SAĞLIK İŞLETMELERİNDE MALİYET YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 1

Problemin tanımlanması 

Sürecin birinci adımında problem tanımlanır. Çözülmeyi bekleyen bir sorun, yeni teçhizat alma (veya yatırım), yeni bir poliklinik veya klinik açma, var olan poliklinik veya kliniği kapatma gibi kararlar, bir problem gibi tanımlanır. Yeni bir teçhizat alma kararı üzerinde adımları inceleyelim. 

II, V, III, I ve IV

İkinci dağıtım aşamasında aşağıda belirtilen farklı dağıtım yöntemleri kullanılmaktadır: • Basit (doğrudan doğruya) dağıtım yöntemi • Kademeli (aşamalı) dağıtım yöntemi • Matematiksel dağıtım yöntemi • Planlı dağıtım yöntemi

Yöneticilerin karar verme sorumluluklarını paylaşmak istemesi

marjinal hasılat  > marjinal maliyet

Ek gelir (marjinal hasılatın) ek maliyetten (marjinal maliyet) büyük olduğu durumlarda pozitif katkı payı (marjinal fayda) oluşur. Pozitif katkı payı ile sabit maliyet karşılaştırılır. Pozitif katkı payının sabit maliyetten büyük olması halinde kâr elde edilir ki bir kararın finansal ifadesi bu şekilde olumlu olur.

Pozitif katkı payının sabit maliyetten büyük olması

Ek gelir (marjinal hasılatın) ek maliyetten (marjinal maliyet) büyük olduğu durumlarda pozitif katkı payı (marjinal fayda) oluşur. Pozitif katkı payı ile sabit maliyet karşılaştırılır. Pozitif katkı payının sabit maliyetten büyük olması halinde kâr elde edilir ki bir kararın finansal ifadesi bu şekilde olumlu olur.

üretim maliyeti/satın alma maliyeti  

Üret ya da satın al kararlarında kritik nokta, üretim maliyeti ile satın alma maliyetinin bir birbirine eşit olduğu durumdaki miktardır. Bu noktanın altında satın alma alternatifi; üzerinde ise, üretim alternatifi avantajlı olmaktadır.

I, III ve IV

Yeni cihazın satın alınmasına neden olan temel unsurları şu şekilde sıralayabiliriz: • Hali hazırda kullanılan cihazın eskimesi nedeni ile eski cihaz yenisi ile değiştirilebilir. Bu bir ikame veya yenileme yatırımıdır. • Hali hazırda kullanılan cihazın hastanenin ihtiyaçlarını karşılayamaması nedeni ile ikinci bir cihaz alınabilir. Bu bir büyüme yatırımıdır. • Bazen yasal zorunluluk nedeni ile de yeni cihaz veya makine alınabilir.

Yardımcı gider yerlerinde birinci dağıtımdan sonra toplanan giderler dağıtılır. Yardımcı gider yerlerinde toplanan giderler, gider yerlerine özgü dağıtım anahtarları kullanılarak dağıtılacaktır.

ikame

Hali hazırda kullanılan cihazın eskimesi nedeni ile eski cihaz yenisi ile değiştirilebilir. Bu bir ikame veya yenileme yatırımıdır.

Belirlenen gider yerlerine göre sırası ile şu dağıtım süreci ifade edilmektedir:

1. Dağıtıma öncelikle yardımcı gider yerlerinden başlanılır. Örnek olarak, yemekhanenin dağıtımında dağıtım anahtarı olarak personel sayısı kullanılır. Bu dağıtımdan, esas, esasa yardımcı ve faaliyet gider yerleri pay alabilir.

2. Yardımcı gider yerlerinin dağıtımından sonra esasa yardımcı gider yerinin dağıtımına geçilir. Esasa yardımcı gider yerlerinin esas hizmet gider yerine dağıtımı yapılır. Böylece ikinci dağıtım işlemi sonuçlandırılır.

3. Esas hizmet gider yerlerinde toplanan giderler, hastaya verilen hizmetin maliyetini hesaplamak için kullanılmaktadır. Faaliyet gider yerlerinde toplanan giderler ise, gelir tablosunda raporlanmaktadır.

Basit dağıtım yönteminin temel özellikleri şu şekilde ifade edilmektedir:

• Birinci dağıtım sonrasında yardımcı gider yerlerinde toplanan giderlerin yardımcı gider yerlerinden faydalanan gider yerlerine dağıtılması,

• Yardımcı gider yerlerinin bu dağıtım sürecinde birbirine pay vermemesi.

Yeni birim için yeni personel istihdam edilmesi halinde sabit maliyetin düşmesi hedeflenir

Yeni birim için yeni personel istihdam edilmesi halinde de sabit maliyet artacaktır. Yeni birim uzmanlık gerektiriyor ise ister istemez bu durumda sabit maliyet artacaktır. Ortak hizmet veren personelin yeni birim ile sayısında artış olup olmayacağı da karar verirken dikkate alınmalıdır.

Kademeli Dağıtım Yöntemi: Yardımcı gider yerleri arasında belirlenen gider dağıtım sırasına göre gider dağıtımının yapıldığı dağıtım yöntemidir.

Basit dağıtım yönteminde yardımcı gider yerleri birbirlerine pay vermemektedir. Kademeli dağıtım yönteminde ise, tek taraflı bir pay verme söz konusudur. Kademeli dağıtım yönteminin özellikleri aşağıda açıklanmaktadır: Dağıtım sırasının belirlenmesinde genelde, birinci dağıtım toplamının büyüklükleri esas alınır. Birinci dağıtım toplamı en büyük olan gider yerinden en küçük olan gider yerinde doğru bir dağıtım sırası belirlenir ve bu sıra izlenerek dağıtım yapılır.

Dağıtımı yapılan gider yeri, sırada kendisinden sonraki gider yerine pay verir. Dağıtımı yapılan gider yerine artık pay verilemez. Bu süreç, yardımcı gider yerlerinde birinci dağıtım sonrasında toplanan giderlerin sıfırlanmasına kadar devam eder. Esasa yardımcı hizmet gider yerlerinin dağıtımında sıra söz konusu olmaz. Nedeni, birbirlerine hizmet vermemeleridir.

Alternatier arasında en uygun olanı seçme

3. Adım: Alternatifler arasında en uygunu seçme İkinci adımda veri toplama ve geliştirilen alternatifler arasında en uygun seçim bu aşamada yapılmalıdır. Alınan teklifler arasında en uygunu seçmek için fayda maliyet analizlerinin yapıldığı bir aşamadır. Özellikle bir yatırım kararı verilecekse finansal olarak değerlendirmelerin yapıldığı, olasılık ve risk değerlemelerinin yapıldığı bir aşamadır. Finansal ve finansal olmayan değerlendirmeler yapılarak alternatifler arasında en uygun olan seçilir.

Üçüncü dağıtımda uygun bir dağıtım anahtarı seçmek önemlidir. Hasta ile doğrudan ilişkilendirilemeyen giderler hasta ile dağıtım anahtarları kullanılarak ilişkilendirilmektedir. Bu tür giderlerin hasta ile ilişkilendirilmesinde aşağıdaki dağıtım anahtarların biri kullanılabilir: • İlaç ve sarf malzeme giderleri yüzdesi • Yatak gün sayısı • Hastanın klinikte kalma süresi (hasta bazında yatak devir süresi)

Esasa yardımcı gider yerlerinde, birinci dağıtım ve yardımcı gider yerlerinde gelen giderlerlerin tümü esas hizmet gider yerlerine dağıtılır. Esasa yardımcı gider yerlerinin dağıtımı, dağıtımı yapılacak gider yerine özgü dağıtım anahtarları kullanılarak gerçekleştirilir. Örnek olarak aşağıda gider yerleri için kullanılabilecek ve dağıtım anahtarları verilmiştir:

Esasa Yardımcı Gider Yerleri     Dağıtım Anahtarları

Radyoloji                                    SUT fiyatları

Ameliyathane                            Ameliyat süresi

Destek hizmetleri birimi                Çalışan sayısı

Birinci dağıtım sonrasında yardımcı gider yerleri ve esasa yardımcı gider yerlerinde toplanan giderler, faydalanma esasına göre esas hizmet gider yerlerine ve faaliyet gider yerlerine dağıtılır. İkinci dağıtım aşamasında ise, gider yerleri arasında dağıtım yapılmaktadır. ikinci dağıtımda farklı yöntemleri kullanılarak dağıtım gerçekleştirilmektedir. İkinci dağıtım sürecinde hangi tür yöntem kullanılırsa kullanılsın, yardımcı ve esasa yardımcı gider yerlerinde birinci dağıtım sonrasında toplanan giderlerin dağıtımı yapılmaktadır. İkinci dağıtım işlemlerinde dağıtımı yapılacak gider yerine özgü dağıtım anahtarları kullanılarak gerçekleştirilir.

Esas gider yerlerinde hastaya verilen hizmet ile doğrudan ilişkilendirilen ve doğrudan ilişkilendirilemeyen giderler olmak üzere iki farklı grupta gider vardır. İlaç, sarf malzemeleri, ameliyatlarda kullanılan ilaç ve sarf malzemeleri, vb. hastaya verilen hizmet ile doğrudan ilişkilendirilen giderlere örnek olarak verilebilir. Poliklinik ve klinik personelin ücretleri ya da bu personelin yemekhaneden aldıkları pay ve benzeri giderler, hasta ile değil poliklinik ve klinik ile ilgilidir. Bu tür giderler hastaya verilen hizmet ile doğrudan ilişkilendirilemeyen giderlere örnek olarak verilebilir. Ancak, bu giderlerin de hastaya verilen hizmetin maliyetinin hesaplanmasına dâhil edilmesi gerekir. Üçüncü dağıtımda bu iki gruptaki giderlerin hastaya verilen hizmet üretim maliyetine dönüştürülmesi veya hastalara yüklenmesi gerekir. Bunun için giderlerin nereden geldiği ve hangi dağıtım anahtarı ile dağıtılacağı belirlenmelidir.