SAĞLIK İŞLETMECİLİĞİ II

Hasta hakları ,hizmetlerinden faydalanma ihtiyacı bulunan fertle­rin, sırf insan olmaları sebebiyle sahip bulundukla­rı ve T.C. Anayasası, milletlerarası antlaşmalar, ka­nunlar ve diğer mevzuat ile teminat altına alınmış bulunan hakları şeklinde ifade edilmiştir.

Ülkemizdeki ilk düzenleme ise 1960 tarihli Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi’dir. Bu Nizamna­me 1998 yılında Türk Tabipler Birliği’nce tekrar gözden geçirilerek Hekimlik ve Meslek Etiği Ku­ralları adı altında yeniden düzenlenmiştir.

Ülkemizde ötenazi yasaktır. Bu sebeple, tıbbi gereklerden bahisle veya her ne suretle olursa olsun, hayat hakkından vazgeçilemez. Kendisinin veya bir başkasının talebi olsa dahil, kimsenin hayatına son veri­lemez. Dolayısıyla ülkemizde, ötenazi hasta için bir hak değil tam aksine bir yasaktır.

Hatalı tıbbi uygulamaların sebepleri, dikkatsizlik, tedbirsizlik, meslekte acemilik-yetersizlik, özen eksikliği, emir ve yönetmeliklere uymamak şeklinde sayılabilir. Tıbbi uygulama hataları, tanı hataları (Tanı koyma sürecinin gecikmesi, bilimsel olmayan, güncelliğini yitirmiş, eksik yöntemlerle hatalı tanı konulması veya tanı konulamaması, testin uygulanmasında yapılan hatalar sonucu hastaya zarar verilmesi gibi), tedavi hataları (Tedavinin geciktirilmesi, tedavi seçiminde yöntem hatası, ameliyat ya da işlemin uygulanmasında hatalar, gereksiz veya uygun olmayan tedaviler, postoperatif takibin uygunsuz ya da yetersiz yapılması gibi) ve diğer hatalar (Tanı ve tedavi dışında bu süreci olumsuz etkileyen etkenlere, iletişimde yetersizliğe bağlı hatalar, kullanılan ekipmanın yetersizliğine bağlı hatalar ve diğer sistem yetersizlikleri gibi) şeklinde grup­landırılabilir.

Etik;Tıp uygulaması içinde etkinlik gösteren ve tıptaki değer sorunlarının ele alındığı alan da “tıp etiği” olarak adlandırılan ve sağlık hizmeti verenler ile sağlık hizmeti alanların ve yakınlarının beklentileri değerleri arasındaki farklılıklardan doğan ikilemleri aydınlat­maya çalışan bir disiplindir. Temel tıp, koruyucu sağlık, klinik tıp  gibi, tıbbın bütün alanlarında ortaya çıkabilen değer sorunları tıp etiğini ilgilendirmektedir.

Siyasal özerklik yer almaz.

Dünya Tabipler Birliği hasta hakları bildirge­si hasta haklarını şu başlıklarda toplamıştır.

Nitelikli Sağlık Hizmeti Alma Hakkı

Seçim Yapma Hakkı

Kendi Kaderini Belirleme Hakkı

Bilinci Kapalı Hastaya Yaklaşım

Yasal Yeterliliği Bulunmayan Hastaya Yak­laşım

Hastanın İsteğine Karşın Yapılan Girişimler

Bilgilenme Hakkı

Gizlilik Hakkı

Sağlık Eğitimi Hakkı

Onurunu Koruma Hakkı

Dini Destek Hakkı

Hem kamu hem de özel sektörde görevli birçok çalışan için eleştiri, hakaret, saldırganlık belirtileri, fiziksel taciz ve tehditlerin varlığı bir gerçektir. Latince “mobile vulgus” sözcüklerinden gelen ve şiddet uygulayan kanunsuz kalabalık demek olan “mob” fiilinden türetilmiş olan “mobbing” kavramı, çalışanın sistematik ve sürekli olarak aşağılanması, küçük düşürülmesi, gerekli bilgilere ulaşmasının engellenmesi, hakkında dedikodular çıkarılması gibi olumsuz davranışları içeren ve bu yolla işgörenin fiziksel, ruhsal ve sosyal açıdan rahatsız edilerek işi bırakmasına neden olan bir süreçtir.

İşyerinde mobbing (yıldırma) kavramı, ilk kez Alman çalışma psikologu Heinz Leymann tarafından 1980’li yılların sonunda tanımlanmıştır.

Mobbing tüm iş kollarında ve kamu veya özel tüm iş yerlerinde karşılaşılması muhtemel bir vakadır. Böyle ol­makla birlikte, sağlık sektörü mobbingin en fazla yaşandı­ğı sektörlerden bir tanesidir. Yoğun ve stresli iş ortamları olarak hastanelerdeki zor çalışma şartları, nöbetler, olanaksızlıklar, yetersiz ücret, akademik kariyer ve yükselme sırasında yapılan adalet­sizlikler, hemşirelerin küçük yaşlarda çalışma hayatına başlamaları ve saldırı ve tacize karşı kendilerini koruya­mamaları, idareye yakınlık ve yöneticiye kişisel yaklaşım nedeniyle ayrımcılık yapılması gibi sebepler mobbingi tetikleyen etkenlerdir.

Aşağıda sayılan durumlar ise mobbingle karıştırılmakla birlikte, mobbing değildir:

Farklı hukuki nitelik ve sonuçlar içerdiğinden fiziksel şiddet, cinsel taciz ve/veya hakaret niteliğin­deki davranışlar,

Arızi, tek seferlik ya da birden çok tekrarlansa bile strese ve doğal iş yoğunluğuna bağlanabilecek süreklilik arz etmeyen olumsuz tutum, davranış, tartışma ve çekişmeler,

İş yeri dışında gerçekleşen tutum ve davranışlar ile benzeri uyuşmazlıklar işyerlerinde psikolojik taciz olarak değerlendirilmez.

Sağlık çalışanlarının söz konusu etik ve hukuk kuralları ile bağlı oldukları ve onlara aykırı davranış sergileyemeyecekleri açıktır. Bununla birlikte sağlık çalışanlarının bazen dikkatsizlik, tecrübesizlik, emir ve kurallara uymama gibi durumlar sebebiyle tıbbı yanlış uygulaması veya hiç uygulamaması söz konusu olabilmektedir. Bu bilgiler bize sorunun cevabının D şıkkı olduğunu göstermektedir.

İnsan hakları, ırk, renk, cinsiyet, dil, din, servet vs. herhangi bir özelliğe indirgenmeden insanın sırf insan olması sebebiyle sahip oldukları haklardır. Bu durumda cevap C şıkkıdır.

İnsan hakları da kendi içerisinde bazı sınıflara ayrılmıştır: Kişisel haklar; siyasi haklar; ekonomik, sosyal ve kültürel haklar şeklinde yapılan bu ayrımda hasta haklarının sosyal haklar içerisinde yer aldığı söylenebilir. Bu durumda cevap C şıkkıdır

Hasta hakları ile ilgili ilk düzenleme, Amerika Hastaneler Birliği tarafından 1972’de kabul edilen, Hasta Hakları Bildirgesi’dir. B

Ötenazi yasağı: Ülkemizde ötenazi yasaktır. Bu sebeple, tıbbi gereklerden bahisle veya her ne suretle olursa olsun, hayat hakkından vazgeçilemez. Kendisinin veya bir başkasının talebi olsa dahil, kimsenin hayatına son verilemez. Bu bağlamda cevap C şıkkıdır.

Malpraktis, Dünya Tabipler Birliğinin 44. Genel Kurulunda kabul etmiş olduğu bildirgede açıklanmıştır. Bu bildirgeye göre malpraktis, “Tıbbı yanlış uygulama, doktorun tedavi sırasında standart uygulamayı yapmaması, beceri eksikliği veya hastaya tedavi vermemesi ile oluşan zarar” şeklinde tanımlanmıştır. Bu durumda cevap C şıkkıdır.

Tanı hataları (Tanı koyma sürecinin gecikmesi, bilimsel olmayan, güncelliğini yitirmiş, eksik yöntemlerle hatalı tanı konulması veya tanı konulamaması, testin uygulanmasında yapılan hatalar sonucu hastaya zarar verilmesi gibi), tedavi hataları (Tedavinin geciktirilmesi, tedavi seçiminde yöntem hatası, ameliyat ya da işlemin uygulanmasında hatalar, gereksiz veya uygun olmayan tedaviler, postoperatif takibin uygunsuz ya da yetersiz yapılması gibi) hatalardır. A seçeneğinde yer alan ifade tanı hatasıyken, diğerleri tedavi hatalarıdır.

2005 yılında Santiago’da kabul edilen bildirge ile  hasta haklarıdan biri de, dini destek hakkıdır. Ancak hastaya bu sağlanmayarak, bu hakkı ihlal edildiğinden cevap E şıkkıdır.

Aşağıda sayılan durumlar ise mobbingle karıştırılmakla birlikte, mobbing değildir: • Farklı hukuki nitelik ve sonuçlar içerdiğinden fiziksel şiddet, cinsel taciz ve/veya hakaret niteliğindeki davranışlar, • Arızi, tek seferlik ya da birden çok tekrarlansa bile strese ve doğal iş yoğunluğuna bağlanabilecek süreklilik arz etmeyen olumsuz tutum, davranış, tartışma ve çekişmeler, • İş yeri dışında gerçekleşen tutum ve davranışlar ile benzeri uyuşmazlıklar işyerlerinde psikolojik taciz olarak değerlendirilmez (ÇSGB, 2014, S. 10).

Soru da bunu sorduğundan cevap "fiziksel şiddet" yani D şıkkıdır.

İşyerinde mobbing (yıldırma) kavramı, ilk kez Alman çalışma psikologu Heinz Leymann tarafından 1980’li yılların sonunda tanımlanmıştır. Cevap D şıkkıdır.