SAĞLIK İŞLETMELERİNDE DAVRANIŞ - Deneme Sınavı - 8

Taciz, bir kişiyi (veya o kişinin akrabalarını, arkadaşlarını veya iş arkadaşlarını) ırkı, ten rengi, dinî, cinsiyeti, ulusal kökeni, yaşı veya engelliliği nedeniyle aşağılayan, düşmanlık veya nefret gösteren sözlü veya fiziksel davranışlardır. Taciz eden kişiler göz korkutucu, düşmanca veya saldırgan bir çalışma ortamı yaratma amacına veya etkisine sahip olabilir, bireyin iş performansına makul olmayan bir şekilde müdahale etme amacına veya etkisine sahip olabilir veya bireyin iş fırsatlarını olumsuz etkileme gibi durumlar meydana getirebilir.

Psikolojik taciz, bir veya daha fazla kişi tarafından doğrudan veya dolaylı olarak üçüncü bir kişiyi hedef alan olumsuz veya düşmanca davranış olarak tanımlanır. Psikolojik taciz veya mobbing, bir duruma tepki vermenin veya bir kişiye karşı davranışta bulunmanın etik olmayan veya yıkıcı bir yoludur.  Bu, uzun bir süre boyunca tekrar tekrar ve sistematik olarak ortaya çıkan ve bir kişiye saldırmayı veya aşağılamayı, onu izole etmeyi veya dışlamayı ve kademeli olarak iş yerinden veya eğitim programından çıkarmayı amaçlayan bir davranıştır. Bireysel olarak ele alındığında zararsız görünebilen, ancak tekrarları yoluyla hedeflenen kişi üzerinde yıkıcı bir etkiye sahip olan olayların bir kombinasyonunu ifade eder.

Yaşanılan bu kötü deneyimleri anlayabilmek için tacizin bildirmesinin ötesi araştırılmalıdır. #MeToo girişimi, değişen toplumsal değerleri, cinsiyet rolü beklentilerini ve nihayetinde cinsiyete dayalı tacizi tetikleyen kadın ve erkek arasındaki güç dengesizliklerini kapsayan daha büyük bir bulmacanın bir parçasıdır.

 #MeToo (Ben De) dünyada en çok duyulan hashtag’lerden biri olmuştur. #MeToo twitter akımını takip etmek ve burada paylaşım yapmak kadınların başa çıkma sürecinin bir parçası hâline geldi. #MeToo hareketi, kadınların cinsel taciz deneyimlerini paylaşmalarına, müttefiklerinden destek almalarına izin vermiştir ve organizasyonlara kadar nüfuz eden kadın düşmanı ve cinsiyetçi kültürlere ışık tutmaktadır. Bu kolektif öfke hareketine bazı kuruluşlar suçlanan yüksek profilli failleri işten çıkararak yanıt verdiler. Bu hareket, tacize karşı sistemik ve toplumsal değişimde bir katalizör görevi görmüştür. Ancak #MeToo hareketi daha büyük bir bulmacanın yalnızca bir parçasıdır. Paylaşılan her durum için binlerce kişi sessiz kalmıştır. Sosyal medyada tweetler ve gönderiler aracılığıyla hikâyelerini paylaşan kurbanların çoğalması tam bir çözüm sağlayamamış ya da kurbanların yaşadığı tacizlerin sona ereceğine dair herhangi bir garanti vermemiştir. Aslında bazı kurbanlar işlerini kaybetme, misilleme yapılması ve dışlanma korkularıyla faillerini alenen kınamamaktadırlar.

 2021 yılında hâlâ cinsel taciz ve saldırılara karşı paylaşım, kamusal tartışma ve politikalar, bu hashtag ile anılıyor.
Taciz, “düşmanca veya kötü iş ortamı yaratmaya yönelik” gerçekleştirilen yaygın ve şiddetli konuşma veya eylemdir. 1964 Medeni Haklar Yasası’nın VII. maddesi; ırk, din, cinsiyet ve ulusal köken temelinde tacizi yasaklamaktadır. Ayrıca yaş, engellilik, askerlik, cinsel eğilim ve medeni durum, cinsiyet tanımlaması (karşı cinsin kıyafetlerini giyme veya cinsiyet değişikliği), politik inançlar, suç geçmişi, meslek veya gelir kaynağı, yurttaşlık durumu gibi konular hakkında da tacize sıklıkla rastlanmaktadır. Tacizin bahsedildiği gibi birçok çeşidi olmasına rağmen, pek çok insan cinsel tacizin tek tip olduğuna inanmaktadır. Çünkü, cinsel taciz insanların hem normal hem de iş yaşamlarında en çok maruz kaldığı taciz tipidir.

Üç bölümden oluşan bir sınıflandırma sistemi, cinsel tacizi farklı ancak ilişkili kategorilere ayırır. Bunlar, cinsel baskı, istenmeyen cinsel ilgi ve cinsiyet tacizidir.

Cinsel baskı, cinsel gelişmeleri gerektirir ve çalışma (veya öğrenciler için eğitim) koşullarını cinsel işbirliğine bağlı hâle getirir (Johnson, Widnall ve Benya, 2018). İstenmeyen cinsel ilgi, aynı zamanda cinsel gelişmeyi de beraberinde getirir ancak profesyonel ödüller veya itaate zorlamak için tehditler eklemez. Bu kategoride, hoş karşılanmayan, karşılıksız ve hedefe saldırgan olan romantik veya cinsel ilgi ifadeleri yer alır. Örneğin; istenmeyen dokunma, sarılma, okşama ve cesaret kırılmasına rağmen randevu veya cinsel davranış için ısrarcı talepler yer alır ve saldırı içerebilir (Fitzgerald, Gelfand ve Drasgow, 1995; Fitzgerald, Swan ve Magley, 1997). Cinsiyet tacizi iki tür olarak tanımlanmaktadır: cinsiyetçi düşmanlık ve kaba taciz. Kadınlara yönelik olan cinsiyet tacizinin cinsiyetçi düşmanlık biçimine örnek olarak kadınlar hakkında aşağılayıcı şakalar veya yorumlar, kadınların liderlik pozisyonlarına ait olmadıkları veya bilimsel bir kariyerde başarılı olacak kadar akıllı olmadıkları yorumları ve kadınları sabote etmek sayılabilir.

Sağlık kuruluşlarının hiyerarşik yapısı, kadın ve erkek arasındaki güç farkını normalleştirir ve buna göre taciz edici ve küçük düşürücü davranışların önemsiz ve “işin bir parçası” şeklinde algılanabileceği bir bağlam sağlar. Hiyerarşik bu durum doktorların hemşireleri taciz etmesine izin verebilir ancak aynı zamanda hastalar, aileler ve personel gibi dış taraflara da statüyü düşürücü (ve çoğunlukla kadın) bir sinyal görevi görebilir ve çalışanlara çok değer verilmediği ve onları taciz etmenin kabul edilebilir olduğu izlenimi yaratabilir

Taciz ile ilgili organizasyonel kültürü değiştirmek için organizasyon üyeleri veya iş arkadaşları kendilerini rahat ve sorunlu durumlara müdahale etmek için sesini yükseltmeye yetkili hissetmelidir. Bu durumda beş adım vardır. Bunlar:

(1) Olayın fark edilmesi

(2) Olayın bir sorun olarak yorumlanması

(3) Bir şey yapmak için kişisel sorumluluk üstlenilmesi

(4) Nasıl müdahale edileceğine karar verilmesi

(5) Harekete geçilmesi (Holland, Rabelo ve Cortina, 2016).

Güçlü, kamuoyuna duyurulmuş ve harekete geçirilmiş taciz karşıtı önlem oluşturulması ve iş arkadaşlarının taciz olması durumunda müdahale etmeye teşvik edilmesi, cinsel tacizi azaltmak için kurumsal kültürü iyileştirmenin ilk adımlarıdır.

Leymann’a göre mobbing, bir iş yerinde çalışan bir ya da daha fazla kişi üzerinde planlı ve sistematik bir baskı yaratarak, bir ya da daha fazla kişiye uygulanan duygusal bir suç sürecini ifade etmektedir. Bu süreç yıldırma, gözdağı, şantaj, aşağılama ve tehdit gibi birtakım taktiklerle başlayabilmektedir ve işten istifaya sebep olmaktadır (Leymann, 1996). 

Uluslararası Çalışma Örgütü’ne (ILO) göre, mobbing iş yerlerinde artık önemli ve yaygın bir problem hâline gelmiştir. Mobbing’le karşı karşıya gelen kurban, psikolojik taciz, dışlama, gözdağı, kurumsal kaynaklardan yoksun bırakılma gibi negatif tavır ve davranışlar ile mücadele etmeye çalışmaktadır (A. Yıldırım ve D. Yıldırım, 2007). Mobbing’in kaynağı olan iki önemli faktör vardır. Bunlar, mobbing yapan kişinin kişisel özellikleri ve mobbing’i olası kılan bir çalışma ortamının organizasyon yapısıdır. Mobbing yapan kişiler, genel anlamda aşırı denetleyici, benmerkezci, duygusal olarak dengesiz, gücü seven, güçle beslenen ve başkalarına karşı empati ve vicdanı olmayan kişiler olarak tanımlanırlar. Genellikle, mobbing kurbanları kendilerine mobbing yapanların geçmiş kariyer yaşantılarında başkaları tarafından yapılan mobbing’den çektiklerini ve bu kurbanlara mobbing yapanlar belirli bir güce sahip olduklarında, kendi mobbing tecrübelerinden intikam alırcasına diğerlerine mobbing uygulamak için her hakkı kendilerinde gördüklerini gözlemlediklerini iddia etmektedirler. Bu anlamda mobbing bir yandan “öğrenilmiş” iken, diğer yandan işyerlerinde engellenmediği sürece kaçınılmaz olarak bir nesilden diğerine aktarılabilecek bir durumdur.

Kendi Kendine Yönlendirilmiş Şiddet; İntihar düşünceleri veya eylemi ve kendine zarar verme biçimlerini içeren geniş bir terimdir: Ölümcül intihar davranışı terimi ölümle sonuçlanan intihar eylemleri için sıklıkla kullanılır. Ölümcül olmayan intihar davranışı, intihara teşebbüs, kendini öldürme kastı olmadan intihara teşebbüs (parasuicide) ve kendine zarar verme ölümle sonuçlanmayan intihar eylemlerini tanımlamaktadır. İntihar düşüncesi, kendi hayatını isteyerek sona erdirmeyi tanımlamak için klinik olarak kullanılmaktadır. Kendi kendini yaralama ise bilinçli intihar niyeti olmadan, doğrudan ve kasten vücut kısımlarında yıkım veya değişiklik yaratmayı ifade etmektedir.

Şiddete odaklanmanın ve açık bir şekilde tanımlamanın en önemli sonucu daha kesin bir şekilde şiddetin ölçeğini, biçimlerini ve nedenlerini anlama ve oluşmasını önlemek için kapsamını genişletme veya etkilerini değiştirme potansiyelidir.

Şiddeti ele alan evrensel müdahaleler, bireysel riski dikkate alınmaksızın genel nüfus veya grupları (belirli cinsiyet veya yaş aralığı gibi) ele almaktadır. Örnekler arasında okullarda zorbalığa karşı eğitim ve öğretim programlarının geliştirilmesi ve alkole bağlı şiddeti önlemek için alkol satışlarının düzenlenerek fiyatlarının artırılması ile nüfusun alkol tüketiminin azaltılması yer almaktadır .

Şiddete odaklanmanın ve açık bir şekilde tanımlamanın en önemli sonucu daha kesin bir şekilde şiddetin ölçeğini, biçimlerini ve nedenlerini anlama ve oluşmasını önlemek için kapsamını genişletme veya etkilerini değiştirme potansiyelidir.

Belirtilen müdahaleler, ev içi şiddet failleri veya cinsel suçlular gibi tespit edilebilir sorunları olan yüksek riskli bireylere odaklanır. Örneğin, bazı hapishaneler şiddet suçluları için zorunlu programlar yürütmektedir.