda açık, bilinçli ve tesirden uzak olarak önceden verilmiş yazılı ve imzalı veya en az iki tanık önünde sözlü olarak beyan edip imzaladığı tutanağın bir hekim tarafından onaylanması zorunludur.
Kanun ile organ ve doku alacak hekimlerin;
• Vericiye, organ ve doku alınmasının yaratabileceği tehlikeler ve bunun tıbbi, psikolojik, ailevi ve sosyal sonuçları hakkında uygun bir biçimde ve ayrıntıda bilgi vermesi,
• Alıcıya sağlayacağı yararlar hakkında vericiyi aydınlatması,
• Akli ve ruhi durumu itibariyle kendiliğinden karar verebilecek durumda olmayan kişilerin organ ve dokuları almayı reddetmesi,
• Vericinin evli olması halinde birlikte yaşadığı eşinin, vericinin organ ve doku verme kararından haberi olup olmadığını araştırıp öğrenmesi ve bir tutanakla belirtmesi,
• Bedel veya bir başka çıkar karşılığı veya insancıl amaca uymayan bir düşünce ile verilmek istenen organ ve dokuların alınmasını reddetmesi,
• Kan veya sıhrî hısımlık (evlilik bağı ile oluşan hısımlık) veya yakın kişisel ilişkilerin mevcut olduğu durumlar ayrık olmak üzere alıcının ve vericinin isimlerini açıklamaması zorunludur.

Tıbbi Cihaz Yönetmeliği
İnsan sağlığında doğrudan veya dolaylı olarak kullanılan tıbbi cihaz ve aksesuarlarının taşıması gereken temel gereklerin belirlenmesine, tasarımına, imalatına, piyasaya arzına, hizmete sunulmasına, kullanılmasına, sınıflandırılmasına, denetlenmesine ve tıbbi cihaz ve aksesuarlarının kullanımı sırasında hastaların, uygulayıcıların, kullanıcıların ve üçüncü kişilerin sağlık ve güvenliği açısından ortaya çıkabilecek tehlikelere karşı korunmalarını sağlayacak şekilde piyasaya sunulmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacıyla, 07.06.2011 tarihli ve 27957 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Tıbbi
Cihaz Yönetmeliği” yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelik, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerin, tıbbi cihaz ve aksesuarlarının tasarımı, imalatı, piyasaya arzı, hizmete sunulması, kullanımı ve denetimi ile ilgili bütün faaliyetlerini kapsar.

20.05.1993 tarih ve 21586 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”nin amacı, tıbbi atıkların üretiminden yok edilmesine kadar; çevreye ve insan sağlığına zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı bir biçimde alıcı ortama verilmesinin önlenmesine, çevreye ve insan sağlığına zarar vermeden kaynağında ayrı olarak toplanması, ünite içinde taşınması, geçici depolanması ve yok edilmesine yönelik düzenlemeler yapmaktır.

Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği

Yönetmeliğe göre, tıbbi atıkların yönetimine ilişkin ilkeler aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
• Tıbbi atıkların çevre ve insan sağlığına zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı olarak alıcı ortama verilmesi yasaktır.
• Tıbbi atıkların, tehlikeli ve evsel atıklar ile karıştırılmaması şarttır.
• Tıbbi atıkların kaynağında diğer atıklardan ayrı olarak toplanması, biriktirilmesi, taşınması ve bertarafı şarttır.
• Tıbbi atıkların yarattığı çevresel kirlenme ve bozulmadan doğan zararlardan dolayı tıbbi atık üreticileri, taşıyıcıları ve bertarafçıları kusur şartı olmaksızın sorumludurlar.
• Tıbbi atıkların yönetiminden sorumlu kişi, kurum/kuruluşlar, bu atıkların çevre ve insan sağlığına olabilecek zararlı etkilerinin azaltılması için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler.
• Sağlık kuruluşları atıklarının bertarafı için gerekli harcamaları karşılamakla yükümlüdürler.
• Tıbbi atık üreten sağlık kuruluşları ile bu atıkların taşınması ve bertarafından sorumlu belediyelerin/özel sektör firmalarının tıbbi atık yönetimiyle ilgili personelinin periyodik olarak eğitimden ve sağlık kontrolünden geçirilmesi ve tıbbi atık yönetimi kapsamındaki faaliyetlerin bu personel tarafından yapılması esastır.