Sağlık İşletmelerinde Etik Davranışlar

Davranım, bir organizmanın uyarımlara karşı yaptığı, görülen, görülmeyen her türlü bedensel, fizyolojik, zihinsel ve duygusal tepkidir.

Etik, insan davranışının normlarıyla ilgili ilkelerini; neyin doğru, neyin yanlış olduğuna ilişkin ahlaksal değer yargılarını, inanç sistemlerini inceleyen felsefe dalı; ahlak felsefesi, ahlak bilimidir. Bir meslek grubunun ahlak açısından doğru kabul edilen mesleksel davranış standartlarıdır.

Etiğin somut olarak ortaya çıkısı üç biçimde olmaktadır: (i) Felsefenin bir ana alanı olarak etik, (ii) Toplum yaşamında etik, (iii) Belli bir alanda etkinlik gösteren kişilerin uymaları gereken kuralların belirlendiği ve o alana özgü uygulamalardaki istenen davranışların irdelendiği meslek etikleri.

1. Uluslararası rekabet 2. Yeni teknolojiler 3. Artan kalite ihtiyacı 4. Çalışan motivasyonu ve bağlılığı 5. Çeşitlilik içeren bir iş gücünü yönetme 6. Etik davranışlar.

Örgütlerin görünmeyen yönü; bütün çalışanların bildiği, paylaştığı ve uyduğu, ama hiçbir yerde yazılı olmayan birtakım değer, inanç, tutum ve varsayımlardan oluşan örgüt kültürüdür.

Örgüt iklimi, çalışanların ve yöneticilerin örgüt kültürünü anlama ve yorumlamalarıyla ortaya çıkan havadır.

Bir işletmede beş önemli etmen etik davranışların sergilenmesini etkilemektedir. Bu etmenler aşağıda belirtilebilmektedir:

1. Üstlerin davranışları

2. Örgüt içindeki bireylerin davranışları

3. Çalışılan endüstri ya da meslekteki etik uygulamalar.

4. Toplumun ahlaki iklimi

5. Biçimsel örgütsel politikaların varlığı.

Etik kod; “yazılmış, açık - belirgin ve biçimsel dokümantasyonların ahlaki standartlara bağlı olarak kurumsal davranışa ya da çalışanlara rehberlik edecek şekilde kullanılmasıdır”.

"Örgütlerde Etik Davranış Modeli"ne göre, örgütlerde etik davranışı etkileyen örgütsel etmenler: 

• Etik Kodlar

• Örgüt Kültürü

• Rol Modelleri

• Sonuçlara Ulaşacak Algılanan Baskı

• Ödüllendirme ve Cezalandırma

olarak sıralanmaktadır.

Bir işletme açısından çalışanından beklenen statüsüne uygun görev ve sorumluluklar çerçevesinde etik davranışlar göstererek işini yapmasıdır. 

Etik eğitimi ile şu davranışlar amaçlanmaktadır:

• Etik eğitimi, ahlaki davranış edinmeyi güçlendirmek.

• Etik eğitimi, ahlaki davranışları geliştirmek.

• Etik eğitimi, ahlaki tecrübeyi arttırmak.

Ahlaki değerler, insanların benimseyip davranışa dönüştürdüklerinde yaşamı yücelten ve kendilerini özlenen ahlaksal düzene ulaştıran doğruluk, dürüstlük, cömertlik, yardımseverlik, hak, adalet gibi ilke ve ölçülerdir.

Etik ilke, bir kişinin etik bir ikilem veya etik bir sorunla karşılaştığında nasıl davranacağına ilişkin yol gösteren kurallardır. 

Kimi durumlar veya ortamlarda işletmede etik davranış ilkeleri bağlamında gösterilen davranışlar etik iklimin önemli bir belirleyicisidir. İşletmenin etik iklimini etkileyen durumlar aşağıda verilmiştir:

• Kişisel çıkar

• Şirket kârı

• Çalışma verimliliği

• Bireysel arkadaşlıklar

• Takımların ilgi alanları

• Sosyal sorumluluk

• Kişisel ahlak

• Kurallar ve standart prosedürler

• Kanunlar ve mesleki kodlar

Etik ihlali, davranışın belli bir / birkaç ilkeye veya kurala, tereddüde yer bırakmayacak biçimde aykırı olmasını ifade eder.

Sağlık işletmelerindeki etik davranışların geçmişini Hipokrat Yeminine kadar dayanan tıp etiği ilkelerinin oluşturduğu görülmektedir. Bu ilkeler; yarar sağlama, zarar vermeme, özerkliğe saygı, adalet, gizlilik, dürüstlük ve doğruluk ve aydınlatılmış onam olarak sayılabilir.

"Zarar vermeme" ilkesidir.

Gizlilik ilkesi, hastanın onayı olmadan, hastalara uygulanan tedavi, hastalığın türü ve seyri konularında kimseye bilgi verilmemesi veya herhangi bir araştırmada kullanılmamasına dayanan bir bir tıp etiği ilkesidir. 

p>Fortune Global 200 Büyük Şirketin Atıf Yaptığı 10 Temel Değer Sıralaması: 1. Doğruluk 2. Saygı 3. Dürüstlük 4. Sorumluluk 5. Güven 6. Müşteri odaklılık 7. Performans 8. İletişime açıklık 9. Takım çalışması / İş birliği 10. İnovasyon 

Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri aşağıda sıralanmıştır:

• Görevin yerine getirilmesinde kamu hizmeti bilinci
• Halka hizmet bilinci
• Hizmet standartlarına uyma
• Amaç ve misyona bağlılık
• Dürüstlük ve tarafsızlık
• Saygınlık ve güven
• Nezaket ve saygı
• Yetkili makamlara bildirim
• Çıkar çatışmasından kaçınma
• Görev ve yetkilerin menfaat sağlamak amacıyla kullanılmaması
• Hediye alma ve menfaat sağlama yasağı
• Kamu malları ve kaynaklarının kullanımı
• Savurganlıktan kaçınma
• Bağlayıcı açıklamalar ve gerçek dışı beyan
• Bilgi verme, saydamlık ve katılımcılık
• Yöneticilerin hesap verme sorumluluğu
• Eski kamu görevlileriyle ilişkiler
• Mal bildiriminde bulunma

Etik davranış, belli bir ortamdaki “kötü” veya “yanlış” davranış yerine ahlaki bakımdan “iyi” ve “doğru” olarak kabul edilen davranış biçimidir.