Sağlık İşletmelerinde Kurumsal Koordinasyon ve İletişim

Koruyucu sağlık hizmetleri, kişilere yönelik yapılan bağışıklama, erken tanı testleri, aile planlaması, beslenme durumlarını iyileştirmeye yönelik gıda güvenliği ve sağlıklı beslenme alışkanlıklarının kazandırılması, sağlık eğitimi hizmetleri, fiziksel, biyolojik ve sosyal çevreye yönelik olumsuzlukların neden olduğu sağlık problemlerini önlemek için çevreye yönelik müdahaleleri kapsayan hizmetlerin tamamıdır.

Rehabilitasyon hizmetleri, tıbbi, sosyal, eğitsel ve mesleki faaliyetler aracılığıyla kaza veya hastalık sonucu sakatlanan kişilere işlevsel beceriler kazandırmayı hedefler.

Tanımından da anlaşıldığı üzere sağlık hizmetleri; koruma, tedavi etme ve rehabilitasyon amaçlarına yöneliktir.

Sağlık Bakanlığınca 31.05.2019 tarihinde yayımlanan genelgeye göre, sağlık hizmeti sunucuları birinci basamak sağlık kuruluşları, ikinci basamak sağlık kurumları, üçüncü basamak sağlık kurumları ve diğer sağlık hizmet sunucuları olarak sınıflandırılmıştır

Toplum sağlığı merkezleri, birinci basamak sağlık kuruluşlarındandır.

Koordinasyonun örgütsel amaçlar açısından etkin bir şekilde yerine getirilmesi için;

• İyi ve basit bir organizasyon yapısı oluşturulması,

• İşletme plan ve programlarının uyumlaştırılması,

• İyi bir iletişim sisteminin kurulması,

• Örgüt içinde işbirliği anlayışının geliştirilmesi,

• Hiyerarşik yapı içinde her kademenin gönüllü olarak koordinasyona katılımlarının özendirilmesi gerekmektedir.

Koordinasyon çeşitli yöntemler ile sağlanabilir. Koordinasyon sağlama yollarını altı grupta toplayabiliriz. Bunlar; hiyerarşiye dayanan koordinasyon, inandırıcı koordinasyon, komiteler yoluyla koordinasyon, yatay ve dikey koordinasyon, yapı ve görevle ilgili koordinasyon, iç ve dış koordinasyondur.

Hiyerarşiye Dayanan Koordinasyon, çalışanın kendisine söyleneni yapma ve yöneticiye itaat etme ilkesine dayanır.

İç koordinasyonda çoğunlukla denetim, süreç yönetimi, kişisel temas, etkili iletişim, grup toplantıları, irtibat görevlileri, uyumlaştırılmış programlar ve politikalar, ortak hedefler, fikir birliği teşvik ve yönlendirme gibi mekanizmalar kullanılır.

İşletmelerde koordinasyon fonksiyonunun yerine getirilmesi sürecinde uyulması gereken ilkeler aşağıda verilmiştir:

• Sorumlu kişiler arasında doğrudan görüşmeler ile koordinasyon sağlanmalıdır.

• Koordinasyon sürekli bir işlem olarak düşünülmelidir.

• Planlama yaparken ve politikalar karşılaştırırken daha başlangıçta koordinasyon sağlanmalıdır.

• Bir sorun ile ilgili bütün etkenlerin karşılıklı olarak birbirleri üzerinde olan etkileri göz önüne alınarak koordinasyon yapılmalıdır.

Koordinasyonu sağlamada yararlanılan araçlar aşağıda sıralanmıştır:

• Haberleşme ve Bilgi Sistemleri,
• Geçici ve Sürekli Komiteler ve Kurullar,
• Bütünleştirici / Aracı Yöneticiler.

Koordinasyonun örgüte sağladığı yararlar aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Koordinasyon, örgütsel gelişmeye katkı sağlar,

• Yeni fikirlerin yayılmasına ve gelişmesine olanak verir,

• Sorunlar kime/hangi birime ait olursa olsun, diğer kişiler/birimler tarafından da gerçek anlamda anlaşılır,

• Karışıklık ve tekrarlar önlenebilir,

• Mevcut politika, plan ve ilkeler tüm örgüt çalışanları tarafından aynı şekilde anlaşılır.

• İşlerin düzenli bir şekilde yapılmasını, çalışanların şevkini artırır.

İletişim; bilgi, düşünce ve tutum, duygu ve davranışların bir kişi, grup ya da örgüt tarafından diğer kişi veya gruplara uygun semboller kullanılarak aktarılması ve karşılıklı etkileşimin sağlanması sürecidir.

İletişimin gerçekleşebilmesi için kaynak, mesaj, kanal, alıcı ve geri bildirimden oluşan iletişim süreci bileşenleri gereklidir.

Tek yönlü iletişim, bir mesajın kaynaktan alıcıya iletildiği ve alıcının geri bildirimi olmaksızın yapılan iletişim biçimidir.

İki yönlü iletişim, kaynak ile alıcı arasında geribildirimin alındığı, karşılıklı etkileşim söz konusu olduğu iletişim biçimidir.

Sağlık kurumlarında iç iletişim ağının sağladığı avantajlar:

• Yorum, öneri ve tavsiyelerin sağlanması,

• Olası etki ve grup reaksiyonlarının öncesinde görülebilmesi,

• Farklı fikir ve stratejileri ortaya çıkmasını,

• Destek ve etki genişletme,

• Çalışma ilişkilerini düzene sokma,

• Gelişmiş bilgi akışı ve bilgi yönetimidir.

Hekimlerin veya sağlık personelinin iletişim biçimine bağlı olarak hastaların muayene sürecine katılımını kısıtlayan ve cesaretlerini kıran davranışlarını şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Hastanın ilgisini söndüren teknik sözcüklerle dolu bir dil kullanma,

• Saate bakma ya da bekleyen hasta listesine göz atma,

• Hasta üzerinde bir şeyler düşündüğünü ve rahatsız edilmemesi gerektiği izlenimi bırakacak biçimde kendi kendine bir şeyler mırıldanma,

• Hastanın sözünü kesme ya da tamamlayarak sonlandırma,

• Hastaya vizitenin bittiğini söylemeden hemen uzaklaşma,

• Hastanın sorularını duymazdan gelme,

• Hastayı dinlememe belirtileri verme.

E.J. Emanuel ve L.L. Emanuel, hekim ve hasta arasındaki ilişki modellerini paternalistik, bilgilendirici, yorumlayıcı ve uzlaşmacı modeller olmak üzere dörde ayırarak incelemiştir

Hekim merkezli olarak geliştirilen paternalist modelde, hekim otoritesi ön plandadır. Hastaya uygulanacak tedaviyi ya da yapılacak müdahaleleri en iyi hekimin bileceği ve hekimin hastayı koruyacağı ve hasta için en iyi olanı tercih edeceği varsayılmaktadır. Bu sebeple hekim-hasta ilişkisinde hastaya uygulanacak tedaviye yönelik alınacak kararlarda hekimin hâkimiyetindedir. Modelde, hekimin hasta için en doğru tedavi yöntemini seçerek uyguladığı varsayılır. Bu nedenle karar verme süreci bakımından hekimin rolü baskın, hastanın rolü ise sınırlıdır. Dolayısıyla model, hastanın yararına olduğu varsayılan, ancak hastanın değerlerini ve tercihlerini yansıtmayan kararların söz konusu olduğu bir modeldir.

Sağlık personeli ile hasta iletişiminde ön plana çıkan ve sağlık personeli tarafından uyulması gereken davranışlar;

• İlgili, sabırlı, güler yüzlü, hoşgörülü ve saygılı olma,
• herkese eşit davranma,
• hastanın güven duymasını sağlama,
• yardım edici iletişim kurma,
• stres faktörünü azaltma ya da ortadan kaldırma,
• otoritede denge,
• ön yargılı olmama,
• empati kurma olarak sıralanabilir.