SAĞLIK İŞLETMELERİNDE HALKLA İLİŞKİLER

Suç; tipe uygun, hukuka aykırı, kusurlu bir insan davranışı olarak değerlendirildiğinde suç fiilinin mutlaka hukuka aykırı bir fiil olması gerekmektedir. Bu anlamda eğer somut olayda hukuka uygunluk sebepleri mevcut ise tipik fiil artık söz konusu suçu meydana getirmiş sayılmayacaktır. Hukuka uygunluk sebepleri, yalnızca ceza hukukundan değil, tüm hukuk sisteminden kaynaklanabilen ve mevcudiyetleri hâlinde, hukuka aykırı olan fiili hukuka uygun hâle getiren sebeplerdir. Örneğin, meşru müdafaa, ıztırar hâli, kanun hükmünün yerine getirilmesi, daha üstün nitelikte özel ya da kamusal yarar, mağdurun rızası birer hukuka uygunluk sebebi olarak kabul edilmektedir

Taksir; dikkat ve özen eksikliği gibi sebeplerle istenmeyen suç neticesini doğurmaya yönelik suç fiilinin işlenmesidir. Sorunun çözümünde taksir kavramı bilinmelidir

Sağlık çalışanlarının hukuki sorumluluğu, hukuka aykırı kusurlu bir eylem sonucunda zarara neden olan ve mesleki açıdan kusurlu bulunan bir hekimin ve/veya diğer bir sağlık personelinin tazminatla yükümlü olması anlamına gelmektedir

Hekimin hukuki sorumluluğunu doğuran değişik sebepler mevcuttur. Bunlar; sözleşme öncesi görüşmelerden doğan sorumluluk (culpa in contrahendo), haksız fiil, vekaletsiz iş görme ve sözleşmedir. Eğer hekim sözleşme görüşmelerinden evvel ve fakat kusurlu olarak hastasının zarar görmesine sebep olursa -örneğin uzman olmadığı alanlarda hastayı yanıltıp zarar görmesine sebep olursa- bu zararı, sözleşme öncesi görüşmelerden doğan sorumluluk (culpa in contrahendo) hükümleri uyarınca tazmin etmekle yükümlü olacaktır. Hekimler bazen hastanın hayatını kurtarmak veya ağır bir zarara uğramasını engellemek amacıyla acil müdahalede bulunmak zorunda kalabilirler. Böyle hâllerde genellikle hastanın rızasını alma imkânı da yoktur. İşte bu gibi durumlarda aradaki ilişkinin sözleşme temeline dayanmaması ve hastanın aydınlatılmış onamının (rızanın) bulunmaması nedeniyle, hasta-hekim ilişkisine vekâletsiz iş görme hükümleri uygulanır. Hekimin, tıp mesleğinin yüklediği acil olaylarda ilk yardım görevinden kaçınması veya rızası alınamayacak şartlar altında (koma hâli) bulunan hastaya yanlış tedavi uygulaması sonucunda meydana gelen zararlar, haksız fiil hükümlerine göre tazmin edilir

Sorunun çözümünde sağlık çalışanlarının hukuki sorumlukları bilinmeli ve ayırt edilebilmelidir.

Eğer hekim sözleşme görüşmelerinden evvel ve fakat kusurlu olarak hastasının zarar görmesine sebep olursa -örneğin uzman olmadığı alanlarda hastayı yanıltıp zarar görmesine sebep olursa- bu zararı, sözleşme öncesi görüşmelerden doğan sorumluluk (culpa in contrahendo) hükümleri uyarınca tazmin etmekle yükümlü olacaktır culpa in contrahendo kısaca; “tarafların sözleşmenin kurulması sırasında, sözleşme benzeri güven ilişkisine dayanan özen gösterme, aydınlatma ve koruma yükümlülüklerini ifade eder. Güven ilişkisini kusurlu davranışıyla ihlal ederek karşı tarafa zarar veren kişi, bu zarardan dolayı sorumlu olur.” Tanımdan da anlaşılacağı üzere söz konusu sorumluluğu doğuran husus “kusur” dur. Dolayısıyla burada bir kusurlu sorumluluk hali vardır. Sorunun çözümünde verilen örnek durumun  hukukta hangi kavrama karşılık geldiği çıkarımında bulunulmalıdır.

Hekimin, tıp mesleğinin yüklediği acil olaylarda ilk yardım görevinden kaçınması veya rızası alınamayacak şartlar altında (koma hâli) bulunan hastaya yanlış tedavi uygulaması sonucunda meydana gelen zararlar, haksız fiil hükümlerine göre tazmin edilir. Bu tür tıbbi uygulamaların hekim ile hasta arasında var olan bir sözleşmeye dayanmadığı açıktır. Borçlar Kanunu’nun 49. maddesinde, kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren bu zararı gidermekle yükümlüdür, denilmektedir. Bu tür bir zarar verici fiili yasaklayan bir hukuk kuralı bulunmasa bile, ahlaka aykırı bir fiille başkasına kasten zarar veren de bu zararı gidermekle yükümlüdür.

Sorunun çözümünde haksız fiil hükümleri bilinmeli ve verilen örneğin haksız fiil hükümlerine ilişkin olduğu çıkarımında bulunulmalıdır.

Hekim ile hasta arasında bir sözleşme bulunduğu durumlarda  hasta-hekim ilişkisinin niteliğinin vekalet ilişkisi olduğu kabul edilmektedir. TCK 502. maddesine göre; vekalet sözleşmesi, vekilin, vekalet verenin bir işini görmeyi veya işlemini yapmayı üstlendiği sözleşmedir. Sorunun çözümünde hekim-hasta arasında sözleşme durumları bilinmeli ve ayırt edilebilmelidir.

Hekimler bazen hastanın hayatını kurtarmak veya ağır bir zarara uğramasını engellemek amacıyla acil müdahalede bulunmak zorunda kalabilirler. Böyle hâllerde genellikle hastanın rızasını alma imkânı da yoktur. İşte bu gibi durumlarda aradaki ilişkinin sözleşme temeline dayanmaması ve hastanın aydınlatılmış onamının (rızanın) bulunmaması nedeniyle, hasta-hekim ilişkisine vekâletsiz iş görme hükümleri uygulanır. Örneğin, bilinci kapalı bir hastaya, hekimin tıp biliminin kuralları çerçevesinde yapacağı müdahale TBK. m. 526-527’de düzenleme altına alınan vekâletsiz iş görme olarak değerlendirilir ve hukuka uygun görülür. Sorunun çözümünde hekimin hukuki sorumluluğunu doğuran nedenler bilinmeli ve verilen örneklerin hangi nedene ilişkin olduğu çıkarımında bulunulmalıdır.

Türk Ceza Kanunu’nda hekimin sorumluluğunu düzenleyen özel bir hüküm bulunmamaktadır. Bununla birlikte, kusurlu davranışları sebebiyle hastanın zarara uğramasına yol açan bir hekim veya sağlık çalışanının fiilleri, Türk Ceza Kanunu içerisinde yer alan bir suç fiili kapsamında yer alıyorsa hekim veya diğer sağlık çalışanlarının cezai sorumlulukları doğmaktadır. Bu suç tipleri; kasten veya taksirle insan öldürme, kasten veya taksirle insan yaralama, görevi ihmal, görevi kötüye kullanma gibi çeşitli suç tipleri olabilir. Sorunun çözümünde Sağlık çalışanlarının cezai sorumlulukları bilinmeli ve birbirinden ayırt edilebilmelidir.

Hekimin cezai sorumluluğu, hekimin teknik anlamda tıp mesleğini icra ederken işlediği suçlarla, bu mesleğin icrası dolayısıyla işlemiş olabileceği suçlardan dolayı sorumluluğunu ifade eder. Kusurlu davranışları sebebiyle hastanın zarara uğramasına yol açan bir hekim veya sağlık çalışanının fiilleri, Türk Ceza Kanunu içerisinde yer alan bir suç fiili kapsamında yer alıyorsa hekim veya diğer sağlık çalışanlarının cezai sorumlulukları doğmaktadır. Bu suç tipleri; kasten veya taksirle insan öldürme, kasten veya taksirle insan yaralama, görevi ihmal, görevi kötüye kullanma gibi çeşitli suç tipleri olabilir Verilen örnekte de görüldüğü gibi kişinin rızası ile iyileştirme amacı taşımayan ve kişinin vücut bütünlüğünü olumsuz yönde etkileyici nitelikte müdahalelerde bulunması cezai sonuç doğuracaktır.

Kişiye, kendisine yapılacak olan bir tıbbi müdahalede, kendi adına, kendi başına karar verebilme olanağı veren aydınlatılmış onam, kısaca hastaya yapılacak olan tıbbi girişim hakkında her şeyin anlatılması ve sonrasında bununla ilgili onayının alınmasıdır. Hukuka uygunluk sebeplerinden, mağdurun rızası, sağlık çalışanları açısından büyük bir önem arz etmektedir. Tıbbi literatürde aydınlatılmış onam kavramıyla ifade edilen ve hukuk diline bilgilendirilmiş rıza şeklinde çevrilebilecek olan bu kavram, sağlık çalışanının tıbbi müdahalesini hukuka uygun hale getirmektedir. Sorunun çözümünde aydınlatımış onam kavramı bilinmeli ve ayırt edilmelidir.

Hastanın malpraktis sebebiyle bir uzvunu kaybetmesinden kaynaklı ruhsal acı çekmesi

Aydınlatılmamış onam

Sözleşme öncesi görüşmelerden doğan sorumluluk

Ötenazi talep etme hakkı

Hekimin hastayı ameliyat etmesi gerekirken etmemesi

Netice suçları

Hastaya , hastalığın muhtemel sebepleri ve nasıl seyredeceği hususunda bilgi verme

Kusurluluk

Bütün sağlık kurum ve kuruluşlarının, hastayı bilgilendirmek için yeterli teknik donanımı haiz birimi oluşturması

Hastanın işlediği suçun muhtemel delillerinin, kendisinin vücudunda olduğu düşünülmesi hâlinde değerlendirilmesi