SAĞLIK İŞLETMELERİNDE KALİTE YÖNETİMİ

TKY VE İNSAN TKY Felsefesinde İnsana Bakış 

Her alandan işletmede olduğu gibi sağlık işletmelerinde de İKY biriminin yerine getirmesi gereken temel işlevler ise genel olarak aşağıdaki gibi sıralanabilir (Tortop, Aykaç, Yayman ve Özer, 2007:22); • Planlama • Kadrolama • Performans değerleme • Ödüllendirme, yetiştirme ve geliştirme • Endüstri ilişkileri • Koruma

KALİTE KÜLTÜRÜNÜN İNŞA EDİLMESİ 

Bir sağlık işletmesinde kalite kültürünün inşa edilebilmesi, ancak son derece önemli ve hassas bir süreç dâhilinde gerçekleşebilmektedir. Bu süreç, birbiri ardınca atılacak belirli adımları içermektedir. İşletmede çalışan insan kaynakları merkezli olarak gerçekleştirilecek bu adımlar, aşağıda konu başlıkları şeklinde şöyle sıralanabilir (Kavuncubaşı, 2000:242-245’ten uyarlanmıştır): • Müşteri odaklılık • Her şeyden önce kalite • Süreçlerin iyileştirilmesi • Veriler ve kalite geliştirme araçları • Tam katılımın sağlanması • Liderlik, işbirliği ve takım çalışması • Eğitim ve geliştirme • Ölçme ve izleme • Önlem alma

KALİTE KÜLTÜRÜNÜN İNŞA EDİLMESİ Liderlik, İşbirliği ve Takım Çalışması 

Başarılı bir kalite yönetimi için sahip olunması gereken liderlik özellikleri ise aşağıdaki gibidir (Gaucher’den akt. Doğan ve Kaya, 2004:67): • Vizyona ve sosyal sorumluluk bilincine sahip olma • Belirsizliği yönetebilme ve değişim ajanı olma • İnsan-yönelimli olma (ekip çalışması, işbirliği, güçlendirme) • Bilgiyi paylaşma • Müşterilerin değerlerinden yola çıkarak hareket edebilme • Yeniliklere açık olma • Eğitim ve öğretime önem verme • Yetki devrine istekli olma • Tedarikçilerle ilişkileri güçlendirme • Öz-farkındalık (kişisel olarak güçlü ve zayıf yanlarını bilme, değerlendirme ve iyileştirme)

KALİTE ORGANİZASYONUNUN (KALİTE BİRİMİNİN) KURULMASI 

 Bir işletmede TKY’nin hayata geçirilmesi, başarılı olması ve sürdürülebilirliğinin sağlanabilmesi için en önemli şart; kalitenin planlanması, organize edilmesi, geliştirilmesi, iyileştirilmesi ve kontrolünü sağlayacak özel bir organizasyon yapısının oluşturulmasıdır.

KALİTE KÜLTÜRÜNÜN İNŞA EDİLMESİ Önlem Alma 

Olası hataların engellenebilmesi için (Efil’den akt. İnceboz, 2009:22); • Hatayı insanlar yaptığından, hataları önlemek için çalışanların eğitimlerinin ve işlerine duydukları bağlılığın güçlü olması gerekir. • İş ve süreçlerin en doğru şekilde belirlenmesi ve hazırlanması gerekir. • Tüm süreçlerde çalışan insan kaynaklarının yaptıkları iş için gereken özeni göstermesi ve işin daha iyi olması için “ne yapmalıyım” veya “nasıl daha iyi olabilir” şeklinde sorular sorarak hem sürecin hem de kendi performansının iyileştirilmesini sağlamalıdır. • İşletmenin sahip olduğu tüm kaynakların da (insan kaynağı, finansal kaynak ve araç, gereç ve teçhizat gibi) verimli kullanılması gerekir. • Yapılan hataların en aza indirebilmek için insan kaynaklarının gerekli ve yeterli şekilde eğitilmesi ve bilinçlendirilmesi sağlanmalıdır. • İş ve süreçlerde kullanılacak yöntemler üzerinde uzlaşı sağlanmalı ve uygun çalışma alt yapısı oluşturulmalıdır.

KALİTE ORGANİZASYONUNUN (KALİTE BİRİMİNİN) KURULMASI 64

KALİTE ORGANİZASYONUNUN (KALİTE BİRİMİNİN) KURULMASI 

KALİTE ORGANİZASYONUNUN (KALİTE BİRİMİNİN) KURULMASI

KALİTE ORGANİZASYONUNUN (KALİTE BİRİMİNİN) KURULMASI 

sağlık işletmelerinde  İKY biriminin yerine getirmesi gereken temel işlevler genel olarak aşağıdaki gibi sıralanabilir;
• Planlama
• Kadrolama
• Performans değerleme
• Ödüllendirme, yetiştirme ve geliştirme
• Endüstri ilişkileri
• Koruma

Yönetsel Rol: Çalışanlara ait bilgileri içeren kayıt dosyalarının tutulması, işe yeni alınan personellerin işe uyumlarının sağlanması, insan kaynakları ile ilgili veri tabanlarının düzenlenmesi, çalışanların sosyal yardım ve hizmetlerle ilgili ihtiyaçlarının karşılanması, insan kaynakları ile ilgili yasaların takip edilmesi vb. görevler.

Başarılı bir kalite yönetimi için sahip olunması gereken liderlik özellikleri
ise aşağıdaki gibidir:
• Vizyona ve sosyal sorumluluk bilincine sahip olma
• Belirsizliği yönetebilme ve değişim ajanı olma
• İnsan-yönelimli olma (ekip çalışması, işbirliği, güçlendirme)
• Bilgiyi paylaşma
• Müşterilerin değerlerinden yola çıkarak hareket edebilme
• Yeniliklere açık olma
• Eğitim ve öğretime önem verme
• Yetki devrine istekli olma
• Tedarikçilerle ilişkileri güçlendirme
• Öz-farkındalık (kişisel olarak güçlü ve zayıf yanlarını bilme, değerlendirme ve iyileştirme)

Kalite eğitimi bir yetişkin eğitimi olduğundan, sunulacak program içeriğinin yetişkinlerin özelliklerine ve öğrenme biçimlerine uygun, yetişkinlere özgü yöntem ve tekniklerle sunulması önemlidir.

Sağlıkta kalite sisteminin organizasyon yapısı düşünüldüğünde; 2. ve 3. basamak tüm hastanelerde "klinik kalite iyileştirme komitesinin" bağlı olduğu bir üst düzey yapı başhekimliktir. (Kitapta Şekil 3.1)

Kalite organizasyonunu oluşturan organlar içerisinde, kalitenin geliştirilmesinde asıl aktif olan organın “kalite geliştirme ekibi” sorumluluğunda çalışan “kalite çemberleri” olduğunu söylemek mümkündür. Bu nedenle, özellikle bu bölümün
ana konusu olan “kalite geliştirme” çabalarını daha iyi anlayabilmek için, kalite çemberlerinin işleyişini, görevlerini ve çalışma anlayışlarını daha yakından tanımak yararlı olacaktır. Kalite çemberleri, aynı birimde (departmanda) çalışan alt kademe personeller arasından seçilerek oluşturulmakta, çemberin kurulmuş olduğu birimin yöneticisi, aynı zamanda çemberin lideri olarak görev almaktadır

Kalite çemberlerinin işleyiş prensipleri genel olarak 6 aşamalı bir döngüyü içermektedir:

1. Çember üyelerinin seçilmesi
2. Eğitim verilmesi
3. Kalite sorunlarının tanımlanması
4. Kalite sorunları hakkında veri toplama ve bunların analizi
5. Kalite sorunlarının çözümüne ilişkin önerilerin geliştirilmesi
6. Hareket planının oluşturulması ve uygulanması

Sağlık işletmelerindeki TKY uygulamalarında; hem kalite sorunlarının tespit edilmesinde ve bu sorunların çözümlenmesinde, hem de mevcut kaliteyi daha da geliştirebilmeye ilişkin yaratıcı ve yenilikçi fikirler üretebilmeleri açısından kullanılabilecek bir takım teknikler söz konusudur. Literatürde kalite geliştirmede kullanılan en yaygın araçlardan biri EFQM mükemmellik modelidir. TKY alanında yaptığı çalışmalarla literatüre çok önemli katkılarda bulunan Ishıkawa, işletmelerdeki kalite sorunlarının; Beyin fırtınası tekniği, balık kılçığı (sebep sonuç) diyagramı, dağılma (serpilme) diyagramı, Pareto diyagramı ve kalite çemberleri gibi kalite geliştirme araçları yardımıyla çözülmesinin mümkün olduğunu ifade etmiştir. Bu araçlara ilave olarak ayrıca sinektik teknik ve Delphi tekniği gibi yöntemlerden de yararlanılabilir.

Alex Osborn tarafından geliştirilen beyin fırtınası tekniği, yeni ürünlere yeni isim ve sloganlar geliştirebilme amacıyla ileri sürülmüş olup, bireylerin yaratıcı düşünebilme güçlerinin gelişmesini ve özgün fikirlerin üretilmesini sağlayan bir fikir yaratma sürecidir.

Pareto Diyagramı: Wilfredo Pareto’nun geliştirdiği ve kalite geliştirme çalışmalarında kullanılan bu teknik, bir sorunun ortaya çıkmasında en çok önem taşıyan nedenin tespit edilebilmesi için kullanılmaktadır. Bu analizde çözüm sırasını belirleyebilmek ve çözüme en önemli sorundan başlayabilmek için, kaliteye engel olan sorunlar büyükten küçüğe doğru sıralanır