SAĞLIK İŞLETMELERİNDE YÖNETİM

Üstlerini düzenli bir biçimde kontrol etmek, yöneltme kademesinde bulunan bir yönetici faaliyetlerini kolaylaştırmak için dikkate alınması gereken hususlardan biri değildir.

Yöneltme işlevinin yerine getirilmesinde genellikle iki ilke ön plana çıkmaktadır. Bunlardan birincisi amaçların uyumlaştırılması ilkesi, diğeri ise emir-komuta birliği ilkesidir.

Yöneltme işlevinin etkin bir şekilde yerine getirilmesi için bilinmesi gereken kavramlar; güç ve otorite, liderlik, motivasyon ve iletişimdir.

Kişinin başkalarını etkilemede kullandığı güç kaynakları yasal güç, ödüllendirme gücü̈, zorlayıcı güç, karizmatik güç ve uzmanlık gücü̈ şeklinde sıralanmaktadır.

Yasal güç, örgüt hiyerarşisinden dolayı yöneticilerin sahip olduğu gücü̈ ifade etmektedir.

Karizmatik güç, örgütsel yaşamın nispeten nesnel yönlerini ifade eden ve somut soyut bir güç türüdür.

Liderlik hayal gücü gerektirir; yöneticilik ayrıntı düşünmeyi gerektirir.

Dönüşümcü liderlik, bir liderin takipçilerin üst düzey ihtiyaçlarını nasıl karşılamaya çalıştığını tanımlar.

Kapsam Teorileri içerisinde İhtiyaçlar Hiyerarşisi Yaklaşımı, ERG Yaklaşımı, Çift Faktör Teorisi ve Başarma İhtiyacı Teorisi ele alınmaktadır.

Süreç kapsam teorileri içerisinde Bekleyiş Teorileri, Eşitlik Teorisi ve Amaç Teorisi ele alınmaktadır.

Yöneltme, grup hâlinde örgütü oluşturan insanları (çalışanları/astları) amaçlara ulaşma yolunda “isteklendirme, yönlendirme ve harekete geçirme” faaliyeti olarak tanımlanırken; bir başka tanıma göre ise eldeki kaynakları en akılcı ve etkin biçimde kullanarak, belirli bir yapıyı en kısa ve kestirme yoldan belli amaçlara yönetebilme güç ve çabasıdır. Bu doğrultuda yöneltme faaliyetleri arasında çalışanlar ile gruplar ve bir bütün olarak bir örgüte liderlik etme, motive etme ve iletişim kurma yer almaktadır. Doğru yanır C seçeneğidir.

Yöneltme işlevinin temel özelliği, yönetim sürecinde uygulamaya geçişi ifade etmesidir. Yöneltme yöneticinin astlarının faaliyetlerini yönlendirmesi ve onlara ne yapmaları gerektiğini bilgilendirmesi ile ilgili yönetsel bir süreçtir. Yönetim işlevlerinden planlama ve örgütleme statik bir özellik taşırken, yöneltme işlevi sürekli faaliyet ve eylem gerektirdiğinden dolayı dinamik bir özellik taşımaktadır. Doğru Yanıt D seçeneğidir.

Emir-komuta birliği ilkesi ise görevini yerine getirme esnasında her astın yalnızca tek bir üstten emir almasını öngörmektedir. Astların tek bir üstten emir almaları durumunda çelişkilere ve rol belirsizliğine düşmeden görevlerini daha etkin yaptıkları ve sonuçta daha verimli çalıştıkları kanıtlanmıştır. Bunun nedeni ise emir-komuta birliğinin astları, farklı üslerin birbiri ile çelişmesi muhtemel emirleriyle karşı karşıya kalmaktan kurtarmalıdır. Doğru Yanıt E seçeneğidir.

Zorlayıcı güç, psikolojik ve duygusal yollarla çalışanları uyum göstermeye zorlayan güçtür. Nasıl ki bir yöneticinin elinde bulundurduğu ödüllerin sayısı ve bu ödüllerin çalışanlar için önemi ödül gücünü o denli artırıyorsa, aynı şekilde yöneticinin kontrolü altındaki unsurların caydırıcılığı ve astlar için önem derecesinin fazlalığı, yöneticinin sahip olduğu zorlayıcı gücü o denli arttırmaktadır. Örnek olayda başhekim hemşirenin uygun olmayan davranışlarını zorlayıcı gücü ile düzeltmeye çalışmaktadır. Doğru Yanıt C seçeneğidir.

Lider veya yönetici kişiliğinin astlarda saygı uyandırması, onlara ilham vermesi, onların arzu ve isteklerini dile getirmesi ve bütün bunların sonucunda bu kişiliğin onlar tarafından örnek alınması ve benzeşim karizmatik gücün temelini oluşturur. örnek olayda profesör kişisel özellikleri ile asistanları üzerinde bir etki oluşturarak karizmatik gücünü kullanmaktadır. Doğru Yanıt D seçeneğidir.

Yasal-rasyonel otorite, örgütsel kuralların hükümleri ve bu kurallar uyarınca bir konuma atanmış olanların emir verme yetkisi üzerine inşa edilmiş bir otoriteyi ifade etmektedir. Karizma, olağandışı kabul edilen ve insanüstü güçler donatılmış olduğu düşünülen bir kişinin niteliği olarak tanımlanır. Karizmatik otorite, lider veya yetkiliye olan coşku, umutsuzluk veya umutlardan kaynaklanan kişisel bağlılık nedeniyle ortaya çıkar. Örnek olayda Ahmet Bey konumundan kaynaklı yetkilerini kullanarak yasal otorite sergilerken; Aysel Hanım karizmatik özelliklerine bağlı olarak otoritesini göstermektedir. Doğru Yanıt C seçeneğidir.

Özellikler teorisi, liderleri lider olmayanlardan ayıran bazı temel özelliklerin varlığını savunmaktadır. Bu teoriyi savunan araştırmacılar başlangıçta liderlik özelliklerinin zekâ, atılganlık, ortalamanın üzerinde boy, iyi kelime bilgisi, çekicilik, kendine güven ve benzer özellikleri içerebileceğini düşünmektelerdi. Özellikler teorisi, insanların sonradan öğrenilemeyen belirli özelliklere sahip olduğunu, belirli özelliklerin liderliğe uygun olduğunu ve bu özelliklere sahip olmanın üstünlüklere yol açabileceğini belirtmektedir. Bu tür özellikler arasında uyumluluk, hırslılık, atılganlık, kararlılık, güvenilirlik, egemenlik, sebat, kendine güven, zekâ, yaratıcılık ve sosyal beceriler yer almaktadır. Doğru Yanıt A seçeneğidir.

Üst düzey yöneticiler, kendi davranışları için yüksek etik standartları koymaya, ahlaksız davranışlarda bulunmaya ve kuruluşlarındaki diğer kişileri aynı standartlarda tutmaya zorlanmaktadır. Etik liderlik, liderlikte erdem ve ahlakın önemini vurgulamaktadır. Birçok araştırmacı esas olarak liderlik tarzında doğruluk ve dürüstlüğü öne çıkarmaktadır. Etik liderler adil ve ilkeli karar vericiler olarak görülmektedir. Erhan bey erdem ve ahlaka vurgu yaparak etik liderliği ön plana çıkarmaktadır. Öte yandan hizmetkar liderlik,  bir sağlık liderinin başkalarına hizmet etme arzusuyla büyük ölçüde motive olduğunu kabul eder. Bu liderlik modeli, tipik örgütsel hiyerarşiyi yıkar ve herkesin daha büyük bir bütüne katkıda bulunduğu bir kurum içinde topluluk oluşturma inancını kabul eder. Hizmetkar liderlik son derece işbirliğine dayalıdır ve başkalarına cömertçe kredi verir. Bu lider, başkalarını motive eden şeylere duyarlıdır ve herkesi paylaşılan hedefler ve vizyonla kazanma yetkisi verir. Hizmetkar liderler, işbirliğini geliştirmek için otorite yerine köprüler kurmak ve ikna etmek için kişisel güven ve saygıyı kullanırlar. Bu açıklamalar da Rüya Hanım'ın vurguları ile örtüşmektedir. Doğru Yanıt D seçeneğidir.

Çalışanları motive edici araçlar ekonomik, psiko-sosyal ve örgütsel-yönetsel olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Psiko-sosyal araçları bireylerin psikolojik ve sosyolojik gereksinimlerinin doyurulması ile ilişkilidir. Ait olma, değer görme, güven duyma, statü elde etme, benlik saygısının gelişimi, özerk olma, kişiliğin değer görmesi, kendini gerçekleştirme gibi unsurlar psiko-sosyal ihtiyaçlar olarak ön plana çıkmaktadır. Dolayısıyla bireyi motive edici psiko-sosyal ihtiyaçlar arasında bağımsız çalışabilme, güç ve yetki sahibi olma, sosyal statüye kavuşma, kişiliğe ve özel yaşama saygı, yapılmaya değer ve toplumsal yarar sağlayacak bir iş, iş güvenliği ve psikolojik güvence, astların önerilerini dikkate alma, sosyal uğraşlar, sosyal katılım, çevreye uyum vb.'leri gelmektedir. Soruda birinci maddede işini yapmada özerk olma, üçüncü maddede kendini değerli hissetme ve dördüncü maddede statü elde etme gibi psiko-sosyal araçlar söz konusudur. İkinici madde ekonomik araçları; beş ve altıncı madde ise örgütsel ve yönetsel araçları kapsamaktadır. Doğru Yanıt B seçeneğidir.

Herzberg'e göre çalışanların deneyimlerinin farklı yönleri, tatmin ve tatminsizliğe ayrı ayrı katkıda bulunmaktadır. Tatmin sürekliliğini etkileyen faktörlerin (motivasyon faktörleri) özellikle çalışma içeriğiyle ilişkilidir. Tatminsizliğe neden olduğu varsayılan faktörler (hijyen faktörleri) ise çalışma ortamıyla ilgilidir. Motivasyon faktörleri başarı, tanınma ve çalışmanın kendisini içermekte; hijyen faktörleri ise şirket politikalarını ve bunların yönetimini, denetim kalitesini ve çalışma koşullarını içermektedir. Yöneticiler, motivasyonu artırmaya çalışmadan önce hijyenik çalışma koşullarını iyileştirmelidir. Olumsuz hijyenik koşullar çalışanların motivasyon araçlarını deneyimlemesini engeller. Çalışma bağlamı iyileştirildikten sonra, yönetici Herzberg’in iş zenginleştirme adını verdiği süreci kullanıp işleri yeniden tasarlayarak motivasyonu sağlamaya çalışabilir. Doğru Yanıt C seçeneğidir.