Hastanelerde Yönetim Muhasebesi

Muhasebe, bir finansal bilgi sistemi olup, ilgili enformasyon kullanıcılarına, organizasyonun iktisadi olaylarını tanımlama, ölçme, kaydetme ve iletme sürecidir.

Muhasebenin temel amacı, işletmelerde ortaya çıkan ve para birimi ile ifade edilebilen olayları genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun ve sistematik olarak kaydetmek, sınıflandırmak, özetlemek, mali tablolar şeklinde raporlamak ve yorumlamaktır.

Başarılı bir muhasebe sisteminde aşağıdaki ögelerin bulunması gerekir:
• İşletme faaliyetlerine uygun bir şekilde oluşturulmuş hesap planı,
• Hesapların işleyişini anlatan muhasebe yönetmeliği,
• Bütçeleme sistemi,
•İşletme faaliyetlerine uygun bir şekilde oluşturulmuş maliyet muhasebe sistemi,
• İyi düzenlenmiş bir belge akış düzeni,
• İyi düzenlenmiş bir bilgi işlem sistemi ileişletmenin yapısına uyan muhasebe yazılımları.

Muhasebe sistemi, finansal olayların kayıtlanması, belli dönemler itibariyle sonuçların saptanması, yorumlanması ve ilgililerin kullanımına sunulması yönlerinden finansal muhasebe, maliyet muhasebesi ve yönetim muhasebesi olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. 

İşletmeler arasında ve işletme dışındaki çıkar gruplarıyla işletme arasındaki işletmeye ait hareketlerini izleyerek bu değer hareketlerinden doğan borç ve alacak ilişkilerini, başka bir ifadeyle varlık ve kaynak oluşumunu hesaplara kaydedip sonuçlarını ortaya çıkartan, raporlayan muhasebe türüne finansal muhasebe denilir.

Maliyet muhasebesi, “Bir işletmede üretilen mal ve hizmet birimlerinin elde edilmesi ve bunların alıcılara ulaştırılıp paraya çevrilmesi için, işletmenin
yaptığı fedakârlığın parasal ölçüsünü gösteren maliyetlerin hangi giderlerden oluştuğunu belirleyen, söz konusu giderleri, türleri, fonksiyonları ve gider
yerleri bakımından hesap planındaki sınıflandırma doğrultusunda kaydedip izleyen, bu bilgilerin inceleme ve yorumunun yapılmasına imkân verecek
raporların hazırlanmasını ve maliyetlerin kontrolünü amaç bilen işlemler bütünüdür” şeklinde ifade edilmektedir.

Muhasebe verilerinin yönetime yardımcı olacak şekilde toplanması ve tahlil edilmesi ile ilgili sorunlar yönetim muhasebesinin konusuna girmektedir. Yönetim muhasebesi, finansal muhasebeden ayrılarak ayrı bir muhasebe dalı olarak benimsenmiştir. Mamul maliyetleri hâlâ belirlenmekle birlikte, bu maliyetlerin kaydedilmesi ve belirlenmesi kesinlikle yönetim muhasebesinin ana kapsamında değildir.

Kamu hastanelerinde finansal muhasebe bölümü; genel-özel mahalli bütçe muhasebesi, döner sermaye muhasebesi, dernek veya vakıflar muhasebesi, taşınır mal muhasebesi olarak dört ayrı bölüm hâlinde incelenmektedir.

Üretilen mal ve hizmetin üretim maliyetinin belirlenmesi, işletmede gider kontrolünün belirlenmesi ve elde edilen bilgiler ile plânlamaya yardımcı olması maliyet muhasebesinin görev alanındadır. Maliyet muhasebesinde edinilen veriler, hastanelerde sunulan hizmetin mal olma değerini bizlere sunarak satış fiyatının belirlenmesine yardımcı olur; kontrol aracı olarak hizmet üretim gider yerlerindeki giderleri kontrol altına alır ayrıca planlamalarda işletme kârlılığı üzerindeki etkenlerin durumu maliyet muhasebesi yolu ile sağlanır.

Maliyet, ürün ya da hizmet üretimi için katlanılan gerekli mal ya da hizmetin parasal değeridir. Bu tanıma göre; sağlık hizmeti maliyetini, sağlık kurumlarının sağlık hizmetini üretebilmesi için harcadığı üretim faktörlerinin para ile ölçülebilen değeri şeklinde ifade edebiliriz.

Hastane işletmelerinde maliyet analizi ile ilgili kapasite kullanımı, hastane büyüklüğü, teknolojik düzeyler ve hizmetin kalitesi gibi maliyeti etkileyen
unsurlar önemli görülmektedir.

Direkt personel 
Tıbbi sarf malzeme 
Genel sarf malzeme 
İlaç giderleri 
Endirekt personel 
Isınma 
Enerji K
Yolluklar 
Endirekt üretim 
Dış kaynak kullanımı(Outsourcing) 
Yatak hizmetleri

1. Aşama: Tüm Maliyet Sisteminin İyileştirilmesi (Muhasebe Personeli)

2. Aşama: Maliyet Davranışının Değerlendirilmesi (Muhasebe Personeli)

3. Aşama: Maliyetlerin Kontrolü (Üst Yönetim)

4. Aşama: İdari Sistemlerin Tasarlanması (Üst Yönetim)

Yönetici açısından yönetimde etkinliği ve doğru karar üretmeyi sağlama yönünden maliyet analizinin bazı faydaları bulunmaktadır:
• Alternatiflerin tespit edilmesi,
• Atıl kapasitenin giderilmesi,
• Malzeme kullanımının denetim altına alınması,
• Gereksiz masrafların yok edilmesi,
• Personelde iktisadi düşünme alışkanlığının oluşturulması,
• Faaliyetlerin daha önceki yıllarla kıyaslanma olanağının bulunması,
• Hastaneler arası karşılaştırma olanağının sağlanması.

Hastanelerde maliyetlerin kontrolünün sağlanması için birim bazında giderlerin düzenli olarak hesaplanması ve esas üretim gider yerlerinin birim maliyetlerinin hesaplanması gerekir.

Tedavi ve teşhis hizmeti sunulan hastanın maliyetlenmesi üzerine odaklanan ve “Dikey Maliyetleme” olarak da adlandırılan hastaları maliyetleme yaklaşımında, safha maliyetleme ve sipariş maliyetleme olmak üzere iki farklı yöntem kullanılmaktadır.

Safha maliyetlemede, belirli bir dönemdeki toplam hizmet üretim maliyeti, üretilen hizmetlere eşit bir şekilde dağıtılır. Safha maliyetleme sisteminde hasta bakımı hizmetlerinin maliyeti, hastaların hastanede kaldığı güne göre ortalama olarak yüklenir. Bu yöntemde, bütün hastaların bakım hizmetinden eşit yararlandığı ve kaynakları eşit oranda tükettiği varsayılır.

Sipariş maliyetleme yaklaşımında üretilen her hizmetin maliyeti ayrı ayrı hesaplanır.

Hastanelerde hasta maliyetini belirlemede yalnızca sipariş ya da safha maliyetleme yöntemleri kullanmak yerine, her iki maliyetleme yönteminin birlikte kullanıldığı karma maliyetleme yönteminin kullanılmasıdır.

Hastane işletmelerinde maliyet hesaplama yöntemleri:

a. zamana göre değişen

b.maliyet unsurlarına göre çeşitlilik arz eden