SAĞLIK İŞLETMELERİNDE MALİYET YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 3

Kararın uygulamasının başarısız olmasına aşağıdaki nedenler örnek olarak verilebilir:
• Sorunun ve amaçların net olarak tanımlanmaması
• Verilerin yetersiz olması
• Alternatiflerin üretilememesi
• Alternatifler arasında en uygun olanı seçme konusunda hata yapılması
• Yöneticilerin karar verme sorumluluğunu almak istememeleri
• Riskli bir ortamda karar verilmesi nedeni ile belirsizlik ve risk seviyesinin tanımlanmaması
• Fayda ve maliyet analizlerinin yapılmaması veya hatalı yapılması
• Finansal ve finansal olmayan analiz ve değerlendirmelerin eksik
yapılması

Ameliyatlarda kullanılan sarf malzemeleri

Üret ya da satın al kararlarında kritik nokta, üretim maliyeti ile satın alma maliyetinin bir birbirlerine eşit olduğu durumdaki
miktardır. Bu noktanın altında satın alma alternatifi; üzerinde ise, üretim alternatifi avantajlı olmaktadır.

Üretimin maliyet fonksiyonu oluşturulmalıdır:
fizik tedavi  cihazının toplam faydalı ömrü 60 aydır (5 yıl x12ay/yıl) ve normal amortisman yöntemi olduğu için her ayın amortisman gideri aynı olacaktır. Bu durumda aylık amortisman gideri ise; 30.000 TL/ay (= 2.400.000 TL / 60 ay) olacaktır.
Aylık personel maliyeti, 25.000 TL/ay
Aylık diğer sabit giderler, 4000 TL/ay
Üretme ya da satın alma konusunda en uygun kararı verebilmek için üretim ve satın alma
maliyet fonksiyonları karşılaştırılarak fayda ve maliyet analizi yapılmalıdır. Bu analizin
sonuçlarına göre olumlu ya da olumsuz karar verilecektir.

Bu durumda aylık toplam sabit maliyetler, 69.000 TL olacaktır.
Birim değişken maliyet ise, 50 TL/fizik tedavi olduğuna göre üretimin maliyet fonksiyonu (Y=A+bX) şu
şekilde oluşturulacaktır:
Y=69.000 +50X

3.355.000.-

Çocuk hastalıkları kliniğinin amortisman giderleri

MR cihazının toplam faydalı ömrü 60 aydır (5 yıl x12ay/yıl) ve normal amortisman yöntemi olduğu için her ayın amortisman gideri aynı olacaktır. Bu durumda aylık amortisman gideri ise; 30.000
TL/ay (= 1.800.000 TL / 60 ay) olacaktır.
Aylık personel maliyeti, 19.000 TL/ay
Aylık diğer sabit giderler, 2.940 TL/ay

Üretim maliyet ve satın alma fonksiyonları karşılaştırılarak karar vermenin kritik noktası belirlenecektir.
200X = 69.000 +50X
150X = 69.000
X = 460 MR
Kritik noktada satın alma ve üretimin maliyetleri  TL olup birbirine eşittir.

Satın alma Üretim
200 TL/MRx 460 MR = 69000 +(460x50)
200*460 = 23.000+69.000
92.000 TL = 92.000 TL

Bölümün kapatılması ile kaybedilen toplam katkı payı, eğer maliyet tasarrufundan büyük ise, hastanenin kârı artmaz, tam tersine azalır. Kaybedilen toplam katkı payı, tasarruf edilen maliyetten küçük ise, bu durumda hastanenin kârı artacaktır.

Geçerli maliyet analizleri kapsamında ek maliyetler ve ek gelir arasında karşılaştırma yapılırken sabit maliyetin değişmediği durumlarda,  birim fiyatbirim değişken maliyetin üstünde olduğu sürece, ek kâr söz konusu olacaktır.

Geçerli maliyetler, yönetimin vereceği kararlardan etkilenen maliyetlerdir. Verilecek karar, işletmenin geleceği ile ilgilidir ve farklı seçenekler arasında değişim göstermektedir. Bu özellikleri taşımayan maliyetler ise, geçersiz yani batık maliyettir. Geçerli maliyetler aynı zamanda “ek maliyet” ve “fırsat maliyeti” olarak
sınıflandırılmaktadır. Bu özelliğe sahip gelir ve maliyetler, farklı seçenekler arasında değişme göstereceği için verilecek kararları da etkileyecekdir. Ek maliyetler ve ek gelir arasında karşılaştırma yapılırken mevcut durum ile alternatif durumlar arasında üretim miktarı ve satış fiyatları incelenmelidir. İşletmenin kapasite kullanım oranı, varsa boş kapasiteyi kullanmanın gerektirdiği ek maliyetler ve satışın neden olduğu ek gelirler karşılaştırılmalıdır. Ek gelirin, ek maliyetten fazla olması durumunda verilecek kararların olumlu olması gerekmektedir. Karar verme aşamasında, birim fiyat ile birim değişken maliyet arasında karşılaştırma yapılmalıdır. Sabit maliyetin değişmediği durumlarda, bu karşılaştırmada birim fiyat, birim değişken maliyetin üstünde olduğu sürece, ek kâr söz konusu olacaktır

İşletmelerin temel amacı kâr elde etmek ve bunu daima artırmaktır. Kârı etkileyen temel unsur, genel anlamda satış ve maliyettir. Satış hacminin satış hasılatı ve maliyet üzerinde elbette etkisi vardır. Satış hacmine bağlı olarak işletmenin satış hâsılatı artarken bazı maliyetlerinde (sabit maliyet) değişme olmayacak bazı maliyetlerinde de (değişken maliyet) artış olacaktır. Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “satış ve maliyet” seçeneğidir.

Tam Maliyet Yöntemi: Hastanelerde tedavi amaçlı tüm maliyetlerin değişken ve sabit ayrımı yapılmaksızın hizmet maliyetinin hesaplanmasında kullanılan yöntem, tam maliyet yöntemidir. Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “tam maliyet yöntemi” seçeneğidir.

Kapasite kullanım oranı, hasta kapasite sayısı esas alınarak aşağıdaki şekilde hesaplanmaktadır: Kapasite Kullanım Oranı = Fiili Hasta Sayısı÷ Hasta/Yatak Kapasitesi.  Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “D” seçeneğidir.

Hastanenin herhangi bir bölümü veya tümü için kâra geçiş noktasının hesaplanmasında ve kâra geçişin planlanmasında kullanılan araç, maliyethacim-kâr analizi veya başabaş analizi olarak ifade edilmektedir. Cümleden de anlaşılacağı üzere sorunun doğru cevabı “başabaş” seçeneğidir.

Sabit maliyetlerdeki değişimler, belirlenen kâra ulaşmak için kâra geçiş noktasındaki satış miktarı ve satış hâsılatında değişikliğe yol açacaktır. Kapasite artırmaya yönelik maliyetler sabit maliyetler olarak tanımlanmaktadır. İşletmenin dönemsel olarak sabit olan maliyetlerinin, farklı dönemler için değişken olma özelliği de unutulmamalıdır. Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “satış miktarı ve satış hâsılatında değişiklik” seçeneğidir.

Örneğin, bir poliklinikte hasta bazında birim değişken maliyet 30 TL/hasta ve polikliniğin toplam sabit maliyeti ise, 120.000 TL’dir. Yönetici, 750 hastaya hizmet verilerek kâra geçmeyi planlamıştır. Bunun için uygulanacak en uygun fiyat ne olur sorusuna aşağıdaki şekilde cevap verilecektir: 750 hasta = 120.000 TL f- 30 TL/hasta 750x(f-30) = 120.000 750f-22.500 = 120.000 750f = 142.500 f = 190 TL br.  Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “A” seçeneğidir.

İşletmelerde, gelecekteki kâr potansiyelinin belirlenmesi amacı ile bir yönetim muhasebesi aracı olan maliyet-hacim-kâr analizi yöntemini kullanılmaktadır. Maliyet-hacim-kâr analizi, yönetim tarafından kâr planlaması amacı ile kullanılan bir yöntemdir. Belirli varsayımlar ile sınırlandırılmasına rağmen aşağıda belirtilen konularda yöneticilere yardımcı olarak kullanılan bir yönetim muhasebesi aracıdır: Kâra geçiş noktasına ulaşmak için kaç hastaya hizmet verilmelidir ve satış tutarı ne olmalıdır? • İşletme başabaş noktasına hangi kapasite oranında ulaşır? • Hastanenin vergiden önce veya vergiden sonra ulaşılmak istenen kâr hedefi için yapması gereken satış tutarı kaç TL olmalıdır? • Belirli bir poliklinik sayısında hedeflenen kâra ulaşabilmek için poliklinik fiyatı ne olmalıdır? • Hastalara hizmetin hastane tarafından verilmesi veya bu hizmetin dışarıdan temin edilmesi alternatifleri arasında en uygun seçim nasıl yapılabilir? Mevcutta devam eden hizmetlerin işletme kârlılığı üzerindeki etkisi ne olabilir? Söz konusu hizmet kaldırılır ise, işletme kârlılığı nasıl değişir? Hizmet verilmeye devam edilmeli midir? • Yeni bir reklâm veya tanıtım kampanyası ile ortaya çıkan ek sabit maliyetleri karşılamak için gerekli satış ne kadardır? • Sınırlı kapasitede oluşturulacak hizmet karmasında hangi hizmetlere öncelik verilmelidir? • Anlaşmalı fiyat ve hastadan alınan fiyat farkının kâra geçiş noktası üzerindeki etkileri nasıl tespit edilir? Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “Sosyal Güvenlik Kurumu ile yapılan anlaşmanın hastanenin işleyişine olan etkisi nasıl anlaşılabilir?” seçeneğidir.

Kâr planlaması “kısa vadeli” ve “uzun vadeli” olarak yapılmalıdır. Uzun vadede kârı artırmak temel amaçtır. Kısa vadeli planlamada ise, atıl kapasitenin katma değer yaratan faaliyetler ile etkin bir şekilde kullanılması ve teknoloji ve tedavi koşullarındaki değişmelere anında cevap verme gibi amaçların karşılanması önemli rol oynar. Kısa vadeli kâr planlamaları, uzun vadeli amaca hizmet edebildiği oranda işletme açısından bir değer ifade etmektedir. Sabit ve değişken maliyetler, fiyat, miktar ve hizmet karması, kârı etkileyen faktörlerdendir. Bu faktörlerdeki olası değişikliklerin işletme kârının üzerindeki etkisinin bilinmesi işletme yönetimine kâr planlaması konusunda yardımcı olacaktır.  Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “Uzun vadeli amaca hizmet edebildiği oranda işletme açısından bir değer ifade etmesi” seçeneğidir.

Güven Payı ve Güven Oranı: Fiili veya bütçelenmiş satışlar ile başabaş noktasındaki satışlar arasındaki fark, güven payı olarak tanımlanır. Güven payının fiili veya bütçelenmiş satışlara bölünmesi ile hesaplanan oran ise, güven oranı olarak hesaplanır. Güven payı ve güven oranı, işletmelerin operasyonel riskini ölçmek için kullanılmaktadır.  Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “fiili veya bütçelenmiş satışlar ile başabaş noktasındaki satışlar arasındaki fark” seçeneğidir.

Güven Payı ve Güven Oranı: Fiili veya bütçelenmiş satışlar ile başabaş noktasındaki satışlar arasındaki fark, güven payı olarak tanımlanır. Güven payının fiili veya bütçelenmiş satışlara bölünmesi ile hesaplanan oran ise, güven oranı olarak hesaplanır. Güven payı ve güven oranı, işletmelerin operasyonel riskini ölçmek için kullanılmaktadır. Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “işletmelerin operasyonel riskinin ölçülmesi” seçeneğidir.