SAĞLIK İŞLETMELERİNDE DAVRANIŞ

Doğru yanıt A seçeneğidir. Sağlık Bakanlığınca yayım­lanan genelgeye göre, sağlık hizmeti sunucuları birinci basamak sağlık kuruluşları, ikinci basamak sağlık ku­rumları, üçüncü basamak sağlık kurumları ve diğer sağ­lık hizmet sunucuları olarak sınıflandırılmıştır. Birinci basamak sağlık kuruluşları, hastaların ayaktan veya yataklı teşhis ve tedavilerinin yapıldığı sağlık kuruluş­larıdır. Toplum sağlığı merkezi, aile sağlığı merkezi, halk sağlığı laboratuvarları, 112 acil sağlık hizmeti birimleri, işyeri sağlık ve güvenlik hizmeti sunulan birimler, evde bakım hizmetleri sunan merkezler ve mediko-sosyal birimleri birinci basamak sağlık ku­ruluşlarına örnek olarak verilebilir.

Doğru yanıt D seçeneğinde yer alan değer stratejisidir. Değer stratejisi, “müşteri memnuniyetiyle sonuçlanan süreçleri koordine etmenin temeli” olarak tanımlanmıştır. Bu durum şöyle açıklanabilir: Cerrahi operasyon geçirecek bir hasta olduğunu düşünün. Hastanın durumunda normalden sapma olduğunda önceden planlanmış yöntemlerin değiştirilmesi maliyetleri artırarak verimliliği düşürebilir. Ancak burada hastanın sağlığı her şeyden önemlidir. Değerlilik faktörü uyumu arttırarak, hedeflere ulaşmayı olumlu yönde etkiler. Böylece hedeflerin kendi arasındaki koordinasyonu da sağlanmış olur.

Doğru yanıt B seçeneğidir. Hastane iletişimi, sağlık kurumlarının yöneti­minden itibaren, personelle hastalar arasında ger­çekleşen kurum içindeki iletişimi kapsamaktadır. Hayran ve Sur (1997) hastane iletişimini; üst-ast iletişimi, tedavi verme iletişimi, denetleyici ileti­şim, koordinasyon iletişimi ve denetim iletişimi olarak sınıflandırmışlardır. Sorunun doğru yanıtı olan tedavi verme iletişiminde, doktorlar, hemşirelerin yapacağı işi ta­nımlarlar ama hemşirelik hizmetlerinden sorumlu tutulamazlar. Doktor, hem­şireye, hemşirenin hastaya vereceği tedavi veya te­davinin gidişi ile ilgili hizmetler için talimat verme yetkisine sahiptir. Doktorlar bu alanda tam yetkili ve uzmanlığına dayanan bir otoriteye sahiptir.

Doğru yanıt A seçeneğidir.  Hekim-hasta ilişkisine yönelik E.J. Emanuel ve L.L. Emanuel, hekim ve hasta arasındaki ilişki modellerini paternalistik, bilgilendirici, yorumlayıcı ve uzlaşmacı modeller olmak üzere dörde ayırarak incelemiştir. E.J. Emanuel ve L.L. Emanuel ortaya koydu­kları ve diğer seçeneklerde belirtilen dört modelin hasta özerkliği konusunda tek başlarına yeterli olmayabileceğini kabul etmişler­dir. Bu nedenle bu dört modele beşinci bir model olarak araçsal modelin ek­lenebileceğini ifade etmişlerdir. Bu model kapsamında, hastanın değer­lerinin ve hedeflerinin alakasız olabileceğini, bu nedenle hekimin, toplumun iyiliği veya bilimsel bilginin ilerlemesine katkıda bulunmak gibi has­tanın hedeflerinden bağımsız olarak bazı hedefler belirlemesi ve hedeflemesi gerektiğini ifade et­mişlerdir.

Koruyucu sağlık hizmetleri, toplumu hastalık etkenlerinden uzak tutmaya veya hastalık etmenlerini yok etmeye yönelik hizmetlerdir. Kişilere yönelik yapılan bağışıklama, erken tanı testleri, aile planlaması, beslenme durumlarını iyileştirmeye yönelik gıda güvenliği ve sağlıklı beslenme alışkanlıklarının kazandırılması, sağlık eğitimi hizmetleri, fiziksel, biyolojik ve sosyal çevreye yönelik olumsuzlukların neden olduğu sağlık problemlerini önlemek için çevreye yönelik müdahaleleri kapsayan hizmetlerin tamamıdır. Tedavi edici sağlık hizmetleri, uzman hekim sorumluluğunda hemşire ve diğer sağlık ekibi üyelerinin işbirliği ile sunulan hizmetlerdir. Tedavi edici sağlık hizmetleri ayaktan ve yataklı tedavi olmak üzere iki gruba ayrılır. Rehabilitasyon hizmetleri, hastalık veya kaza sonucu kişilerin kaybettiği bedensel ve zihinsel becerilerinin tekrar kazandırılmasına yönelik hizmetlerdir. Rehabilitasyon hizmetleri, tıbbi, sosyal, eğitsel ve mesleki faaliyetler aracılığıyla kaza veya hastalık sonucu sakatlanan kişilere işlevsel beceriler kazandırmayı hedefler.

Sağlık hizmeti sunucuları birinci basamak sağlık kuruluşları, ikinci basamak sağlık kurumları, üçüncü basamak sağlık kurumları ve diğer sağlık hizmet sunucuları olarak sınıflandırılmıştır. Birinci basamak sağlık kuruluşları, hastaların ayaktan veya yataklı teşhis ve tedavilerinin yapıldığı sağlık kuruluşlarıdır. Toplum sağlığı merkezi, aile sağlığı merkezi, halk sağlığı laboratuvarları, 112 acil sağlık hizmeti birimleri, işyeri sağlık ve güvenlik hizmeti sunulan birimler, evde bakım hizmetleri sunan merkezler ve mediko-sosyal birimleri birinci basamak sağlık kuruluşlarına örnek olarak verilebilir

Hastaneler matriks organizasyon yapısına sahip olup, fonksiyonel yönetici ve proje yöneticisi olmak üzere iki tip yönetici bulunmaktadır. Fonksiyonel yönetici, gruplandırılmış birtakım faaliyetlerin, dolayısıyla o bölümün yönetimini üstlenmiş yöneticidir. Proje yöneticisi ise, belirli bir malın/hizmetin üretilmesiyle ilgili faaliyetlerin planlanması, organizasyonu ve yürütülmesi sorumluluğunu üstlenmiştir. Matriks organizasyon yapısında, personel her iki yöneticiye de bağlı bulunmaktadır. Dolayısıyla proje yöneticisi ile fonksiyonel yönetici, personeli aynı olan idarecilerdir. Hastanelerin matriks organizasyona sahip olması, kurum içi ve kurumlar arasında koordinasyon ve iletişimin ne kadar önemli olduğunu göstermektedir.

Koordinasyon (eşgüdümleme); bir işin daha etkili bir şekilde yapılabilmesi için en uygun zamanda, en uygun şekilde ve en uygun araç-gereç kullanılarak amaçlar, faaliyetler, organlar ve bireyler arasında uyum ve işbirliğinin sağlanmasıdır.

Koordinasyon organizasyonda meydana gelen karışıklıkların önlenmesi, belirlenen amaç ve hedeflere ulaşmak için uygulanacak planlardan sapma olmaksızın uygulanması, çalışanlar arasında ilişkilerin geliştirilmesi ve sorunların çözülmesinde önemlidir. Koordinasyon fonksiyonunun yerine getirilmesinde yöneticilere büyük görevler düşer. Bu nedenle yöneticilik koordinatörlük olarak da tanımlanabilir. Bir hizmet verilirken ya da bir üretim yapılırken koordinasyonun zayıf olduğu durumlarda amaç ve hedeflere ulaşmak imkânsızdır.

Örgütün farklı kademelerinde bulunan bilimlerde, ast ve üstlerin aralarındaki iletişim bağlantısına ve iş birliğine dikey koordinasyon denir. Örneğin İl Sağlık Müdürlüğü  ile İlçe Sağlık Müdürlüğü arasındaki ilişki dikey koordinasyondur. Dikey koordinasyonda üst yönetici, örneğin İl Sağlık Müdürü, başkanların yaptığı işlemleri biçimsel olarak denetler. Başkanlar da aynı şekilde yardımcıları ve alt birimleri üzerinde bu yetkiyi kullanarak dikey eş güdümlemeyi sağlar.

Örgütsel hiyerarşide aynı seviyede bulunan birimlerin ve görevlilerinin aralarındaki iletişim bağlantısına ve iş birliğine yatay koordinasyon denir. Yatay koordinasyonda her yöneticinin sorumlu olduğu bölüm kendi bölümü olup, dikey koordinasyondaki gibi diğer bölümler üzerinde yetki kullanma hakları yoktur. Örneğin, bir ildeki bütün devlet hastaneleri arasındaki veya hastane ve İl Sağlık Müdürlüğü satın alma birimleri arasındaki ilişki yatay koordinasyona örnektir.

İletişimin gerçekleşebilmesi için kaynak, mesaj, kanal, alıcı ve geri bildirimden oluşan iletişim süreci bileşenleri gereklidir. İletişim kaynağın (gönderici, verici) mesajı düzenleyerek (kodlama) onu ne şekilde göndereceğini düşünmesi ile başlar. Alıcının gönderilen mesajı algılayacak ya da kodlanan mesajı çözümleyecek yetenekte olması gerekir. İletişim sürecinde verici bir mesaj oluşturur ve bunu alıcıya (hedef) aktarır. Alıcı bu mesajı yorumlar ve vericiye tatmin edici bir şekilde yanıtlar (geri bildirim: feed-back).

Çapraz iletişim, bir örgütte farklı birimlerde çalışan ast ve üstler arasındaki iletişim olup, sorun çözme, süreç geliştirme, bilgilendirme işlevleri sırasında gerçekleşen iletişim şeklidir. Yani bir yöneticinin kendi bölümü dışında çalışan diğer iş görenlerle yazılı veya sözlü iletişim kurmasıdır . Bir sağlık kurumundaki Hasta İlişkileri Müdürünün hasta şikâyeti üzerine servis hemşiresi, sorumlusu ve ilgili diğer çalışan ve sorumlular ile yazılı, sözlü iletişim araçları ile çapraz iletişim kanalını kullanması; yine Tıp Fakültesi Dekanının yeni onarımdan geçen böbrek taş kırma aletinin nasıl sonuç verdiğini öğrenmek için doğrudan ilgili birimde görevli teknisyenden bilgi alması çapraz iletişime örnektir.

Bilgilendirici model: Bu modelde hekim, hastaya hastalığı ile ilgili seçim yapabilmesi için tüm seçenekleri sunar ve hastanın beklenti ve değerlerine en uygun tıbbi müdaheleyi seçme imkânı sağlar. Hasta seçimini yapar ve hekim bu tercihi uygular. Hastanın kendisi için en iyi olan seçimi yapabilmesi tam anlamıyla bilgilendirilmesi ile mümkün olduğundan, hekim tüm bilgilerini hastaya aktarmalıdır. Hastalığı ve tedavi süreci ile ilgili tüm bilgilere sahip olan hasta uygulanacak tedavi yöntemini kendisinin belirlemesiyle birlikte hasta, kendi kişisel özerkliğini korumuş olacaktır. Bilgilendirici model paternalist modelin tam tersi bir düşünceyi ortaya koymaktadır. Patrenalist modelde dikkate alınmayan hastanın değer yargıları ve özgür seçimi bu modelde tam olarak ortaya çıkmaktadır.